Þjóðviljinn - 12.10.1986, Síða 20

„Sjáðu örvar í speglinum!" gæti þjálfarinn Jóhanna Jónsdóttir hafa verið að segja við Örvar þegarsmellt var af myndinni
Og hér fær Örvar smá gönguæfingu. Mamma og „amma" fylgjast spenntar
með.
Bamasjúkraþjálfun
Nota sjálfa mig mest
Ég er stödd í kjallara Land-
spítalans þar sem hvítklæddir
sjúkraþjálfarar eru að æfa lítil
börn. Sum eru einungis nokk-
urra mánaða, önnur eru farin
að komast um. Ég sé lítinn
strák í standbekk. Hann er
ekkert allt of hrifinn af með-
ferðinni og mótmælir með
gráti, en þjálfarinn erfljóturað
dreifahug hans. Fyrirframan
spegil er verið að þjálfa barn í
að halda höfði, handleggjum
er haldið að líkamanum og
barnið er fengið til að líta í
spegilinn. Ég komst að því að í
þessari litlu, loftlausu skonsu
er unnið mikilvægt starf og
húnervettvangurmargra
sigra.
„Barnaspítali Hringsins, Land-
spítalanum er stærsta barnasjúkr-
ahús landsins. Auk almennra
barnadeilda er þar starfrækt
gjörgæsludeild nýbura, svoköll-
uð „Vökudeild", með sérhæfðri
aðstöðu til að annast veik nýfædd
börn. Með tilkomu Vökudeildar
hefur aldur þeirra barna, sem nú
koma til æfingameðferðar greini-
lega lækkað, enda eru barna-
læknar farnir að notfæra sér þessa
þjónustu í mun ríkara mæli en
áður tíðkaðist með kornabörn,“
segir Unnur Guttormsdóttir,
sjúkraþjálfari.
„Frá því Vökudeild Barna-
spítalans hóf starfsemi sína
snemma árs 1976, hafa kröfur um
hert eftirlit kornabarna sífellt
aukist með tilliti til mats á al-
mennum þroska. Eftir útskrift
fylgjast sérfræðingar Vöku-
deildar með börnunum, og komi í
ljós að þau víki að einhverju leyti
frá eðlilegum þroska, eru þau
send í eftirlit til sjúkraþjálfara
Barnaspítalans, sem annast jafn-
framt leiðbeiningar og tilsögn til
foreldra um þjálfun og umönnun
barnanna. Er þessum börnum
fylgt eftir á göngudeild."
Hvenœr hófst þessi starfsemi?
„Árið 1982 var ég sett yfir
sjúkraþjálfun barna, sem áður
hafði ekki verið aðskilin á slíkan
hátt frá annarri starfsemi Endur-
hæfingardeildar, en barnasjúkra-
þjálfun er afar sérhæft svið, sem
krefst vel menntaðs og þjálfaðs
starfsliðs. Þá hafði ég verið eini
þjálfari Barnaspítalans um nokk-
urt skeið, en nú hef ég fengið til
liðs við mig tvo aðra sjúkraþjálf-
ara, og sjáum við um alla þjálfun
barna innan sjúkrahússins, auk
þeirra sem koma til okkar á göng-
udeild. Þess utan eru hér sjúkra-
þjálfaranemar í verkmenntun
nokkra mánuði á ári.“
Er mikilvœgt að byrjað sé að
þjálfa börnin svona snemma?
„Því var lengi trúað og er enn,
að ekkert þýði að þjálfa korna-
börn, en það er mikill misskiln-
ingur. Það er vaxandi álit þeirra
sem um þetta fjalla, að því fyrr
Rœttvið Unni
Guttormsdóttur
umstarf hennar
við
sjúkraþjálfun
eða örvun
barna
sem hafist er handa um eftirlit á
almennum þroska barnanna
ásamt með leiðbeiningum til for-
eldra, því betra. Er mikið í húfi
að þau börn sem grunuð eru um
sköddun á heila og/eða þroska-
skerðingu, greinist sem fyrst, svo
unnt sé að grípa í taumana meðan
miðtaugakerfi þeirra er enn í
hvað örastri mótun. Að sjálf-
sögðu er það ákaflega mikilvægt
fyrir foreldra að fá stuðning. Við
höfum þessi börn undir eftirliti
fyrsta árið, þar til séð er hvaða
stefnu þau taka. Sum útskrifast,
önnur fara til áframhaldandi eft-
irlits í Greiningar- og ráðgjafa-
stöð ríkisins, Kjarvalshúsi."
Hvenær byrjið þið fyrst að
þjálfa börnin?
„Það er mjög misjafnt og ekk-
ert algilt um það. Það fer eftir því
hverju sinni hvenær uppgötvast
að eitthvað er að barninu. Af
þeim börnum sem er vísað til
okkar á göngudeild, eru 25%
þeirra undir fjögurra vikna aldri,
44% undir þriggja mánaða aldri,
en 69% undir sex mánaða aldri,
svo hér er um mjög unga einstak-
linga að ræða. Árlega sjáum við
um 80-90 börn.
Okkar eftirlit með framförum
er þannig að við skráum færni
barnsins. Við metum hreyfigetu
og aðra færni, svo sem hvernig
barnið leikur sér, viðbrögð þess
við fólki og öðrum áreitum í um-
hverfinu, hljóðmyndun, o.s.frv.
Með því að fýlla þetta mat út með
ákveðnu millibili fáum við nokk-
uð glögga mynd af þroska barns-
ins og hvar það stendur, og þá
vitum við líka hvað ber að leggja
höfuðáherslu á við þjálfunina.
Börnin koma ávallt með foreldr-
um sínum og það skapast náin
samvinna sem er nauðsynleg.
Best er að foreldrar taki þátt í
þessu sameiginlega, því þá njóta
þeir stuðnings hvor af öðrum.“
Hvernig fer þjálfunin fram hjá
þeim yngstu?
„Ég nota sjálfa mig mjög
mikið. Nota andlitið, þ.e. svip-
brigði, snertingu og hljóð. Þetta
eru alls ekki flókin meðul, en not-
adrjúg eigi að síður. Hér mætti
e.t.v. nefna, að á miðju ári 1982
hóf ég tilraunastarfsemi um
vatnsmeðferð sem lið í
þjálftm/örvun barnanna. Yngstu
sundkapparnir hafa verið sex
vikna. Þessi meðferð hefur notið
mikilla vinsælda meðal barnanna
og ekki síst foreldra þeirra. í allri
þjálfun reynum við að láta börnin
fylgja sömu þroskastigum og
heilbrigð börn gera. Fyrsta skref
barns til að ná valdi á líkama sín-
um er að halda höfði. Jafnframt
því þarf að örva barnið til að nálg-
ast umhverfi sitt, fyrst með því að
horfa og fylgja eftir með augun-
um, síðan með samvinnu augna
og handa. Þannig verður það sí-
fellt færara um að rannsaka ver-
öldina og læra af eigin reynslu.
Það þarf einnig að vinna með
jafnvægi, og styrkja bol og útlimi
þar til barnið hefur náð þeirri
færni sem það hefur möguleika á.
Það er allt annað að þjálfa barn
en fullorðna manneskju, því það
verður að ná hug þess öllum til að
samstarf náist.“
Ég ræddi stuttlega við mæður
tveggja barna sem var verið að
þjálfa er ég staldraði við þarna.
Önnur þeirra hafði þetta að
segja: „Sonur minn hefur verið
hér á annan mánuð í æfingum.
Hann hefur komið fimm daga
vikunnar, en hann er 8 mánaða.
Ég varð áhyggjufull þegar ég
uppgötvaði að hann hafði ekki
fullt vald á höndunum, gat t.d.
ekki fært hluti á milli handa.
Hann á systur sem er jafngömul,
og í samanburði við hana var
hann seinni í þroska. Það varð
sennilega til þess að við uppgötv-
uðum þetta svona snemma. Ég
fór með hann til læknis sem sagði
að drengurin væri töluvert á eftir í
þroska og fannst ástæða til að
setja hann í æfingar.
Ég er ákaflega ánægð með veru
hans hér. Hann hefur tekið mikl-
um framförum og nú er svo kom-
ið að hann kemur þrjá daga í viku
í stað fimm áður. Ég reyni eins og
ég get að þjálfa hann heima og
læri heilmikið af því að fylgjast
með þjálfurunum. Hann mun
koma hingað áfram á meðan þörf
er á, og síðan verður fylgst með
honurn."
Hinni móðurinni sagðist svo
frá: „Sonur minn er rúmlega 8
mánaða og hefur komið hingað í
örvun síðan hann var þriggja
mánaða. Ástæðan fyrir því að
hann kemur hingað er að hann
var mjög slappur, samhæfing
augna var til dæmis mjög sein.
Hann var sendur í rannsókn sem
Hér hvílir Gísli sig smástund á „eróbikinu" og sjúkraþjálfaraneminn Laufey
Hauksdóttir fylgist með hvernig hann handfjatlar hlutina.
20 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 12. október 1986