Þjóðviljinn - 27.07.1988, Blaðsíða 7

VIÐHORF
Stóriðja
Nýir áldraumar á tímum gjaldþrota
í sjavarútvegs- og iönfyrirtækjum
Ólafur Ragnar Grímsson: Iandstöðu við stefnu Alþýðubandalagsins. Iðnaðarráðherra er án umboðs.
Jóhannes Nordal settur til að gœta hagsmuna ráðherra.
Markaðsskrifstofan notuð til að leyna kjörnafulltrúa ístjórn Landsvirkjunar upplýsingum
Menn eru farnir að tala um nýtt
og stærra álver í Straumsvík. Iðn-
aðarráðherra, Friðrik Sophus-
son, hefur þegar gert samninga
við erlend stórfyrirtæki. Athygli
vekja yfirlýsingar Halldórs As-
grímssonar sjávarútvergsráð-
herra um að Friðrik hafi ekkert
samráð haft við framsóknar- og
alþýðuflokksmenn í ríkisstjórn-
inni. Eru nýir stóriðjudraumar
álfurstanna í íslensku þjóðfélagi
að verða að veruleika? Þjóðvilj-
inn leitaði upplýsinga hjá Ólafí
Ragnari Grímssyni formanni Al-
þýðubandalagsins en hann er full-
trúi í stjórn Landsvirkjunar.
Ástandið nú í atvinnu- og efna-
hagsmálum okkar er ekki ósvip-
að því sem var á viðreisnarárun-
um. Nú eins og þá virðist Sjálf-
stæðisflokkurinn halda dauða-
haldi í stóriðjuframkvæmdir á
sama tíma og gjaldþrot fyrirtækja
blasa við í mikilvægustu atvinnu-
vegum íslendinga. Að þessu
leytinu er þetta svipað og á við-
reisnarárunum.
Stefna Alþýðubandalagsins
gagnvart nýrri stóriðju hefur í
sjálfu sér ekki mikið breyst. Hún
er fólgin í
tryggja að
ræði í
útiendingar nái ekki lykilaðstöðu
í íslensku atvinnulífi. Við viljum
að raforkuverð tryggi íslending-
um fullan arð fyrir orkuna. Slíkar
framkvæmdir eiga að vera í sam-
ræmi við alhliða þróun atvinnu-
lífsins í landinu. Þær eiga að
stuðla að frekari byggðaþróun en
ekki byggðaröskun. Við viljum
að ítrustu kröfum um umhverfis-
vernd sé fullnægt.
Þetta er sama stefnan og flokk-
urinn hefur fylgt á undanförnum
árum. Hún felur í sér þann mæli-
kvarða sem nota ber í þessum
áformum. Það er alveg ljóst að
vinnubrögð Friðriks Sophus-
sonar iðnaðarráðaherra og ríkis-
stjórnarinnar eru í mótsögn við
þessi markmið og þau stefna
hagsmunum íslendinga í stór-
fellda hættu. Friðrik gerir samn-
ing við erlend stórfyrirtæki án
þess að nokkur þjóðhagsleg at-
hugun á nýju álveri hafi farið
fram, án þess að stofnað hafi ver-
ið til umræðu né tekin ákvörðun
um það raforkuverð sem íslend-
ingar þurfa að fá og án þess að
nokkur formleg stofnun í íslenska
stjórnkerfinu, alþingi eða ríkis-
stjórn, hafi veitt honum umboð
til þess að gera slíkt.
Það endurspeglar svo sér-
kennilega afstöðu Sjálfstæðis-
flokksins til atvinnuþróunar á fs-
landi, að á meðan Þorsteinn Páls-
son forsætisráðherra ferðast um
Vestfirði og Norðurland og tekur
við gjaldþrotatilkynningum frá
forsvarsmönnum í sjávarútvegi
og íslenskum iðnaði, skuli Friðrik
Sophusson og Morgunblaðið
vera upptekinn við að boða ágæti
nýrra álvera.
Hvernig getur það gerst að
ákvörðun um heilt álver sé tekin
af svo þröngum hópi manna?
Vinnubrögð Friðriks Sophus-
sonar eru mjög ámælisverð. Á
síðasta vetri, þegar ljóst varð að
ráðamenn voru að planleggja
nýtt álver í Straumsvík, fluttu
þingmenn Alþýðubandalagsins
tillögu um að ítarleg þjóðhagsleg
úttekt yrði gerð á hagkvæmni
þess að reisa þar nýja álbræðslu.
Þar var gert ráð fyrir að alþingi
kysi nefnd sem skipuð væri fullt-
rúum allra þingflokka til þess að
vinna að þessari úttekt með að-
stoð ýmissa stofnana eins og
Þjóðhagsstofnunar, Orkustofn-
unar og Landsvirkjunar. Þessari
nefnd var ætlað að leggja mat á
arðsemi, þjóðhagslega hag-
kvæmni og áhrif á íslenskt efna-
hagslíf, þ.á m. þenslu og skuld-
astöðu þjóðarbúsins. Hún átti
einnig að skoða forsendur þær
sem liggja að baki orkuverði frá
nýjum virkjunum, áhrif á byggð-
aþróun í landinu og afleiðingar af
langvarandi eignaraðild útlend-
inga.
Friðrik Sophusson ásamt þing-
mönnum stjórnarflokkanna kom
í veg fyrir að tillagan næði fram
að ganga. Nokkrum mánuðum
síðar gerir hann síðan formlegan
samning við nokkur erlend stór-
fyrirtæki um að þau annist könn-
un á nýju álveri í Straumsvík.
Með þeim samningi kemur hann
alveg í veg fyrir að alþingi íslend-
inga eigi nokkra aðild að þessu
máli.
Enn undarlegri verða svo
vinnubrögð Friðriks Sophus-
sonar ef það er rétt sem Halldór
Ásgrímsson sjávarútvegsráð-
herra hefur nýlega sagt í blaða-
viðtali að samningurinn við er-
lendu stórfyrirtækin hafi aldrei
verið ræddur í ríkisstjórninni né í
þingflokkum ríkistjórnarinnar.
Ef það er rétt hafa hvorki alþingi
né ríkisstjórn veitt iðnaðarráð-
herra umboð til að gera þennan
samning. Mér sýnist nauðsynlegt
að Friðrik upplýsi nánar þátt
Framsóknarflokksins og Alþýð-
uflokksins í málinu. Hefur iðnað-
arráðherra látið það nægja af
framsóknarmaðurinn Guðmund-
ur G. Þórarinsson og alþýðu-
flokksmaðurinn Geir A. Gunn-
laugsson, sem sitja í viðræðun-
efndinni, taki þátt í meðferð
málsins?
Hefur málið ekki verið rætt ít-
arlcga í stjórn Landsvirkjunar?
Nei, við höfum alveg verið ein-
angraðir frá því með þeim ein-
falda hætti að stofnuð var svo-
kölluð markaðsskrifstofa iðnað-
arráðuneytisins og Landsvirkjun-
ar sem sá um þessa samninga.
Við Sigurjón Pétursson, sem
einnig situr í stjórn Landsvirkj-
unar, greiddum atkvæði á móti
því að koma á fót þessari mark-
aðsskrifstofu á sínum tíma.
Málið er enn verra þegar við
bætist að engin stefnumótandi
umræða hefur farið fram né
ákvörðun tekin um það orkuverð
sem íslendingar þurfa að fá. Full-
trúar hinna erlendu stórfyrir-
tækja hafa gefið í skyn að þeir
hafi á bak við tjöldin fengið vil-
yrði fyrir því að orkuverðið yrði
ekki hærra en í núverandi samn-
ingum við Alusuisse. Fyrir rúm-
um þremur árum var gerð á veg-
um Landsvirkjunar skýrsla um
orkuverð til nýrrar stóriðju og
var niðurstaðan sú að íslendingar
þyrftu að fá 18-22 mills eða mun
meira en í núverandi samningi
við Alusuisse til þess að slíkar
framkvæmdir skiluðu verulegum
arði til þjóðarbúsins.
í rúmt ár hef ég reynt að knýja
á um það í stjórn Landsvirkjunar
að stofnað yrði til umræðu um
orkuverðið. Það hefur verið
greinilegt að bæði Jóhannes Nor-
dal og fulltrúar Sjálfstæðisflokks-
ins í Landsvirkjun, en Sjálfstæð-
isflokkurinn hefur meirihluta í
stjórninni, hafa ekki haft neinn
áhuga á stefnumótandi umræðu
um þau mál.
Gagnrýni okkar fulltrúa Al-
þýðubandalagsins á þessa máls-
meðferð var svarað með því að
koma á stofn markaðsskrifstofu
iðnaðarráðuneytisins og Lands-
virkjunar. Meirihluti stjórnar
Landsvirkjunar samþykkti til-
lögu iðnaðarráðherra um að
stofna þessa sérstöku skrifstofu
og umfjöllun um orkusölusamn-
inga hefur að mestu verið flutt frá
stjórn Landsvirkjunar yfir á
hana. Stjórn markaðsskrifstof-
unnar er eingöngu skipuð full-
trúum ríkisstjórnarflokkanna.
Við vildum tryggja að stjórn
Landsvirkjunar fengi nauðsyn-
legar upplýsingar um viðræður
við erlenda aðila en tillögur okk-
ar voru allar felldar af sjálfstæðis-
mönnum. Páll Pétursson studdi
sumar þeirra.
Reyndar á Landsvirkjun engan
formlegan fulltrúa í
viðræðunefndinni. Það er mis-
skilningur að Jóhannes Nordal sé
fulltrúi Landsvirkjunar í þessum
viðræðum. Hann er sérlegur full-
trúi iðnaðarráðherra og það hef-
ur hvað eftir annað verið
gagnrýnt að stjórnarformaður
orkusölufyrirtækis skuli taka að
sér að gæta hagsmuna ráðherra.
Hlutur Jóhannesar Nordals
verður sífellt hæpnari. Hann á
sem seðlabankastjóri að hamla
gegn hinni miklu skuldasöfnun
Islendinga en er orðinn aðal-
hvatamaðurinn að stórfram-
kvæmdum í Straumsvík sem
munu hafa í för með sér mestu
aukningu erlendra skulda íslend-
inga í rúman áratug. Hann á sem
stjórnarformaður Landsvirkjun-
ar að tryggja að ákveðin stefna
varðandi orkuverð sé mótuð en
gerir síðan bandaíag við Friðrik
Sophusson og Sjálfstæðisflokk-
inn um að koma í veg fyrir slíka
stefnuumræðu áður en samning-
ar eru gerðir við útlendinga.
Meðferð Friðriks Sophussonar
og samstarfsmanna hans í þessu
nýja álmálí er alls staðar í mót-
sögn við þau grundvallaratrið
sem við í Alþýðubandalaginu
teljum nausynlegt að sé fylgt. Það
er ekki nokkur vafi að fjölgun ál-
vera á að vera huggun gegn
gjaldþrotum í útvegi og iðnaði.
Komið er í veg fyrir stefnumót-
andi umræður um orkuverð og
allar meginreglur um meðferð
mála í íslensku stjómkerfi em
þverbrotnar.
-gís.
Mlðvlkudagur 27. júlf 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7