Þjóðviljinn - 03.11.1988, Síða 5

VIÐHORF
Ráðamenn Reykjavíkur eru
fjandsamlegir bömum
Birna Þórðardóttir skrifar
Þá hefur þjóðin fengið nýja
ríkisstjórn sem virðist í litlu frá-
brugðin þeirri fráfarandi, enda
meirihlutinn úr fyrri stjórn og
lítið er ég trúuð á pólitísk ham-
skipti þeirra bræðra er þar sitja.
Enn gildá bráðabirgðalög, sem
koma í veg fyrir umsamdar launa-
hækkanir og afnema samnings-
rétt. Enn borgum við matarskatt
og enn er rausað um nauðsyn að-
haldsaðgerða til bjargar þjóðar-
skútunni. Spurning er hvor sé
betri þjófur eða þjófsnautur.
í dag kom Alþingi saman að
loknu sumarleyfi. Oft er sagt að
fulltrúalýðræðið, sem við búum
við, sé best allra lýðræða og raun-
ar hið eina mögulega. En hve
lýðræðislegir þurfa fulltrúar hátt-
virtra kjósenda að vera gagnvart
umbjóðendum sínum?
Hver minnist þess t.d. að hafa
heyrt stjórnmálamenn segja fyrir
kosningar:
- Kjósið mig og ég skal fella
gengið!
- Kjósið mig og ég skal afnema
samningsréttinn!
- Kjósið mig og ég skal skerða
kaupið!
- Kjósið mig og ég skal auka
hernaðarframk væmdi r!
Ég minnist ekki að hafa heyrt
slík loforð en af framkvæmdum
hef ég séð nóg. Að loknum kosn-
ingum hættir kjósandinn hins
vegar að vera háttvirtur og þing-
maður hefur skyndilega öðlast
samvisku sem allt afsakar.
Þegar grannt er skoðað er full-
trúalýðræðið okkar hálfgert fá-
mennisvald. Kjósendur hafa lítið
að segja utan x-anna á fjögurra
ára fresti. Til að koma málum
fram innan löggjafarvaldsins
skiptir mestu sem annars staðar
að hafa peninga og rétt ætterni.
Grjótharðir
stjórnendur
Þegar ég kom úr sumarfríi ekki
alls fyrir löngu fletti ég í blaða-
bunka sem safnast hafði saman.
Þar rakst ég á sitthvað sem vakti
hinar ýmsustu hugrenningar. Ég
bið hlustendur utan stór-
Reykjavíkur að virða mér til betri
vegar að helst skar í augu er næst
stendur.
Þarna sá ég t.d. að ekki hafði
verið unnt að opna dagvistar-
heimili Reykjavíkurborgar á til-
settum tíma í haust vegna þess að
allir smiðir og viðhaldsmenn voru
í Viðey til að borgarstjórinn gæti
skammlaust haldið veislu á af-
mælisdegi borgarinnar. Af sömu
ástæðu var ekki hægt að leiða
heitt vatn í barnalaugina í Laug-
ardalnum.
Einnig las ég mér til furðu, að
nauðsynlegt hafði reynst að rífa
upp fína, dýra grjótið frá Port-
úgal sem hellulagt var með í fyrra
á vegarspotta við Laugaveginn,
nánar tiltekið frá Frakkastíg að
Klapparstíg. í stað fínu, port-
úgölsku steinhellnanna er nú
komið venjulegt, lúðalegt mal-
bik.
Að vísu hafa þessar fram-
kvæmdir allar, hellulögnin, upp-
rifin og malbikið kostað ríflega 24
miljónir króna, en það er óþarfi
að vera með nánasarhátt þegar
Laugavegurinn er annars vegar.
Enda hægt að spara á öðrum svið-
um, eins og t.d. í dagvistarmálum
þar sem ráðamenn borgarinnar
hafa sýnt mikla djörfung í að-
haldsaðgerðum.
Nú er pláss á dagvistarstofnun-
um í Reykjavík fyrir 3.500 börn,
sem skiptist þannig að á
heilsdagsheimilum er pláss fyrir
1.106 börn en 2.340 á leikskólum.
Af þessum plássum standa 500
auð vegna þess að ekki fæst fólk
til að vinna á dagvistarheimilum
og vantar um 70 stöðugildi til að
manna dagvistarstofnanir.
Ástæður þessa eru launin, en á
dagheimilum vinna fóstrur sem
hafa í byrjunarlaun 47 þúsund kr.
og Sóknarfélagar sem hafa í byrj-
unarlaun frá 34 þúsundum króna
uppí 40 þúsund og fer það eftir
aldri.
Um síðustu áramót voru um
8.000 börn í Reykjavík á aldrin-
um 6 mánaða til fimm ára, en það
er sá aldurshópur sem með réttu
á kröfu á dagvistun. Það vantar
því hátt í fimm þúsund pláss á
dagvistarheimilum. Að vísu hafa
einhverjir foreldrar efni og að-
stöðu tií að vera heima hjá börn-
um sínum, en það er hverfandi.
Neita abyrgö
á börnum
Staðreyndin er sú að um 80%
íslenskra kvenna vinna utan
heimilis og hvort sem mönnum
líkar betur eða verr, er ábyrgðin á
börnum og heimili í höndum
kvenna. Því verður að leita til
dagmæðra, þar sem öryggi er
ekkert, komi t.d. veikindi upp á.
Úrræði borgarinnar er að vísu á
einkarekin dagheimili. Þar kost-
ar plássið 15-17 þúsund kr. og
hverjir hafa efni á slíku með
kannski tvö eða fleiri börn.
Samfélagið neitar ábyrgð á
börnum en krefst fullrar vinnu
beggja foreldra til að halda
samfélaginu og heimilunum
gangandi.
Undanfarin ár hafa biðlistar
eftir dagvistarplássum hjá
Reykjavíkurborg lengst. Um ára-
mótin 1974/75 var 1.141 barn á
biðlista eftir dagvistun, um síð-
ustu áramót var 1901 barn á bið-
lista. Samt eru biðlistarnir meira
og minna rangir, vegna þess að
giftir foreldrar eða í sambúð vita
að lítið þýðir að skrá börn á bið-
lista, þannig að raunveruleg þörf
kemur hvergi fram.
Nefnd á vegum borgaryfir-
valda hefur komist að því að best
sé að fjölga Ieikskólaplássum,
sem eru fjórir tímar á dag. Eina
helstu röksemd gegn heilsdags-
vistun telur nefndin, að þá þurfa
börnin á fá heitan mat í hádegi og
það er svo dýrt.
Stofnkostnaður við barna-
heimili, fullbúið með öllum
innanstokksmunum, leikföngum
og öðru sem til þarf, er 40-42
miljónir. Hér er reiknað með
þriggja deilda barnaheimili, sem
gæti skipst þannig að þar væri ein
heilsdagsdeild og tvær leikskóla-
deildir. Þá væri pláss fyrir 89
börn, en ef um væri að ræða þrjár
heilsdagsdeildir væri pláss fyrir
51 'oarn. í fyrra tilvikinu er
stofnkostnaður á barn um 470
þúsund kr., en sé reiknað með
heilsdagsvistun fyrir öll börnin,
sem er eðlilegra, er stofnkostnað-
ur um 820 þúsund kr. á barn.
Til samanburðar skulum við
taka neðansjávarbílastæðin í
væntanlegu ráðhúsi Reykjavík-
ur. Þar er stofnkostnaður um 2,4
miljónir á hvert bílastæði. Þar
eiga að komast fyrir um 90 bílar.
Kostnaður við fermetra er um
100.000 krónur, en á barnaheim-
ilinu áðurnefnda er kostnaður við
fermetra um 70 þúsund kr.
En bílarnir eru dýrari en börn-
in í innkaupum og eðlilegt að
borgarstjórinn hafi hugsun á því
að gæta verðmætra eigna sam-
borgara sinna.
Ekki batnar ástandið er börn
hefja skólagöngu við sex ára
aldur. Um síðustu áramót voru
5.600 börn í Reykjavík á aldrin-
um 6-10 ára. Fyrir þessi börn eru
289 pláss á skóladagheimilum.
Hvar eru hin 5.300 á daginn utan
skólatíma? Hvar fá þau umönn-
un, mat og annað? En maturinn
er náttúrlega óttalega dýr einsog
dagvistarnefnd meirihluta borg-
arstjórnar benti á.
Á sama tíma og þannig er búið
að börnum er vinnutími íslenskra
foreldra lengri en hjá nokkurri
þjóð sem við berum okkur
gjarnan saman við. Meðal vinn-
utími karla er lengri en kvenna,
en þá eru heimilisstörf ekki talin
með eða önnur störf sem hlaðast
á konur vegna ónógrar félags-
legrar þjónustu.
Langur
vinnutími
Úr fjölmiðlaheiminum heyrast
stundum þær útskýringar á
löngum vinnudegi að fólk sé
neysluótt og vilji ekkert annað en
vinna. Vissulega er rétt að vinna
getur orðið að fíkn eins og hvað
annað og vinnufíklar eru til. En
það sem helst veldur eru lág laun.
Við skulum taka verslunarfólk
sem dæmi. Síðustu árin hefur
vinnutími í verslunum sífelt verið
að lengjast og hafa borgaryfir-
völd gengið fram fyrir skjöldu að
knýja þar á. Nú eru byrjunarlaun
verslunarfólks rúmar 36 þúsund
kr. og eftir 10 ára starf um 46
þúsund kr. á mánuði.
Fyrir nokkrum árurn sam-
þykktu verslunarmenn í Reykja-
vík lengri opnunartíma verslana,
fyrst og fremst vegna hótana um
að artnars myndu borgaryfirvöld
ákveða einhliða að hafa verslanir
opnar allan sólarhringinn, eða
svo gott sem. Nú eru ýmsar versl-
anir opnar langt fram eftir kvöldi
og um helgar. Hér er einkum um
að ræða stórmarkaði þar sem
konur eru fjölmennastar við
störf. Konur sem eiga erfitt með
að neita yfirvinnu bæði vegna
lágra launa og eins er slíkt ekki
vel séð af verslunareigendum.
Ég minnist þess ekki að for-
kólfar Reykjavíkurborgar hafi
nokkuð rætt um hlutskipti barna
þessara kvenna, þegar lengri
opnunartími verslana var knúinn
fram.
Málið er, góðir hlustendur, að
ráðamenn Reykjavíkur eru
fjandsamlegir börnum. Það væri
eðlilegast að borgarstjórinn Iegði
til að í stað þess að hafa atkvæða-
greiðslu um hundahald í Reykja-
vík yrði atkvæðagreiðsla um
barnahald. Hvort börn æltu yfir-
leitt að leyfast innan borgar-
marka.
Þegar sagt er að ekki sé til fjár-
magn í fleiri dagvistarheimili, þá
er það ósatt. Það er til fjármagn,
spurningin snýst alltaf um, hvern-
ig því skuli varið.
Reykjavíkurborg hefur efni á
að gefa Stöð 2 4,5 miljónir tilað
halda auglýsingaskákmót. Þessar
miljónir eiga að sögn að skila sér í
borgarkassann aftur vegna
auglýsinga um borgina. Það gæti
sem best orðið auglýsingamynd
af
- Davíð með hundinn
- Davíð í Viðey
- Davíð í Tjörninni
- Davíð á Skoppara-kringl-
unni.
Varla borgar sig auglýsinga-
mynd af athvarfslausum börnum,
húsnæðislausu fólki, gömlu fólki
án aðhlynningar og á hrakhólum.
Borgin hefur líka efni á því að
gefa nokkrum dekursfjöl-
skyldum Granda fyrir slikk.
Þannig að ékki skortir aurana.
Það er hins vegar ekki nóg að
tala um bruðl og óhóf í ráðhúsi og
hringleikahúsi, það verður að
stöðva þetta. Það er hægt að
stöðva fleira en vexti með hand-
afli, ef handafl nógu margra
leggst á eitt.
Bjartur í
Sumarhúsum
{ blaðabúnkanum rakst ég líka
á ánægjulegar fréttir.
Þar las ég um reisugilli húsnæð-
issamvinnufélagsins Búseta, en
áætlað er að flutt verði inn í 46
fyrstu íbúðir félagsins þann 1.
desember næstkomandi.
Því hefur löngum verið haldið
fram að eitt af einstökum sér-
einkennum íslendinga væri að
hér vildi hver maður eiga sitt þak
og hólf og gólf. Bjartur í Sumar-
húsum endurborinn í hverjum
húseiganda.
Þetta kemur ekki til af góðu.
Hér hefur fólk engan rétt til hús-
næðis fremur en til vinnu.
Hjá Félagsmálastofnun
Reykjavíkurborgar eru hátt í eitt
þúsund ellilífeyrisþegar á biðlist-
um eftir leiguhúsnæði, á sama
tíma ákveður meirihluti borgar-
stjórnar að selja sérhannaðar
íbúðir fyrir aldraða sem nú er ver-
ið að byggja við Vesturgötuna.
Þessar íbúðir á að selja á fimm til
sex miljónir, og segir sig sjálft
hverjir hafa ráð á að kaupa. Það
er ekki gamalt, fátækt fólk sem
hrekst á milli herbergiskytra í
Reykjavík án nokkurrar vonar
um annað og betra.
Hérlendis hefur byggingar-
kvöð komið í stað hverkvaðning-
ar. í stað þess að fara í herinn
hefur fólk verið skikkað í hús-
grunninn í nokkur ár og kornið
þaðan margt hvert, engu betur á
sig komið andlega og líkamlega
en þótt það hefði verið í herbúð-
um að læra nauðsyn þess að
drepa.
Valkostirnir hafa ekki verið
aðrir og við sem viljum vera
leigjendur höfum þótt hálfgerðir
móhíkanar. En það ér vel hægt að
eyða tímanum í annað en skapa
tilfinningatengsl við steinsteypu.
Það er ekkert nauðsynlegt fyrir
fólk að hverfa í hlutskipti brekku-
bobbans og burðast sífellt með
húsnæðið á herðunum hvert sem
farið er. Þess vegna ber sérstak-
lega að fagna því að Búseti skuli
kominn á legg með sitt fyrsta
húsnæði, þótt margir hafi reynt
að leggja stein í götu félagsins.
Fyrirkomulagið hjá Búseta er
þannig að fólk greiðir ákveðið
búseturéttargjald og síðan mán-
aðarlega húsaleigu. Útreiknað
mánaðargjald er núna frá 11 og
upp í 16 þúsund kr. eftir stærð
íbúðar. Þetta tryggir búsetum
fullan og óskoraðan yfirráðarétt
yfir húsnæðinu alla ævi, þótt
aldrei verði um eign að ræða. Það
er ekki að undra að síðustu vik-
urnar, eftir að fór að sjást í lokaá-
fanga fyrstu framkvæmda Bú-
seta, hafa 800 rnanns gengið í fé-
lagið.
Vikaliprir þjónar
Fleira rak á fjörur mínar úr
blöðunum. Á einum stað rakst ég
á spurningu sem beint var til veg-
farenda vegna Bandaríkjaferðar
Þorsteins Pálssonar, sem á þeim
tíma þáði laun fyrir að vera for-
sætisráðherra landsins. Spurt var
hvort Þorsteinn ætti að koma
heim. Ein aðspurðra svaraði
neitandi, vegna þess að Þorsteinn
tæki sig svo vel út sem fóstur-
sonur Reagans.
Þetta leiddi huga minn að þeim
gegndarlausa undirlægjuhætti
sem ríkt hefur hjá íslenskum
stjórnvöldum gagnvart Banda-
ríkjunum allt frá stríðslokum.
Hefur þetta átt við bæði á alþjóð-
avettvangi sem innanlands.
Óskir Bandaríkjastjórnar hafa
verið uppfylltar jafnvel áður en
þær hafa verið bornar fram og
aldrei hafa landsmenn verið
spurðir.
Hér voru íeyfðáir herstöðvar og
ákveðin NatÓ-aðild án þess að
þjóðin væri' spurð. Það gerðist
ekki þá fremur en nú að einhverj-
ir frambjóðendur gengju til kosn-
inga og segðu: - Éf þú kýst mig,
kæri kjósandi, þá gengur ísland í
Nató.
Þvert á móti voru aðrar heit-
Framhald á bls. 8
Úrrœði borgarinnar er að vísa á einkarekin
dagheimili. Þar kostarplássið 15-17þúsund
kr. og hverjir hafa efni á slíku með kannski
tvö eðafleiri börn. Samfélagið neitar ábyrgð á
börnum en krefstfullrar vinnu beggjaforeldra
til að halda samfélaginu og heimilunum
gangandi.
Fimmtudagur 3. nóvember 1988 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5