Þjóðviljinn - 19.10.1988, Blaðsíða 4

þJOÐVILIINN Málgagn
sósíalisma, þjóðfrelsis og verkaiýðshreyfingar
Stórhættulegar
vísindaveiðar
Það gerist sífellt algengara að okkur berist fréttir af því að
erlendir fiskkaupmenn vilji ekki kaupa af okkur sjávarafurðir
vegna stefnu okkar í hvalveiðimálum. Þeir óttast að það
verði til að draga úr verslun hjá þeim ef viðskiptavinirnir
frétta að hráefnið er komið frá íslendingum. Auglýsingar og
landkynningarstarfsemi þar sem lögð hefur verið áhersla á
óspillta náttúru og ómengaðan sjó í kringum ísland og
margra ára kynning á íslensku sjávarfangi sem sérstakri
gæðavöru, - allt er það vita gagnslaust í þesum tilfellum,
vegna þess að við látum ekki af hvalveiðum.
Það er litið á okkur sem hverja aðra hvalveiðiþjóð þótt við
höfum í orði stutt tímabundna friðun hvala. Vísindaveiðarnar
svokölluðu eru taldar því til sannindamerkis að við veiðum
hvali í ábataskyni. Umfang þeirra hefur reyndar verið með
þeim hætti að mjög erfitt er að útskýra að þær eru aðeins til
marks um áhuga okkar á að kynna okkur náttúruna. Útgerð
hvalfangara, rekstur á verksmiðju í Hvalfirði og sala á hval-
kjöti og öðrum hvalafurðum er með svipuðum hætti og áður.
Það vefst því fyrir mörgum að trúa að veiðarnar byggist nú á
vísindaáhuga en ekki gróðavon.
Lengi höfum við vitað að samtök umhverfisverndar-
manna beggja vegna Atlantshafs hafa barist gegn stefnu
okkar í hvalveiðum. Reyndar hefur ekkert af því, sem þau
hafa tekið sér fyrir hendur til að fá okkur til að láta af hval-
veiðum, komið okkur á óvart því að forsvarsmenn þeirra
hafa nær undantekningarlaust tilkynnt um það fyrirfram
hvaða baráttuaðferðum samtökin hygðust beita. En það
sem hefur komið mörgum okkar á óvart er að umhverfi-
sverndarmenn hafa náð verulegum árangri í að grafa undan
hagsmunum okkar í fisksölumálum.
A undanförnum vikum hafa borist fréttir af bandarískum
fiskkaupendum sem hafa dregið að sér höndina með við-
skipti við íslendinga. Ekki er lengur unnt að líta svo á að hér
sé bara um einstaka einangruð tilfelli að ræða þar sem
einskær heppni hefur gert hvalavinum kleift að ná árangri í
stríði sínu við okkur. Og nú berast skyndilega þau tíðindi frá
Þýskalandi að stórfyrirtæki, sem selt hefur umtalsvert magn
af íslenskum kavíar, rækju og síldarréttum, vilji ekki eiga
viðskipti við okkur lengur. Fréttin orkar á okkur eins og
svipuhögg. Og það er líkt og að fá salt í sárin að frétta að
þessa ákvörðun sína hyggist fyrirtækið nota sérstaklega til
að vekja á sér athygli og ná beturtil viðskiptavina sinna. Það
á að telja sér til tekna að ekki er verslað við hvalveiðiþjóðina
íslendinga.
íslendinga setur hljóða því að nær öll gerum við okkur
grein fyrir að málið er nú komið á grafalvarlegt stig. Við
höfum talið sjálfsagt að líta á hvalveiðar okkar sem innan-
landsmál, að við gætum nýtt hvalastofnana við landið á
svipaðan hátt og fiskstofnana. Mörg okkar hafa talið að unnt
væri að rökræða við hvalavini og leiða þeim fyrir sjónir að
hvölum færi síður en svo fækkandi við ísland og að ekkert sé
ósiðlegra að drepa hval sér til matar en til að mynda lamb
eða svín sem er með alskynsömustu húsdýrum. Sum okkar
hafa fram til þessa haldið að okkur nægði að leggja dálítið fé
í að kynna málstað okkar á erlendri grund, þá yrði lýðum Ijóst
að málflutningur andstæðinga okkar í hvalamálum er
byggður á misskilningi.
En nú er Ijóst að stríð okkar við umhverfisverndarmenn
verður okkur mjög dýrkeypt. Svo dýrkeypt að við hljótum að
spyrja hvert sé keppikefli okkar. Fyrir hverju erum við eigin-
lega að berjast og hverju erum við tilbúin að kosta til? Líklegt
er að meirihluti íslendinga sé ekki tilbúinn að fórna stórum
hluta af þjóðartekjum til þess eins að geta haldið áfram að
rannsaka tvær hvalategundir með þeirri aðferð sem gengið
hefur undir nafninu vísindaveiðar.
ÓP

Framleiðslan
og þjóðarsálin
Kapítalisminn er feiknadug-
legur við að bregðast fljótt við
eftirspurn og framleiða fljótt og
mikið upp í hana.
Hitt vitum við líka, að kapítal-
ísk ríki standa sig misvel í sam-
keppni um að búa til og selja þá
hluti sem kaupgetufólk í heimin-
um helst vill eiga. Og þá er spurt:
Eftir hverju fer slík frammistaða?
Svörin eru ekki á einn veg.
Gengur Japönum betur að selja
myndavélar og vídeótæki en
Bandaríkjamönnum vegna þess
að þeir hafi komið sér upp „betri“
eða hreinræktaðri kapítalisma en
keppinautar þeirra í Bandaríkj-
unum? Margir efast um það.
Eiginlega eru það fleiri sem vísa á
þjóðarsálina eða réttara sagt
þjóðaruppeldið til að útskýra
þetta. Japanir eru, segja þeir, frá
blautu barnsbeini vandir við aga
miklu meiri en Kanar, og því eru
þeir miklu þolbetri skrúfur í
framleiðsluvélinni. Ofan á þetta
bæta menn svo þeirri samfé-
lagasálfræði, að þeir sem hafa
lengi búið við góða daga verði
latir og værukærir, en þeir sem
þurftu að draga sig á hárinu upp
úr rústum og ósigri (eins og Jap-
anir) hafi herst við hverja raun.
Og svo muni bráðum koma að
Japönum að ánetjast hóglífi og
afhenda frumkvæðið kannski
Kórverjum, kannski Kínverjum.
Og svo koll af kolli.
Kóngsríki
sölumeistara
Það hefur líka mikið verið í
tísku að líta svo á, að sá sem best
stendur sig í upplýsingaþjóðfé-
laginu, hann sé ofan á. Þá segja
menn sem svo: Iðnaðarþjóðfé-
lagið sem einkenndist af fram-
ieiðslu er liðin tíð. Nú er komið
þjónustuþjóðfélag, þar sem
mestu skiptir að miðla upplýsing-
um, kaupa þær og selja. Og þá er
ekkert jafn sniðugt og hagvaxtar-
legt og að fjárfesta í upplýsingum
um markað, í markaðssetning-
unni frægu. Það samfélag sem á
mikinn her af mönnum sem
kunna að auglýsa vöru og selja
vöru og þó helst afstraktvöru eins
og peninga, það er öðrum betur
sett. Það er ekkert mál að fram-
leiða allan skrattann, en það er
vandi að selja þennan sama
skratta.
En það er einmitt sú staðreynd
að Bandaríkjamönnum gengur
ver en t.d. Japönum á heims-
mörkuðum, sem fær menn til að
efast um ágæti þessarar kenning-
ar. Meðan viðskiptahallinn
bandaríski tútnar út og verður
130 miljarðir dollara á þessu ári
(nokkru minni en í fyrra vegna
þess að gengi hans hefur fallið),
blómgast Japanir og hafa á
skömmum tíma hrakið banda-
rískan bflaiðnað að maður ekki
tali um rafeindavörur til heima-
brúks út í horn í Bandaríkjunum
sjálfum.
Vitlaus
fjárfesting
Vikuritið Time skrifar um
þetta mál nýlega þegar það rennir
yfir helstu vandkvæði bandarísks
þjóðfélags í tengslum við forset-
aslaginn sem nú stendur yfir.
Blaðið segir að menn kenni því
gjarna um að Japanir stundi
óheiðarlega viðskiptahætti og.
tefji þannig fyrir bandarískum
vamingi í Japan. En Time vill
ekki láta menn komast upp með
að finna barasta sökudólga í öðr-
um heimsálfum. Þetta er mestan
part bandarískum fyrirtækjum
sjálfum að kenna, segir blaðið.
Og þá er m.a. þetta helst dreg-
ið fram:
Bandarísk fyrirtæki fjárfesta of
lítið. Of margir forstjórar látu sig
minna varða um þá nákvæmnis-
vinnu sem þarf til að búa til gæða-
vöm en að braska og stunda bók-
haldstöfra. Framkvæmdamenn
og verkfræðingar sem eitt sinn
stjórnuðu mörgum fyrirtækjum
hafa vikið fyrir peninga- og mark-
aðssetningargaurum, sem einb-
lína á skjótfenginn gróða í stað
uppbyggingar og fjárfestingar til
lengri tíma.
Þessu fylgir og að Bandaríkin
verja of litlu fé til rannsókna á
tæknisviði og of mikið af þeim
rannsóknum er fyrir herinn og
nýtist ekki í seljanlegri fram-
leiðslu. Þar fyrir utan hefur ábat-
avon og þesslegt dregið úr áhuga
ungs hæfileikafólks á hönnun og
framleiðslutækni. Allt er fullt af
þeim sem viija verða lögfræðing-
ar og viðskiptafræðingar, meðan
verkfræðideildir háskóla grát-
biðja stúdenta og framhaldsnem-
endur um að koma til sín og sitja
samt uppi með mikið af auðum
stólum.
Sopið
uppaseyðið
Þetta er fróðlegt. Samkvæmt
þessu hafa markaðslögmálin
leikið bandarískt samfélag grátt.
Þau lögmál hafa boðið stórfé í
snjalla reikningshausa úr við-
skiptafræðnum, sem kunna að
braska með verðbréf, yfirtaka
fyrirtækj, kaupa og selja með
skyndigróða. Þessir uppar hafa
borið margfalt úr býtum á við þá
jafnaldra þeirra, sem voru svo lítt
markaðsvitandi að þeir lögðu
fyrir sig raunvísindi og tækni-
greinar. Og nú, segir Times „eru
Bandaríkin að súpa seyðið af því
að hæfileikafólk hefur í vaxandi
mæli snúið sér frá fram-
leiðslunni".
Þetta er og fróðlegt íslending-
um vegna þess að við tökum sí-
fellt mið af Amríkönum - og
einnig í trúnni á viðskiptasnilling-
ana, trúnni á það að leysa megi
flestan okkar vanda með því að
hafa alminnilegan og frjálsan
peningamarkað eins og í Banda-
ríkjunum. Sú trú var dregin að
húni á stjórnarskútu Þorsteins
Pálssonar, en því fer vitanlega
fjarri, að hún hafi sokkið með
henni. ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, óttar Proppé.
Fréttastjóri: Lúövík Geirsson.
Biaðamenn: Dagur Porleifsson, Guðmundur RúnarHeiöarsson,
HeimirMár Pétursson, HjörleifurSveinbjörnsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Lilia Gunnarsdóttir, Olafur
Gíslason, Páll Hannesson. SiguröurÁ. Friöþjófsson, Sævar
Guðbjörnsson, Þorfinnur Omarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Jim Smart.
Utlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurO. Pétursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrif stof ust jóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guörún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri:OlgaClausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgeröurSiguröardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Anna Benediktsdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Báröardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóöviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtthelgarblað: 100 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 19. október 1988