Þjóðviljinn - 06.04.1988, Blaðsíða 4

LEIÐARI
KLIPPT OG SKORIÐ
Kjamorku-
vopnalaus
Norðurlönd
Um nokkurra missera skeið hafa íslenskir þingmenn unnið
með starfsbræðrum sínum á Norðurlöndum að því að koma á
kjarnorkuvopnalausu svæði á Norðurlöndum. Stefnt er að því
að þetta svæði nái yfir Danmörku, Finnland, ísland, Noreg,
Svíþjóð og þar með talin Færeyjar, Grænland og Álandseyjar.
Þessi ríki og landhelgi þeirra ná yfir geysistórt svæði og telja
má víst að nú þegar sé um ákveðna hluta þess, eins og
Eystrasalt og Norður-Atlantshaf, töluverð umferð tækja sem
búin eru kjarnorkuvopnum.
Baráttan fyrir að gera Norðurlöndin að kjarnorkuvopnalausu
svæði hefur aðallega farið fram í þingmannanefnd sem skipuð
er stjórnmálamönnum frá öllum ríkjunum. Allir þingflokkar geta
tekið þátt í þessu starfi og þátttakan er það almenn að talið er
að nefndin hafi að baki sér meirihluta á öllum þjóðþingum
Norðurlanda.
Fjórir íslenskir flokkar taka þátt í starfi nefndarinnar, þ.e.
Alþýðubandalag, Alþýðuflokkur, Framsóknarflokkur og
Samtök um kvennalista. Sjálfstæðisflokkurinn hefur kosið að
standa utan við þetta norræna samstarf og hefur á sumum
þingmanna hans mátt skilja að það sé ekki endilega heims-
friðnum til framdráttar að fría Norðurlönd við kjarnorkuvopn.
Þarna hefur glitt í þá skoðun að heimsveldin haldi veröldinni í
ógnarjafnvægi og að ekkert megi raska því. Auðvitað gætir
þarna þess íhaldsama sjónarmiðs að heimurinn sé bara býsnav
góður og best sé að gera ekki neitt er leitt geti til breytinga því
að hugsanlegt sé að breytingar verði ekki til bóta.
Innan nefndarinnar hefur tekist að ná samstöðu um hverjar
hljóti að vera meginforsendur fyrir því að Norðurlöndin geti
orðið kjarnorkuvopnalaust svæði. Ein aðalforsendan fyrir því,
að friðhelgi kjarnorkulauss svæðis verði virt, er að þau kjarn-
orkuveldi, sem komið hafa fyrir kjarnorkuvopnum í Evrópu,
gerist aðilar að samkomulaginu. Þau verða að skuldbinda sig
til að ógna ekki eða vefengja stöðu svæðisins eða gera árás
með kjarnorkuvopnum á skotmörk innan svæðisins. Trygging
kjarnorkuveldanna verður því að fela í sér að bæði Atlantshafs-
bandalagið og Varsjárbandalagið gerist aðilar að samkomu-
laginu.
í tillögum norrænu þingmannanefndarinnar er lagt til að
Norðurlöndin skuldbindi sig til að framleiða ekki slík vopn, né
heldur að gera tilraunir með þau. Ennfremur skuldbindi þau sig
til að þjálfa ekki hermenn til að beita kjarnavopnum, leyfa ekki
flutning á kjarnavopnum á yfirráðasvæði sínu né uppsetningu
búnaðar sem miðar að því að skjóta kjarnavopnum eða geyma
kjarnavopn.
Hver er staða okkar íslendinga í dag í þessum málum? í
rauninni veit enginn hvort hér eru kjarnavopn eða ekki. Það er
stefna Bandaríkjahers að gefa engar upplýsingar um staðsetn-
ingu kjarnavopna sinna. Þess vegna láta stjórnvöld í Washing-
ton aldrei í té upplýsingar um hvort tiltekið herskip ber kjarna-
sprengjur eða ekki. Vilji menn ekki eiga á hættu að fá banda-
rískar kjarnasprengjur í nábýli við sig verða þeir að fara að
dæmi Nýsjálendinga og hætta að taka á móti bandarískum
herskipum. Hið sama á við um stóran hluta af flugflota Banda-
ríkjahers. Ekki fæst uppgefið hvort kjarnasprengjur eru um
borð í vélunum. Vitað er að Óríón-flugvélar, eins og eru á
Keflavíkurflugvelli, geta borið kjarnavopn. Hið sama á við um
F-15 orustuþotur, eins og eru á Keflavíkurflugvelli. Vilji menn
vera vissir um að kjarnavopn séu ekki á Keflavíkurflugvelli
verður að fara að dæmi Spánverja sem vísað hafa burt sveit
bandarískra F-15 flugvéla af því að þær geta borið kjarnavopn.
Komist á alþjóðlegt samkomulag um að Norðurlöndin verði
kjarnorkuvopnalaus, er Ijóst að bandaríska herstöðin á Kefla-
víkurflugvelli verður annaðhvort að hverfa eða þá að Banda-
ríkjastjórn verður að setja fram fullnægjandi tryggingar fyrir því
að þar séu ekki kjarnavopn. í báðum tilvikum yrði um að ræða
verulegt framfaraspor í varnarmálum íslendinga. ÓP
Sjónvarp
og íþróttir
Vitið þið hvers vegna
knattspyrnuleikir fóru fram
undir steikjandi hádegissól á
Heimsmeistaramótinu í
Mexíkó? Það var vegna
þess, að þá var þægilegur
kvöldútsendingartími í
höfuðálfu fótboltans, Evr-
ópu. Ogáólympíuleikunum
í Seúl í Kóreu seinna á þessu
ári verða íþróttagarpar
neyddir til að fara snemma á
fætur að skila sínu sjónar-
spili - vegna þess að þá er
hægt að selja auglýsingar
dýrt á fyrsta flokks sjón-
varpstímaíBandaríkjunum.
Kaupskapur mikill
Aðeins tvö dæmi af ótal
mörgum um það flókna
samspil íþróttamanna,
íþróttastjóra, áhorfenda,
stuðningsfyrirtækja og
auglýsenda sem á sér stað
um allan heim. Aðsönnu
eru þeir tímar löngu liðnir
að menn vörðu hugsjón
áhugamennskunnar af
kappi: afreksmenn í íþrótt-
um verða nú orðið með ein-
um eða öðrum hætti
atvinnumenn, hvort seni
mönnum líkar betur eða
verr. Og vaxandi þörf íþrótt-
afélaga fyrir auglýsingafé
verður svo til þess að íþrótt-
astarfsemi lagar sig í vaxandi
mæli að þörfum auglýsenda
og um leið til þess að enn
meiri athygli en nokkrusinni
fyrr beinist að þeim íþrótt-
agörpum sem eru efst á
toppinum: það eru þeir sem
safna áhorfendum á
leikvang og fyrir framan
sjónvarpsskerm og þeir
finna vel hvernig hækkar í
þeim markaðspundið og
notfæra sér það náttúrlega -
meðan aðrir mega snapa
gams.
Um þessi efni voru dansk-
ir íþróttafréttamenn og
íþróttafræðingar að fjalla
fyrir skömmu í sérhefti tíma-
rits sem Centring heitir. Þar
voru viðraðar ýmsar kenn-
ingar óvæntar- til dæmis
heldur einn greínahöfunda
því fram, að í rauninni sé
það vita gagnslaust fyrir fyr-
irtæki að kaupa sér auglý-
singar á íþróttavöllum í
þeirri von, að þær sj áist vel
og rækilega í sjónvarpi -
vegna þess, segir hann, að
„boðskapurinn drukknar í
sporti". En hann bætir því
við, að hann voni af heitu
hjarta að enginn taki eftir
þessu: þvíminnasemum
þetta er talað, segir hann,
þeim mun betra fyrir íþrótt-
irnar. „Því íþróttir í Dan-
mörku þurfa svo sannarlega
á peningum að halda og þá
líka frá fyrirtækjunum."
Ópíum fyrir karla
í fyrrgreindu íþróttatím-
ariti var það rifjað upp, að
eitt sinn höfðu Sósíaldem-
ókratar og aðrir verklýðs-
flokkar horn í síðu „borg-
aralegra" keppnisíþrótta-
þá (um 1920) voru stofnuð
sérstök íþróttafélög verka-
manna sem áttu að gæta þess
að spillast ekki af „einstakl-
ingshyggjunni", sem gerði
það að verkum að íþróttirn-
ar yrðu ekki annað en tæki í
höndum borgaranna til að
„slæva vitund unga fólks-
ins“. Mun nú óralangt síðan
menn hafa heyrt annað eins
og síst í því góða blaði Þjóð-
viljanum, sem lét það verða
eitt sitt fyrsta verk fyrir
röskum fimmtíu árum að
koma sér upp merkri
íþróttasíðu. En hitt er svo
víst, að menn halda áfram
að smíða sér fróðlegar kenn-
ingar um samhengið í
þjóðfélaginu og sportinu.
Nokkur dæmi svosem til ga-
mans:
„íþróttirnar sætta áhorf-
andann við þann heim sem
hann vill dreyma sig í burt
frá... Þær túlka samfélagið
uppánýtt... bjóðauppá
samhengi og félagsskap og
hafa yfirtekið hlutverk það
sem kirkjan áður gegndi“.
Eða svo hagrætt sé fræg-
um orðum Karls Marx:
íþróttirnar eru orðnar eins-
konar ópíum fyrir fólkið.
Eða réttara sagt: fyrir karl-
menn - því vitanlega tekur
nýleg kenningasmíð um
íþróttir mið af því að við
lifum á þeim tímum þegar
fokið er í flest karlaskjól.
Fræðingur að nafni Jörgen
Öllgaard kemst svo að orði í
tímaritinu danska:
„Hér (á vellinum) getur
karlmaðurinn látið sig
dreyma strákadrauminn
mikla um afrek og ævintýri,
frægð og frama og dýrlegan
félagsskap. Hérfinnurhann
einn af þeim fáu stöðum þar
sem karlmenn fá enn að vera
innan um karlmenn. Hér lifa
þærgömlu karladyggðir
góðu lífi án afskipta
kvenna.“
Nú máttu
gráta af gleði
Kannski er hér kominn
vísir að skýringu á því, hve
lítinn áhuga auglýsendur
j afnt sem fj ölmiðlar sýna
kvennaíþróttum (að frá-
dregnum fimleikum og list-
skautahlaupi)? Og þó eru
ekki öll kurl komin til
grafar; íþróttirnar eru, að
því er sömu fræðingar telja,
um leið vettvangur fyrir
karla til að haga sér eins og
konur: „Karlar mega ekki
sýna tilfinningar sínar opin-
berlega - en innan ramma
iþróttaheimsins gera menn
það gj arna“ - og er þá bæði
átt við herfileg faðmlög eftir
að mark er skorað og ofsaf-
ögnuð og gnístran tanna yfir
sömu atburðum á áhorfend-
apöllum. Og í íþróttapress-
unni hittir lesandinn (karl-
maðurinn) fyrir „allan
íþróttamanninn“ - bæði í
starfi og einkalífi - með svip-
uðum hætti og tíðkast hefur í
kvennablöðum. Enda, segir
sportfræðingur í margnefn-
du dönsku tímariti, er
„íþróttapressan dömublöð
karlmannsins“.
Þetta er hér til tínt svo
sem til fróðleiks og til að
minna á það, að hvort sem
nú kenningar um íþróttir eru
heimskulegar eða hitta í
mark, þá hafa menn hér á
landi verið ósköp latir við að
velta fyrir sér íþróttum í
samfélaginu. Mennhafa
barasta látið sér nægja að
fúlsa við misheppnaðri þát-
töku í vetrarólympíuleikum
eða fá sér eina ljúfa þjóðern-
issalíbunu með sigri okkar
stráka í handbolta, og síðan
ekki söguna meir.
þlÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁrnason, óttarProppé.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, Siguröur Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sævar
Guðbjörnsson, T ómas Tómasson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljó8myndarar: EinarÓlason, SigurðurMarHalldórsson.
Útlltsteiknarar: GarðarSigvaldason, MargrétMagnúsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
lnnheimtumenn:BrynjólfurVilhjálmsson,ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavik, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljanshf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 60 kr.
Helgarblöð:70 kr.
Áskriftarverð á mónuði: 700 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 6. apríl 1988