Þjóðviljinn - 27.07.1988, Blaðsíða 6

þJÓÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Krossapróf fyrir
Framsóknarmenn
Þaö er siöur margra dagbiaöa og vikurita að birta ööru
hvoru þrautir eöa einskonar próf, sem lesendur geta ráöiö
frammúr og dæmt um persónuleika sinn, gáfur eöa aöra
skapan af niðurstööunum.
Oft eru þessar þrautir fyrst og fremst ætlaðar ákveönum
hópi lesenda, stelpum á gelgjuskeiði, körlum í gráfiðringi,
konum á framabraut.
í tilefni af nýlegum skýrslum um stööu efnahagsmála og
fréttum af rekstrargangi atvinnufyrirtækja og uppboöum á
húsnæöi hefur Þjóöviljinn ákveöiö aö feta í þrautafótsporin
og birta hér í staö ritstjórnargreinar ofurlítið krossapróf, eink-
um ætlaö Framsóknarmönnum. Þaö er óvenju létt, og þarf
aðeins að svara með jái eöa neii.
Fyrsta spurningin er þessi:
Hefur nú í sumar veriö ráöist í róttækar aðgerðir sem duga
til að skapa framleiðsluatvinnuvegunum rekstrargrundvöll,
draga verulega úr viðskiptahalla, stöðva byggöaröskun og
draga úr verðbólgu, en standa vörö um kjör þeirra sem
lægstu launin hafa?
Já □ Nei □
Önnur spurning: Hefur veriö aflaö heimilda til aö leggja
tímabundið gjald á öll ný mannvirki önnur en íbúðarbygging-
ar, og dregið úr erlendum lántökum til fjárfestingar?
Já □ Nei □
Þriðja spurning: Hefur öll stjórn peningamála veriö tekin til
endurskoöunar og lög sett sem tryggja aö fjármagnsmark-
aðurinn allur lúti samræmdri stjórn og reglum?
Já □ Nei □
Fjóröa spurning: Hefur ríkisstjórnin nú undanfarna mán-
uöi stuölaö að hóflegum raunvöxtum meö hliðsjón af fast-
gengisstefnunni, og vaxtamunurog hámarksvextir veriö ák-
veönir af Seðlabankanum?
Já □ Nei □
Fimmta spurning: Hafa hverskonar vísitöluviðmiöanir og
sjálfvirk tengsl viö verölag eöa gengi verið afnumin?
Já □ Nei □
Sjötta spurning: Hefur tekjuskattur verið lagöur á fjár-
mögnunarfyrirtæki, þar á meðal veðdeildir og lánasjóöi?
Já □ Nei □
Sjöunda spurning: Hefur nú í sumar veriö unnið markvisst
að jöfnun orkuverös í landinu og sjálfvirk viömiðun raforku-
verðs frá Landsvirkjun viö gengi og verðlag verið gerö
óheimil?
Já □ Nei □
Áttunda spurning: Hefur Byggðastofnun verið stórefld og
skuldum fyrirtækja á landsbyggðinni breytt með hennar
hjálp til samræmis viö afskriftartíma eigna?
Já □ Nei □
Níunda spurning: Hefur Jöfnunarsjóöur sveitarfélaga ver-
ið styrktur til að berjast gegn aðstöðumun og opinber þjón-
usta verðlögð með það markmiö fyrir augum?
Já □ Nei □
Tíunda spurning: Kemur orðalag í þessum spurningum
kunnuglega fyrir augu?
Já. □ Nei □
Sennilegafáflestirsvarendursömu niðurstöðuna, níu nei
og eitt já, við síðustu spurningunni.
Krossaprófiö er nefnilega tekiö nær orðrétt úr ályktun
miöstjórnar Framsóknarflokksins frá 23.-24. apríl í vor.
Síðan hefur Framsóknarflokkurinn ekki náð neinu fram af
efnahagsstefnu sinni, og Róm brennur sem óöast, hvernig
sem formaður flokksins reynir að vera í stjórnarandstöðu við
sjálfan sig.
Það vakti athygli um daginn að Jón Sigurðsson sagði
þolinmæði sína hvergi á þrotum gagnvart þeirri huldu hönd
sem hann telur eiga að ráða vöxtum, verðbólgu, launum og
afkomu atvinnufyrirtækja.
Forystumenn Framsóknarflokksins ætla greinilega ekki
að verða eftirbátar Jóns í þolinmæðinni.
-m
jvLirri uvr ðivuivii;
Jöfnunarsjóður
Einstaka sinnum heyrist í frétt-
um minnst á Jöfnunarsjóð
sveitarfélaga. Vegna nafns sjóðs-
ins, Jöfnunarsjóður, er algengt
að menn telji að hann þjóni því
eina verkefni að jafna aðstöðu-
mun sveitarfélaga. í reynd fara
ekki nema 6% af útgjöldum í svo-
kölluð aukaframlög til tekju-
minnstu sveitarfélaganna. Lang-
stærsti hluti útgjaldanna fer í svo-
kölluð föst framlög en þau eru
ákveðin upphæð á hvern íbúa.
Það sveitarfélag sem mest fær úr
Jöfnunarsjóði er því Reykjavík-
urborg.
Þórður Skúlason sveitarstjóri á
Hvammstanga skrifar merkilega
grein um Jöfnunarsjóð í nýjasta
hefti tímaritsins Sveitarstjórn-
armál. Hann rekur m.a hvernig
ríkissjóður hefur klipið af fram-
lögum f sjóðinn.
„Frá árinu 1984 hefur Jöfnun-
arsjóður verið skertur með þeim
hætti að ríkið hefur hirt til sín
hluta af tekjum sjóðsins til eigin
þarfa og hefur sá hluti vaxið ár-
lega. Skerðingin hefur m.a. leitt
til þess að þau 6%, sem ætluð eru
til greiðslu aukaframlaga til
þeirra sveitarfélaga sem ekki ná
meðaltekjum, hrökkva nú hvergi
nærri til að ná því 70% viðmið-
unarmarki sem reglugerðin
gengur út frá.“
Hrekkur ekki til
Á pappírnum er reglan sú að
með aukaframlaginu fáist allt að
70% þess sem upp á vantar að
skatttekjur sveitarfélags nái með-
altekjum. Reyndin hefur því
miður orðið önnur og einkum
hafa þau þéttbýlissveitarfélög
sem ná ekki tekjumeðaltali fund-
ið fyrir skerðingunni á fram-
lögum úr Jöfnunarsjóði. Árið
1984 nam aukaframlagið 70% af
því sem upp á vantaði að meðal-
skatttekjum yrði náð. 1985 feng-
ust aðeins 67% og árið 1986
54,5%. í fyrra voru aukafram-
lögin það lág að með þeim voru
tekjulágum þéttbýlissveitarfé-
lögum aðeins bætt 36,8% af því
sem upp á vantaði að skatttekjur
þeirra næðu meðaltali.
Meðaltalið er reyndar töluvert
undir því sem hæst er eins og
Þórður bendir á í grein sinni.
„Útsvör í sveitarfélagi á lág-
launasvæði eru þannig mun lægri
en í sveitarfélagi þar sem hærri
laun eru greidd og fólk hefur
betri tekjur. T.d. eru útsvör á
hvern íbúa í Reykjavík um 20%
hærri en á hvern íbúa á Norður-
landi vestra á árinu 1987.“
„Aðstöðugjöld eru mun lægri á
fiskveiðar, landbúnað og á fisk-
vinnsluent.d. áiðnað ogverslun,
og alls engin á vinnslustöðvar
landbúnaðarins, mjólkurbú og
sláturhús... Aðstöðugjöld á
Skagaströnd voru árið 1987 kr.
8.766 á íbúa, en í Reykjavík kr.
12.563 á íbúa, eða 45% hærri á
hvern íbúa.“
Að hafa efni á að veita
afslátt
Og Þórður hefur þetta að segja
um fasteignaskatta:
„Fasteignaskatturinn nýtist
sveitarfélögum einnig mjög mis-
jafnlega. Fasteignamatið í
Reykjavík og nágrannabyggðum
er mun hærra en úti á landi og til
viðbótar eru þar allar stærstu
byggingar í verslun og þjónustu
sem ætlaðar eru til að þjóna
landinu öllu og öll þjóðin á. Ég
nefni húsnæði banka, trygginga-
félaga, innflutningsverslunarinn-
ar o.s.frv. Fasteignaskattur á
Hvammstanga var árið 1987 kr.
5.977 á íbúa en í Reykjavík kr.
9.088 á íbúa. Þó var álag notað á
Hvammstanga en afsláttur gefinn
í Reykjavík af fasteignasköttum
af íbúðarhúsnæði."
Af þessum dæmum Þórðar má
vera ljóst að meðalskatttekjur
sveitarsjóða í kauptúnum og
kaupstöðum landsins er töluvert
undir því sem gerist í Reykjavík.
Þegar Jöfnunarsjóður, sem á
samkvæmt reglugerð að bæta
tekjuminnstu sveitarfélögunum
70% af þessum mun, greiðir
minna en 37% af mismuninum,
hljóta að vakna spurningar um
það hvort uppskeran hafi orðið
eins og til var sáð. Þórður minnir
á hver var upphaflega tilgangur-
inn með Jöfnunarsjóði sveitarfé-
laga:
„Aðstöðumuninn á að bæta,
því að við setningu tekjustofna-
laganna á sínum tíma hefur lög-
gjafinn gert sér grein fyrir þeirri
staðreynd að tekjustofnarnir nýt-
ast sveitarfélögum mjög misjafn-
lega. Þess vegna verður Jöfnu-
narsjóður til og þess vegna er gert
ráð fyrir að tekjulægri sveitarfél-
ögunum verði bætt tekju-
vöntunin upp að ákveðnu hlut-
falli af reiknuðum meðalskatt-
tekjum allra annarra hliðstæðra
sveitarfélaga með aukafram-
lögum úr Jöfnunarsjóði.“
Uppstokkun
Auðvitað hlýtur sú spurning að
vakna hvort ekki eigi einfaldlega
að hugsa tekjukerfi sveitarfélaga
upp á nýtt, að byggja upp nýtt og
betra kerfi alveg frá grunni. Ef
sveitarstjórnarmenn væru ekki
alltaf hræddir um að ríkissjóður
reyndi að hlunnfara þá (Vissu-
lega hefur bitur reynsla kennt
þeim að treysta ríkinu varlega.),
þá mætti að sjálfsögðu hugsa sér
að ríkið legði á alla skatta en
sveitarfélögin fengju ákveðin
framlög miðað við íbúafjölda og
þjónustuþörf.
Um nýtt kerfi segir Þórður
Skúlason:
„Nú verður ekki lengur undan
því vikist að taka upp nýtt tekju-
öflunarkerfi fyrir sveitarfélögin í
ljósi þess aðstöðumunar sem
sveitarfélögin búa við. Það verð-
ur að fást staðfest að þéttbýlis-
sveitarfélögin á landsbyggðinni
eigi að veita hliðstæða þjónustu
og búa íbúum sínum sambærilegt
umhverfi og gert er á höfuðborg-
arsvæðinu.
í hinu nýja tekjuöflunarkerfi
þarf að flokka sveitarfélögin eftir
þjónustustigi og tryggja að þau
hafi tekjur til að standa undir
þeirri þjónustu sem þeim er ætlað
að veita.“
En Þórður vill ekki eiga of
mikið undir ríkinu:
„Við endurskoðun tekjuöflun-
arkerfisins þarf að leggja allt
undir til endurskoðunar. Sérstak-
lega þarf að huga að því hvernig
tekjuöflun sveitarfélaganna get-
ur orðið óháðari ríkisvaldinu og
duttlungum þess en nú er.“ qP
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 -108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Utgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar.Árni Bergmann, MörðurÁrnason, óttarProppé.
Fróttastjórl: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.).Sævar
Guðbjörnsson, Tómas Tómasson, ÞorfinnurÓmarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Utlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ.Pétursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrif8tofustjórl: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjórl: Olga Clausen.
Augiýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Agústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bflatjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Utbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, HrefnaMagnúsdóttir.
Innheimtumenn: Katrín Bárðardóttir, ÓlafurBjörnsson.
Utkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prontun: Blaðaprent hf.
Verð (iausasölu :.70 kr.
Helgarblöð:80kr.
Áskriftarverð á mónuði: 800 kr.
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Mi&vlkudagur 27. júlí 1988