Þjóðviljinn - 10.06.1987, Qupperneq 5

Collection "Les Mythes Littéraires”
Regis Boyer
Le Mythe
Viking
Les “Lditlons du Torte-gíaivfr'
Umsjón
Ingunn Ásdísardóttir
Kápa bókarinnar „Goðsögnin um víkinginn”: Þetta rit er
eins konar „sýnisbók heimskunnar”....
Fimmtán fomsögur
áfmnsku
Rógis Boyer: I Pléiade-bókaflokknum hafa ekki komið út norræn verk fyrr en
þetta stóra bindi með fimmtán íslendingasögum...
Um miðjan maí kom út í
Frakklandi safn íslendinga-
sagnaþýðinga, sem Régis
Boyer, prófessor í norður-
landamálum við Parísarhá-
skóla hefur gert. Voru þar
saman komnar í einu bindi
fimmtán sögur í frönskum
búningi og birtist safnið í hin-
um víðkunna bókaflokki „Bi-
bliothéque de la Pléiade".
Segja má, að prófessor Boyer
láti nú skammt stórra högga á
milli, því að fyrr í vetur kom út
rit hans „Goðsögnin um vík-
inginn", þar sem hann rekur
hugmyndir Frakka um víkinga
frá miðöldum og f ram á okkar
tíma og sýnir fram á goðsagn-
aeðli þeirra, og næsta haust á
að gefa út þýðingu hans á
„Heimsljósi" Halldórs Lax-
ness. Af þessu tilefni var Rég-
is Boyer spurður nokkurra
spurninga um nýútkomnu rit-
in, og var hann fyrst beðinn að
segjafrá bókaflokknum „Bi-
bliothéque de la Pléiade“,
sem leikur stórt hlutverk í
frönsku menntalífi.
„í>að var einn af útgefenda-
ættinni Gallimard, sem fékk þá
hugmynd um 1920 að gefa út
flokk sígildra rita á sem minnstu
rými. Úr þessu varð Pléiade-
bókaflokkurinn og einnkenndist
hann í upphafi af því að mjög var
vandað til textaútgáfunnar og rit-
in voru prentuð á svokallaðan
„biblíupappar," þannig að hægt
var að koma fyrir 2000 bls. í
handhægum bindum. Á þennan
hátt var hægt að gefa út í örfáum
bindum verk afkastamikilla rit-
höfunda. Skömmu eftir
heimsstyrjöldina síðari þróaðist
bókaflokkurinn í þá átt að útgáf-
urnar yrðu einnig fræðilegar:
Færustu sérfræðingar voru fengn-
ir til aðganga frá textanum og
skrifa ýtarlegan inngang og skýr-
ingar, og nafnaskrá, kort og ann-
að slíkt fylgdi með. Segja má að
Pléiade-bókaflokkurinn sé því í
senn viðhafnarútgáfa og fræðiút-
gáfa, ekki aðeins handa sérfræð-
ingum heldur líka hinum al-
menna, menntaða lesanda. Petta
er sú útgáfa sem góðborgarar
hafa í bókasafni sínu og háskóla-
menn vitna í: Ég nota t.d. alltaf
Pléiade-útgáfuna af biblíunni,
sem einn mesti sérfræðingur
Frakka í biblíurannsóknum ann-
aðist á sínum tíma.“
Fyrsta Norður-
landabindið
Hvernig stendur á þyssu bindi
íslcndingasagna í Pléiade-
bókaflokknum?
„í þessum flokki eru aðallega
gefin út sígild frönsk rit frá fyrri
öldum og þessari líka, og hefur
erlendum bókmenntum ekki ver-1
ið mikið sinnt. Gefin hafa verið ,
út verk eftir höfunda eins og
Shakespeare, Dickens, Goethe
og Dostojevskí, en hingað til
hafði ekkert rit eftir Norður-
landahöfund birst í þessum flokki
- hvorki Strindberg, Ibsen, né
neinn annan. Ég skrifaði útgef-
andanum 1982 og bauðst til að
annast útgáfu íslendingasagna.
Var því boði tekið ári síðar,
þannig að þessi útgáfa hefur verið
fjögur ár í undirbúningi. Vera má
að önnur höfuðverk Norðurland-
abókmennta fylgi á eftir, en það
er við hæfi að byrja slíka útgáfu-
starfsemi á byrjuninni, - elstu
bókmenntum Norðurlanda.
Hvernig er þessu bindi íslend-
ingasagnaþýðinga háttað?
„Þetta er mesta útgáfa ís-
lendingasagna í einu bindi sem
nokkurn tíma hefur verið gerð,
og eru Norðurlöndin þá ekki
undanskilin. Bindið er 2064 bls.,
og hefur það að geyma þýðingar á
fimmtán fornsögum, sem allar
eru úr flokki íslendingasagna, -
þarna eru engar konungasögur
eða annað. Fyrst er almennurj
inngangur, sem er nálægt 200 bls. I
að lengd, og svo koma Islending-
asögurnar í sömu röð og viðhöfð
er í útgáfu ísienskra fornrita,
þ.e.a.s. í landfræðilegri röð.
Fyrst er Egils saga, síðan taka við
Eyrbyggja saga, „Vínlandssög-
urnar“ þrjár, Laxdæla saga, Gísla
saga, Fóstbræðra saga, Hávarðar
saga ísfirðings, Vatnsdælasaga,
Grettissaga, Svarfdæla saga,
Víga-Glúms saga og Hrafnkels
saga. Brennu-Njáls saga rekur
lestina. Með hverri sögu er sér-
stakur inngangur, og svo eru ýt-
arlegar skýringar og átta kort.
Skýringarnar eru eitthvað um
þriðjungur bindisins, og hef ég
stuðst við þær skýringar sem
fylgja fslenskum fomritum, en ég
hef oft stytt þær eða aukið í sam-
ræmi við þekkingu og áhugamál
franskra lesenda. í kortagerðinni
Einar Már Jónsson
ræðir við Régis
Boyer prófessor, sem
hefur nýlega gefið út í
frægum bókaflokki
fimmtán Islendinga-
sögur í eigin þýðingu
og auk þess bók um
víkinga, eða öllu
heldur um bábiljur
þeim tengdar
var einnig stuðst við þau kort sem
fylgja íslenskum fornritum, en ég
fékk til samstarfs kortagerðar-
mann, sem aðlagaði þau lesend-
um, sem hafa ekki neina þekk-
ingu á landinu fyrirfram.
Handbók um leið
Venjan er að láta nafnaskrá
fylgja hverju bindi Pléiade-
flokksins en í þetta skipti var það
ógerlegt. í Njálu einni eru hvorki
meira né minna en 412 manna- og
staðarnöfn, og hefði nafnaskrá
fyrir allt bindið varla verið innan
við 300 bls.! Ég ákvað því að
sleppa henni, en í staðinn fékk ég
að hafa skrá yfir mikilvæg atriðis-
orð, sem er um fjörutíu blað-
síður. í henni er að finna orð eins
og „bóndi“, „fimmtardómur“,
„hersir“, „jarl“, „leið“, „lög-
rétta", „stefnudagar“, „vár-
þing“, „þing“ o.s.frv. og er vísað
til skýringageina, þar sem þessi ■
orð eru skilgreind. Ég vildi nefni-
lega að þetta íslendingasagna-
bindi gæti einnig orðið handbók í
íslenskri miðaldamenningu, og
tel ég, að eins og það er úr garði
gert geti það sinnt því hlutverki
fyrir menntaða lesendur.
Ég hefði viljað gera fræðilega
þýðingu með orðamun úr hand-
ritum, en útgefendurnir vildu það
ekki nema þar sem orðamunur
skiptir meginmáli í sambandi við
varðveislu sagnanna og handrita-
hefðina. Þannig er t.d. orðamun-
ur tekinn með í Gísla sögu og
nokkrum öðrum sögum, sem eins
er háttað um.“
Hafa einhverjar af þessum þýð-
ingum birst áður?
„í þetta bindi hef ég tekið ýms-
ar fornsaganaþýðingar, sem ég
hafði gefið út áður, m.a. þýðing-
ar mínar á Njálu og Vatnsdælu,
en ég endurskoðaði þær, því að
þær voru gamlar og ég hafði lært
sitt hvað síðan þær voru gerðar.
Ég hefði viljað taka upp í þessa
útgáfu ýmsar gamlar þýðingar,
sem fyrirrennarar mínir höfðu
gert á sínum tíma, - prófessor
Mossé þýddi t.d. Laxdæla sögu
fyrir mörgum áratugum og pró-
fessor Gravier gaf út Eiríks sögu
rauða í tvítyngdri útgáfu, á ís-
lensku og frönsku, um 1960. En
útgefendurnir vildu það ekki,
þeir vildu að ég þýddi allar þessar
sögur upp á nýtt. Fyrir bragðið
hefur þetta safn fengið meiri
heildarsvip. - En þess verður líka
að geta, að ýmsar sögur, t.d. Eg-
ils saga og Fóstbræðra saga, birt-
ast nú í fyrsta skipti á frönsku."
Er það ekki venja að nýju bindi
í Pléaide-bókaflokknum sé hleypt
af stokkunum með töluverðri við-
höfn?
„Þetta bindi er prentað í
fimmtán þúsund eintökum, og er
það mjög óvenjulegt, því að yfir-
leitt eru Pléaide-bækur prentaðar
í tíu þúsund eintökum. Ástæðan
er einmitt sú hve sérstök þessi út-
gáfa er. Verðið er ekki nema 400
frankar, og er það sáralítið þegar
á það er litið, að bindið jafngildir
tíu venjulegum bókum. Um við-
höfnina er of snemmt að tala enn-
þá. í tilefni þessarar útgáfu gerði
ég nýlega fimm útvarpsþætti um
ísland á miðöldum og íslenskar
fornbókmenntir, sem fluttir voru
í stöðinni France-Culture, og
eftir fáa daga verður klukkutíma
bókmenntaþáttur helgaður þess-
ari útgáfu í sömu útvarpsstöð. En
rétt er að taka það fram, að
Pléaide-bækur eru ekki gefnar út
fyrir líðandi stund, heldur er mið-
að við að selja þær á löngum
tíma.“
Til hvers víkingur?
Um sama leyti og þessar þýð-
ingar koma fyrir augu lesenda
gefur þú einnig út hjá öðrum út-
gefanda ritið „Goðsögnin um vík-
inginn“...
„Þetta er „aukadoktorsritgerð-
in“ mín, sem ég samdi árið 1970,
- þá var venja að menn legðu
fram tvær doktorsritgerðir - og
hefur hún ekki birst fyrr en nú af
ýmsum ástæðum, fyrsti útgefand-
inn sem hafði áhuga á verkinu fór
t.d. á hausinn. Hún er nú gefin út
óbreytt eins og ég samdi hana, og
hefði reyndar verið skemmtilegt
að bæta við kafla um nýjustu af-
brigðin af „goðsögunni um vík-
inginn“,t.d.þau sem koma fram í
myndasögum, en ég gat ekki
komið því við, þar sem það hefði
lengt verkið um of.“
I þessu riti rekur þú fjölmörg
afbrigði af „goðsögninni um vík-
inginn“, sem myndast hafa gegn-
um aldirnar. Geturðu sagt hvaða
menn það eru í Frakklandi sem
helst hafa haft áhuga á víkingum?
„í þessu máli er eins og sú regla
sannist enn einu sinni, að það séu
jafnan andstæðurnar sem dragist
saman. Þeir sem mestan áhuga
hafa haft á víkingum í Frakklandi
eru í fyrsta lagi sannir „sunnlend-
ingar“, sem heillast af norðrinu,
og í öðru lagi menntamenn, sem
eru spenntir fyrir víkingum af því
að þeir telja að þeir hafi verið
„barbarar“. í þriðja lagi hefur
þessi „goðsögn“ fengið sterkan
pólitískan lit síðan á rómantíska
tímabilinu, en það er nokkuð
önnur saga.“
Þegar maður les þetta rit, fær
ÞJÓÐVILJiNN - SÍÐA 5