Þjóðviljinn - 04.01.1989, Blaðsíða 6

þlÓÐVILJINN Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Framhaldið
skiptir öllu
Ríkisstjórnin hefur fellt gengið um 4% og segist á þann hátt
vera að bregðast við þróun Bandaríkjadollars og svara að
nokkru leyti þrýstingi frá atvinnulífinu, einkum fiskvinnslunni.
Að sjálfsögðu hljóta menn að laga gengið nokkuð til eftir
þróuninni ytra. Slíkar lagfæringar eru nánast tæknilegs eðlis,
þótt þeim fylgi vissulega pólitísk ábyrgð.
Einnig er auðvelt að taka undir við þá sem fagna því að
gengisfellingin skuli ekki vera meiri. Sumir talsmenn í sjávarút-
vegi hafa beðið um margfalt skæðari gengisfellingu, - tíu prós-
ent eða tuttugu prósent eða þrjátíu prósent, og forystumenn í
stjórnarandstöðunni - bæði í Sjálfstæðisflokki, sem ekki kom á
óvart, og í Kvennalista, sem mörgum þótti undarlegt - hafa
boðað stórkostlega gengisfellingu sem hina endanlegu lausn
alls efnahagsvanda.
Einna átakanlegast var það ákall úr munni Halldórs Blöndals
í Morgunblaðinu í desember þegar hann hélt því fram að eftir
gengisfellinguna miklu
„ mun aftur birta til íísiensku þjóðlífi, uppbyggingin mun halda
áfram en samdrátturinn hverfa eins og dalalæða á sólbjörtum
sumardegi. “
Við slíkum tónum hafa ýmsir stjórnarliðar þagað hljóði helsti
þunnu, og sumir, til dæmis Halldór Ásgrímsson sjávarútvegs-
ráðherra, hafa haldiðfram almennri kjaraskerðingu sem lausn í
sjávarútveginum. Ákvörðuninni um fjögurra prósenta gengis-
fellinguna virðist meðal annars ætlað að slá á slíkar hugleiðing-
ar, sem er út af fyrir sig ánægjulegt.
Hitt er svo klárt aö þessi gengisfelling leysir ekki nema að
takmörkuðu leyti vanda útflutningsatvinnuvega. Það gera
gengisfellingar einfaldlega ekki lengur vegna gjörbreyttra að-
stæðna við fjárskuldbindingar, þótt ýmsum talsmönnum þeirra
sé það enn ekki fyllilega Ijóst. Og það er einnig staðreynd að
gengisfellingin kemur niðrá almennum kaupmætti. Kjararýrn-
unin verður sennilega ekki stórfengleg en slíkar aðgerðir
stjórnvalda eru alltaf neikvæðar, og sérstaklega alvarlegar
þegar yfir stendur launafrysting að þeirra skipun.
Ríkisstjórnin hefur unnið margt þarfaverk í þeirri viðleitni
sinni að rétta við undirstöður í íslensku samfélagi eftir frjáls-
hyggjufylliríið þegar góðærinu var sólundað. Hún hefur til
dæmis ásett sér að herkostnaðurinn við uppbygginguna verði
borinn fyrst og fremst af þeim sem breiðust hafa bökin og ekki
með því að færa enn meira frá hinum fátæku til hinna ríku, en
það var kjarninn í efnahagsstefnu ríkisstjórnar Þorsteins Páls-
sonar, - og sú stefna varð þeirri stjórn að falli.
Nú um áramótin hækka skattar til dæmis óverulega á með-
altekjufólki og lækka á lágtekjufólki meðan hátekju- og stór-
eignamenn eru lagðir af stað í miklar kröfugöngur gegn skatti á
gróða sinn síðustu ár, og nýta þar meðal annars ítök sín á
ýmsum fréttastofum sem hingað til hafa þóst frjálsari en aðrar.
Og starfshópur kannar nú af kappi bestu tilhögun við það
verk að koma loksins skattböndum áfjármagnshagnað einsog
aðrar tekjur.
Ríkisstjórnin hefur hingaðtil haft fólkið í landinu með sér. Hún
hefur vakið vonir, vegna þess að hún hefur farið fram í sam-
ræmi við heilbrigða skynsemi, almenna réttlætiskennd og þá
jafnaðarstefnu sem íslendingum er inngróin. Þessi stuðningur
almennings þverr hvorki við þessa gengisfellingu né við bens-
ínhækkunina fyrir áramótin. Hann er hinsvegar háður fram-
haldinu, þeim ráðstöfunum sem stjórnin stendur frammi fyrir á
næstu mánuðum og vikum, og þeirri samfélagssýn sem þar er
miðað við.
Takist stjórninni að standa sameinuð um efnahagsstefnu
sem túlkar óskir þjóðarinnar um skynsemi, réttlæti og jöfnuð -
þá á hún sér langlífisvonir og hefur fólkið með sér þráttfyrir
efnahagsþrengingar.
Takist henni þetta ekki verða örlög hennar svipuð og gömlu
stjórnarinnar, sem einmitt hóf alltof langt dauðastríð um síðustu
áramót.
Ef stjórnin heldur rétt á sínum spilum þarf hún svo ekki að
óttast gagnrýni núverandi stjórnarandstöðubandalags milli
Kvennalista og Sjálfstæðisflokks. Þeirri gagnrýni svaráði Aðal-
heiður Bjarnfreðsdóttir í eitt skipti fyrir öll í eftirminnilegri þing-
ræðu nú fyrir jólin.
-m
KLIPPT OG SKORIÐ
Þurfa Rússar sinn Rambó?
Hver menning hefur til-
hneigingu - eða eigum við að
segja þörf? - fyrir að koma sér
upp hetjum, sem slást af fítons-
krafti og mikilli heppni fyrir því
sem gott þykir í samfélaginu. Og
klussar andstæðingum þess til
helvítis. í Sovétríkjunum hafa
menn t.d. lengi verið með hug-
ann við hina „jákvæðu hetju“ í
bókum og bíómyndum, sem ætl-
að er það hlutverk að gefa gott
fordæmi æskunni og ala hana upp
til dáða í þágu hins sósíalíska
föðurlands. En nú á tímum
„endurmats allra gilda“ eru menn
farnir að skrifa mikið um það í
blöðum, að hetjan jákvæða hafi
eins og gufað upp og sumir sakna
vinar í stað.
Einn kvikmyndastjóri sovésk-
ur, Stanislav Govorúkhín (sem
hefur búið til reyfaramyndir),
svarar þessum vanda á sinn hátt:
hann vill barasta að Sovétmenn
komi sér upp sínum Rambó.
Hann segir um þetta í nýlegu við-
tali:
„Hetja Sylvesters Stallones er
heiðarlegur og hugrakkur mað-
ur, hermaður. Hans eini glæpur
er sá að hann leyfir engum að
lítillækka sig og hann ver sinn
sóma alltaf, aleinn gegn ofurefli.
Þeim vanda sem að okkur snýr
mætti lýsa með þessum hætti hér:
Viljum við að okkar strákar alist
upp til að verða sannir menn, sem
geta barist fyrir sínum sóma og
varið þá sem gamlir eru og
veikburða sem og land sitt ef til
þess kemur? Ef við viljum það þá
þurfum við hetjur eins og Rambó
og Tarsan, hugrakka hetju og ó-
sérplægna. sem okkar strákar
mundu vilja líkja eftir.“
Trúin á kjaftshöggið
Leoníd Mlekhín fjallar nánar
um „leitina að fyrirmynd fyrir
æskumenn" í grein í Novoje
vrémja. Honum líst náttúrlega
ekkert á þessa aðdáun landa síns
kvikmyndastjórans á Rambó-en
tekur það skýrt fram að það sé
ekki vegna þess að í Rambó-
myndum séu Rússar í hlutverki
skyldufantanna. Einhver verði
að taka að sér fantahlutverkið í
slíkum myndum, það er ekki mál-
ið. Hann segir sem svo: Rambó
er sá sterki sem stendur einn, og
hann getur barið hvern óvin í
klessu og til þess að enginn þurfi
að velkjast í vafa eru óvinirnir
engu skárri en skrímsli og meir en
tímabært að kála þeim. Og í
þessu háttalagi sínu, segir Mlek-
hín, er Rambó runninn af „pólit-
ískum menningarstraumi sem til
er bæði í austri og vestri“. Svona
hetjur tengjast þeirri freistingu
að ýta öllum efasemdum úr vegi
fyrirfram um það hvað er gott og
hvað illt, taka frá mönnum þörf-
ina fyrir eigin skoðun, treysta á
hinn sterka. Mlekhín snýr dæm-
inu upp í fróðlega sovéska sjálfs-
gagnrýni og segir svo:
Við höfum fengið nóg
af þessu
„Mér finnst að menn verði að
sýna hina mestu varúð þegar þeir
fást við aðdráttarafl sterks per-
sónuleika, sem efast aldrei um þá
dóma sem hann fellir. Það hefur
verið meira en nóg af slíkum
persónum í okkar sögu. Eitt ein-
kenni okkar menningarlífs nú er
að við stöndum í sársaukafullu
uppgjöri við fortíðina. Og það er
ekki hægt að endurmeta sögu-
frægar persónur án þess að end-
urmeta siðræn gildi. Áður var sá
meira metinn sem var reiðubúinn
til að framkvæma hvaða skipun
sem væri, heldur en sá sem and-
mælti og hafði sína skoðun.
Vinsælustu hetjurnar í skáld-
sögum og kvikmyndum voru þær
sem skutu fyrst og hugsuðu síðan.
Ekkert var gert til að hvetja efa-
semdarmanninn, sem gat ekki
skipt heiminum í svart og hvítt
eða rautt og svart. En hvað eigum
við að gera við allt þetta kraðak
af hetjum sem hafa sest að á
bókahillum okkar og verða lif-
andi á hvíta tjaldinu? Hvað
eigum við að gera við þá sem út-
rýma heilum hópum af kúlökkum
(,,stórbændum“) þegar þeir eru
að framkvæma „algjöra samyr-
kjuvæðingu“ ? Við lesum um það
í blöðunum hvað gerðist í raun og
veru í þessari samyrkjuherferð,
en í okkar fjöldamenningu eru
skuggalegir kúlakkar og gæsku-
fullir ungir leynilögreglumenn
enn að skiftast á skotum.
Er Rambó eitthvað sérstakt?
Við eigum svipaðar hetjur í okk-
ar eigin fjöldamenningu. Þær eru
ögn sennilegri, þær eru ekki
önnur eins vöðvatröll og Rambó
og sviðsetningin er ekki eins
glæsileg, en okkar framleiðendur
höfðu úr minna fé að spila en þeir
sem bjuggu tilRambó og Rocky.
En hvemig sem það nú er: er
nokkur meining í að vera að
keppa við þá?“
Lifum án hetjudýrkunar
Mlekhín minnir á það, að Am-
ríkanar hafi ekki bara gert
Rambómyndir. Þeir hafi gert Ví-
etnammyndir (Platoon eftir Oli-
ver Stone, Full Metal Jacket eftir
Kubrick) sem fjalla um það að
það er illt að drepa menn, að
mannslífið er heilagt. Þetta eru
ekki auglýsingamyndir fyrir ný-
liðaskrifstofur hersins enda „er
það ekki hlutverk lista að ala á
ættjarðarást hjá herskyldu-
mönnum eða nýliðum heldur að
vekja samúð, ýta við hæfileikan-
um til að hugsa og elska“.
Nei, segir í greininni í Novoje
vremja, Rambótískan er í besta
falli meiningarlaus, í versta falli
hamrar hún á tvískiptingu
heimsins. Við gerum okkar unga
fólki meiri greiða með því að sýna
raunsæislegar myndir um stríðið í
Afganistan, um stríð sem særir
líkama og sál. „Það er“, segir
Mlekhín, „þegar allt kemur til
alls betur sæmandi mönnum að
lifa án hetjudýrkunar og hlýða
heldur samvisku sinni og lögum
húmansimans."
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útg«fandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Ámi Bergmann, MörðurÁmason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Fréttastjórl: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Heimir Már Pótursson, Hjörleifur Sveinbjömsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Gíslason, ólafurGíslason, PállHannesson,
Sigurður Á. Friðþjófsson (Umsjónarm. Nýs Helgarb.), Sœvar
Guðbjömsson, Þorfinnur ómarsson (íþr.j.
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Jim Smart, Þorfinnur Ómarsson.
Útlttateiknarar: Kristján Kristjánsson, Kristbergur Ó. Pótursson
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsia: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Hú8móðir: Anna Benediktsdóttir
Útbreiðslu-og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrslo, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtthelgarblað: 100 kr.
ÁskHftarverð á mánuði: 800 kr.
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 4. janúar 1989