Þjóðviljinn - 08.03.1988, Blaðsíða 9

Barist fyrir bættristöðu
kvenna um allan heim
8. mars er alþjóðlegur baráttudagur kvenna og
gögn sem safnað var á kvennaáratug Sameinuðu
þjóðanna sýna að enn er langt í jafnréttið. Konur
eru helmingur íbúa jarðarinnar, en þær vinna tvo
þriðju af allri vinnu fyrir laun sem eru einn þriðji af
þvísem karlmenn fá. ítilefni dagsins ræddi Þjóðvilj-
inn við nokkrar konur og til að gæta jafnréttis einn
karlmann, sem vinnur hefðbundið kvennastarf.
Lára Ingvarsdóttir, Hólmfríður Ingvarsdóttir og Málhildur Sigurbjörnsdóttir
verkakonur.
Konur em að fyllast öryggi
- Árangurinn af kvennaára-
tugnum hér á íslandi kemur einna
best fram í fylgisaukningu
Kvennalistans. Konur eru að
vakna til umhugsunar um sín
kjör, segja Lára Ingvarsdóttir,
Hólmfríður Ingvarsdóttir og
Málhildur Sigurbjörnsdóttir en
þær eru allar verkakonur hjá
Granda hf.
- Konur eru samt ekki nógu
harðar. Þær vilja ekki beita sér af
fullum krafti til að leiðrétta sín
kjör. í þeim málum er mikið starf
óunnið.
Þeim Láru, Hólmfríði og Mál-
hildi varð tíðrætt um muninn á
hugsanagangi mismunandi kyn-
slóða kvenna og sögðust jafnvel
telja að um væri að ræða mikinn
kynslóðamun. - Yngri konur eru
öruggari um sinn hag því barátta
eldri kvenna hefur skilað sér til
þeirra. Þær ganga að því vísu að
þær hafi fullkomlega jafnan rétt á
við karlmenn. Eldri konur eru
ekki svo vissar um að svo sé.
- Okkur dauðlangar til Noregs
í sumar en það er ekki víst að
fjárhagurinn leyfi það, sögðu þær
er til tals kom ráðstefna kvenna
um allan heim sem ráðgert er að
verði haldin í Noregi í fyrstu viku
ágústmánaðar. - Það væri
ómetanlegt að kynnast viðhorf-
um kvenna í öðrum löndum
heimsins, sögðu þær vinkonurnar
að lokum.
Víð
eigum
langt
r
i
land!
- Við erum að ala upp
jafnréttissinna framtíðarinnar og
því hljótum við að vilja að þeir fái
ekki þá flugu í höfuðið að það sé
eingöngu kvenna að sinna
menntunarhlutverkinu, segir
Hörður Svavarsson fóstra. Hann
er einn sjö karla sem hafa útskrif-
ast sem fóstrur. í flestum tilfellum
hafa fóstrur tekið honum vel enda
hafa þær lýst því yfir að nauðsyn-
legt sé að fjölga körlum í stéttinni,
barnanna vegna.
- Þegar ég var í námi var þó-
nokkuð algengt að hinir og þessir
karlar í „ábyrgðarstöðum“
spyrðu mig hvernig í ósköpunum
ég ætlaði að lifa af fóstrulaunum.
Þeim þótti hinsvegar aldrei
ástæða til að spyrja sambýliskon-
una mína að hinu sama en hún
var líka fóstra. Þetta dæmi mundi
ég segja að væri talsvert lýsandi
fyrir viðhorf karla tii hefðbund-
inna kvennastarfa. Körlunum
finnst ekkert sjálfsagðara en að
konur hafi lægri laun. Það gengur
ekki, sagði Hörður.
Æ, þetta er svo öfugsnúinn
heimur, ég er svo bjartsýnn að
ímynda mér að geta breytt ein-
hverju; hafa áhrif. Ég heid tryggð
við gamla hippadrauminn sem
flestir eru búnir að gleyma.
Ég vona bara að fólki finnist
jafnréttið ekki vera að nálgast að
verða fullkomið, segir Hörður.
Það vantar svo mikið upp á!
Hörður Svavarsson fóstra:
Lftill árangur enn
sem komið er
- Staða kvenna hefur almennt
lítið breyst, segir Margrét
Björnsdóttir en hún ætlar að
ávarpa baráttufund kvenna 8.
mars.
Margrét segist líta svo á að þó
svo að menntun kvenna verði
meiri frá degi til dags þá sé ekki
teljandi neinn algildur árangur af
því. - Þó að konur komist í áh-
rifastöður sem áður var óhugs-
andi að þær gegndu hefur staða
ómenntaðra kvenna á vinnu-
markaðnum lítið batnað. Hún
segist líta svo á að hugsunarhátt-
urinn í þjóðfélaginu geri konum
gífurlega erfitt fyrir. - Það væri
mesta réttarbótin fyrir vinnandi
konur ef eiginmenn þeirra tækju
meiri þátt í barnauppeldi og
heimilishaldi. Það myndi gjör-
breyta afstöðu til þeirra starfa
sem hafa verið og eru enn lítils-
virtustu störfin í þjóðfélaginu.
Eða hver er veikinda- og lífeyris-
réttur húsmæðra?
Kjaramunurinn milli karla og
kvenna segir Margrét að sé til
kominn vegna lítilsvirðingar
þjóðfélagsins á konum. Vinnu-
konuhugmyndin ráðandi. - Fyrir
stríð var varla til það heldri-
mannaheimili sem ekki hafði
vinnukonu upp á lítið meira en
fæði og húsaskjól. Því fannst kon-
unum það himnasending er þær
fengu laun fyrir sína vinnu. Það
var ekki fyrr en seinna að þær
vöknuðu til vitundar um að þær
höfðu lægstu launin. Síðan hefur
baráttan staðið meðan launam-
unurinn eykst meir og meir.
Þjóðfélagsgerðin er of mikið í þá
átt að lægstu laun eru viðmiðun á
flesta hluti og því er þeim ríghald-
ið niðri. Þetta er hræðilegt, sagði
Margrét.
Margrét Björnsdóttir verkakona.
Karlar geta einbeítt sér að
í leit að myndefni um konur og
tækni var litið inn í verklegan
tíma hjá nemendum í efnafræði-
skor Háskóla íslands. Elín R.
Jónsdóttir og Helga Jóhanna
Bjarnadóttir voru að gera allt
klárt til að mæla varmarýmdar-
hlutfall lofttegunda, en gáfu sér
þó tíma til að ræða almennt um
stöðu kvenna og framtíðarhorfur
í jafnréttismálum.
Konur voru greinilega í mikl-
um minnihluta í skólastofunni,
enda lítið um að þær fari í efna-
fræði og efnaverkfræði í Háskól-
anum eins og Elín og Helga hafa
gert. Afhverju skyldi það vera?
„Konur virðast ekki hafa eins
mikinn áhuga á raungreinum og
karlar. Vantreysta sér kannski.
Strax í menntaskóla sýna þær
minni áhuga á grunnfögum eins
og eðlis- og stærðfræði,“ svaraði
Helga, sem taldi að orsakanna
væri frekar að leita í uppeldinu en
skólakerfinu. Elín sagði að oft
væri stelpum síður treyst fyrir
tækjum, t.d. dráttarvélum í
sveitinni, og það ýtti undir van-
traust í sambandi við vélar og
tæki og gæti haft áhrif á námsval.
Sem dæmi um að hlutirnir væru
að færast í rétta átt nefndu þær að
nú væri kona aðstoðarmaður iðn-
aðarráðherra.
Konur þurfa
meira
sjálfstraust
Elín og Helga höfðu ekki mikla
trú á jöfnum möguleika kynjanna
á vinnumarkaði. „Þó að við
menntum okkur jafn mikið og
karlar, þurfa konur að leggja
meira á sig til að ná jafn langt í
starfi. Konur þurfa að tvískipta
sér milli atvinnu og heimilis og
barna, á meðan karlar geta sinnt
sínum starfsframa. Ef konur vilja
hálfsdagsstörf fá þær ekki
ábyrgðarstöður, þar sem þeim
fylgir oft mikil vinna og jafnvel að
taka verkefni heim með sér. Best
væri ef hjón gætu bæði unnið
hlutastarf.“ Helga taldi að konur
yrðu frekar að sýna getu sína að
fyrra bragði til að fá starf, þar
sem margir karlar hefðu rótgróið
vantraust á konum.
„Jafnréttisbaráttan á ekki að
vera þannig að konur séu sífellt
að skammast út í aðra, þær þurfa
sjálfar að taka einhverja ábyrgð á
sig,“ sagði Helga. Henni fannst
að konur þyrftu að hafa meira
stjálfstraust og þá treystu aðrir
þeim. Þeim fannst báðum að
mikil viðhorfsbreyting hefði orð-
ið á síðustu 20 árum og miðuðu
þá við kynslóð mæðra sinna.
Helga sagðist hafa tekið eftir því
að margar eldri konur væru hissa
á að hún hefði valið að fara í efna-
verkfræði og virtust hafa litla trú
á það gæti verið skemmtilegt
nám. Elín taldi mikilvægt fyrir
konur að geta unnið fyrir sér
sjálfar og þurfa ekki að vera upp
8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 8. mars 1988
Á gömlum skólaspjöldum á veggjum Iðnskólans í Reykjavík eru eintómir karlar og enn eru þeir í yfirgnæfandi meirihluta í
skólanum. Arna og Sigrún töldu að enn skorti margt á til að karlar og konur stæðu jafnfætis, sérstaklega ætti það við á
vinnumarkaðinum. Mynd E.ÓI.
Samræma þarf móður-
hlutverk og atvinnu
Á kaflistofu Iðnskólans í
Reykjavfk náði Þjóðviljinn tali af
tveimur námsmeyjum, sem voru
fúsar til að lýsa viðhorfum sínum
til jafnréttismála og hvað þær
úldu vænlegast að gera til að ná
auknu jafnrétti. Þær heita Arna
Emelía Viggósdóttir og Sigrún
Kristjánsdóttir og eru báðar að
Ijúka námi á nýrri tölvubraut
Iðnskólans.
Nám á tölvubraut telst varla
leið í hefðbundin í kvennastörf og
eru aðeins 4 stelpur á móti 20
strákum í fyrsta hópnum, sem út-
skrifast nú í vor. Þær stöllur
sögðu að jöfn áhersla væri á hug-
og vélbúnað tölva í náminu og
vonandi gæfi það góða möguleika
á að fá vinnu. Hægt er að fara í
framhaldsnám í Tækniskólanum
og sögðust þær jafnvel vera að
spá í það.
Haldið þið að konur og karlar
hafi jafna möguleika á vinnu-
markaði að námi loknu?
„Nei, konur hafa alls ekki
jafna möguleika t.d. á viðgerðar-
störfum og við uppsetningu og
við fengjum örugglega ekki sömu
Iaun. Við hefðum kannski svip-
aða möguleika sem forritarar. Éf
skólabróðir okkar væri ráðinn í
sama fyrirtækið fengi hann bæði
hærri laun og meiri ábyrgðar-
stöðu. Annars fer þetta líka eftir
því hvað við verðum duglegar að
ota okkar tota.“ Arna taldi það
mikilvægt að ganga ekki í sérstakt
kvennastéttarfélag. Slík félög
hefðu átt sinn þátt í að halda
launum kvenna niðri. Ástæðuna
fyrir því að konur væru síður
ráðnar til starfa, töldu þær liggja í
því að vinnuveitendur væru
hræddir um að þær yrðu óléttar
og þyrftu að hætta þess vegna.
„Best væri í framtíðinni að
starfsframa
á mennina komnar fjárhagslega.
En hvað með karlmennina, hafa
viðhorf þeirra breyst?
„Um 20% karla eru ennþá
karlrembur, hinir eru komnir
meira á okkar plan,“ svaraði
Helga og Elin skaut því inní að
annars næðu þeir sér ekki í kven-
mann nú á dögum. Þeir gætu þó
átt einhverja von, því til væru
konur sem væru fullkomlega
ánægðar með hefðbundið hlut-
verk. Helga ítrekaði að konurnar
þyrftu sjálfar að líta á sinn þátt í
Helga og Elín voru á því að konur
sæktu minna í tækninám vegna þess
að þeim væri síður treyst fyrir vélum
og tækjum í uppeldinu. Það hefði í för
með sér að margar konur hefðu ekki
nóg sjálfstraust til að takast á við
tæknina. E.ÓI.
því að ekki væri lengra komið í
jafnréttismálum. „Kvenfólkið
elur upp strákana í þessari trú.
Þær hlífa þeim t.d. frekar við
heimilisstörfunum en stelpum."
Þær héldu að stelpur öðluðust
fljótt meiri ábyrgðarkennd en
strákar og hún fylgdi þeim þegar
þær stofnuðu heimili. Þó að þeim
gengi vel í skóla þá væri það oft
þannig að þær hættu þegar börn
kæmu til sögunnar en maðurinn
héldi áfram í framhaldsnám.
Sama skýringin gæti líka átt við
um minni þátttöku kvenna í fé-
lagsstörfum. „Þeir geta hellt sér
út í þau og þurfa ekki að hafa
áhyggjur af því að hugsa líka um
heimilið," sagði Elín. Hún var á
því að þrátt fyrir allt þá hefðu
konur það umfram karla að hafa
ákveðinn tilgang í lífinu. Þeirra
biði að eignast börn, en þeir
reyndu frekar að fylla upp í sitt líf
með því að komast langt í vinn-
unni.
mj
geta fengið hálfsdagsstarf og geta
orðið móðir og sinnt heimili,"
sagði Ama. Sigrún taldi starf
forritara að því leytinu henta vel
fyrir konur, því það boði upp á að
vinna sjálfstætt.
Hvað þarfhelst að breytast svo
karlar og konur hafi jafna mögu-
leika á vinnumarkaði?
„Það þarf að samræma móður-
hlutverkið, nám og atvinnu.
Gera konum auðveldara að kom-
ast út á vinnumarkaðinn," sagði
Arna. „Jafnrétti á heimilinu er
líka nauðsynlegt. Mennirnir
þurfa að taka meiri þátt í störfun-
um þar og vera jafnt heima ef
börnin veikjast,“ bætti Sigrún
við. Þær voru sammála um að
bæta þyrfti gæslumálin og koma á
sveigjanlegri vinnutíma. „í dag er
fólki refsað fyrir að vera í sam-
búð, því það fær ekki pláss fyrir
börnin sín á dagheimili. Ef fólk á
tvö börn þurfa launin að vera
verulega há til að það borgi sig að
bæði vinni úti,“ sagði Sigrún. Þær
töldu að margar konur færu út á
vinnumarkaðinn af félagslegum
ástæðum, til að einangrast ekki á
heimilunum. Laun kvenna þyrftu
almennt að hækka svo þar sæktu
frekar í vinnu vegna þeirra. Til að
raunverulegur árangur næðist í
jafnréttisbaráttunni fannst þeim
þörf á hugarfarsbreytingu í
landinu og þar skipti miklu að
breyta uppeldi drengja,
Arna sagðist ekki vera hlynnt
því að taka upp aðgerðir eins og
prósentuskiptingu við ráðningar í
störf, til að auka hlut kvenna.
Spurningin ætti að snúast um
hvort einstaklingurinn væri góð-
ur eða ekki, óháð kyni.
Þær töldu viðhorf yngri manna
vera að breytast til hins betra og
Sigrún var ekki frá því að það ætti
frekar við ef menn hefðu ein-
hverja menntun. Arna sagði sinn
mann styðja hana í því sem hún
væri að gera, en það gæti verið að
einhver togstreita kæmi upp þeg-
ar börn kæmu til sögunnar. „Þá
hjálpar umhverfið honum Iíklega
frekar en mér, því hefðirnar eru
svo sterkar."
mj
Konur sækjast
eftirmenntun
Sífellt fleiri konur leggja út á
menntaveginn og síðast liðinn
vetur voru konur í fyrsta skipti í
meirihluta i Háskóla íslands. Nú
á vorðnn eru þær 52% skráðra
nemenda og á meðfylgjandi töflu
sést að þær sækja í auknu mæli í
námsbrautir sem karlar einok-
uðu áður.
Hlutfall kvenna í verkfræði-
deild er enn mjög lágt, en hlutur
þeirra í Iæknis-, lög- og viðskipta-
fræði er orðinn hár og ekki má
gleyma guðfræðinni.
Fyrsta íslenska konan tók stúd-
entspróf rétt fyrir síðustu alda-
mót, en það var ekki fyrr en á
síðari hluta 8. áratugarins sem
þær skutu strákunum aftur fyrir
sig. Kynskiptingin í tækninámi er
enn í dag mjög einsleit og hafa
skapast þar ákveðnar kvenna-
greinar, eins og meinatækni og
matvælafræði.
Sókn kvenna í hefðbundnar
iðngreinar hefur ekki verið mikil,
ef frá eru taldar hárgreiðsla og
fataiðn. Á töflu yfir kynskiptingu
í Iðnskólanum í Reykjavík vekur
þó athygli hvað margar konur
leggja nú fyrir sig greinar tengdar
bókagerð og prentiðn. Það er
einnig tímanna tákn um aukna
fjölbreytni f starfsnámi kvenna,
að fyrsta konan sem nemur pípu-
lagnir hóf nám á þessum vetri.
mj
Námsval eftir kyni
í Háskóla íslands (1988)
Deild Konur % Karlar %
Skráðir nemar 2244 52% 2062 48%
Heimspekideiid. 543 65% 288 35%
Erlend mál 224 71
íslenska 131 42
Sagnfræöi 64 73
Alm. bókm.fr 36 32
Alm. málvísindi 12 7
Heimspeki 21 31
ísl.f. erl.stúd 55 32
Læknadeild 502 70% 214 30%
Hjúkrunarfræði 266 9
Læknisfræði 122 162
Sjúkraþjálfun 58 10
Lyfjafræði 56 33
Félagsvísindad. 401 70% 169 30%
Sálarfræði 93 37
Bókasafnsfræði 67 6
Félagsfræði 48 15
Stjórnmálafræði 43 48
Uppeldisfræði 43 8
Mannfræði 27 6
Kennsluréttindi 66 44
Annað 14 5
Viðskiptadeild. 340 41% 491 59%
Lagadeild 213 46% 247 54%
Raunvísindad. 160 31% 362 69%
Líffræði 50 70
Tölvunarfræði 43 166
Landafræði 25 20
Matvælafræði 20 9
Efnafræði 11 25
Jarðfræði 7 24
Eðlisfr.skor 0 26
Annað 4 22
Verkfræðideild 33 14% 215 86%
Tanniæknadeiid. 24 39% 38 61%
Guðfræðideild 24 39% 37 61%
Námsval eftir kyni
í Iðnskólanum (vor 1988)
Braut Konur Karlar
Háriðn 63 14
Bókagerð 51 73
Tækniteiknun 48 10
Fataiðn 37 0
Tölvutækni 14 71
Kjötiðn 3 21
G. málmiðna 3 63
Tréiðnir 2 126
Rafiðnir 2 318
Bakaraiðn 1 37
Gullsmíði 1 2
Tæknifr.braut 1 1
Pípulagnir 1 15
For-og alm.nám 27 39
Annað 3 189
257 979
Þriðjudagur 8. mars 1988 ÞJÓÐVILJINN