Þjóðviljinn - 11.02.1989, Blaðsíða 9

BÓKIN SEM ÉG ER AÐ LESA
Northanger
Abbey
eftir Jane Austen
Fyrir síðustu jól kom út hjá
Máli og menningu þýðing á sög-
unni Hroki og hleypidómar eftir
Jane Austen. Eflaust hafa margir
lesið þá bók sér til óblandinnar
ánægju og langar að kynna sér
fleiri verk þessa ágæta höfundar.
í þessum pistli ætla ég að gera
grein fyrir einu af æskuverkum
Jane Austen og fyrsta stóra
skáldverki hennar.
Northanger Abbey er einkar
heppileg ef fólk fysir að kynna sér
þróun rithöfundarins Jane
Austen. Hroki og hleypidómar er
eitt besta verk hennar enda skrif-
að þegar hún var orðin fullþroska
rithöfundur; í Northanger Abbey
má hins vegar finna marga þá á-
galla sem einkenna æskuverk rit-
höfunda en jafnframt ferskleika
sem svo oft lætur undan síga þeg-
ar þeir þjálfast og þroskast.
Northanger Abbey er heldur
ekki eins aðgengileg fyrir nútím-
alesendur og Hroki og hleypi-
dómar, mest vegna þess að sög-
unni er í og með stefnt gegn gotn-
esku skáldsögunni sem var ák-
veðin grein af enskri skáldsagna-
gerð og átti blómaskeið sitt á ár-
atugunum kringum aldamótin
átjánhundruð. Þeir sem ekkert
þekkja til gotnesku skáldsagn-
anna fara á mis við stóra hluta af
því sem Northanger Abbey ætlar
að segja lesendum.
Það er nú svo að gotneskar
skáldsögur eru lítið lesnar nú á
dögum. Flestar voru heldur
klénn skáldskapur og ég held ég
fari ekki með fleipur þótt ég segi
að skáldsagan Frankenstein eftir
Mary Shelley sé sú eina sem enn
sést á náttborðum almennra les-
enda. Gotneska skáldsagan var
um sumt fyrirrennari rómantík-
urinnar með óheftum tilfinning-
um og drungalegum herragörð-
um, köstulum og fornum
klaustrum. Nánustu afkomendur
hennar eru síðari tíma hryllings-
bókmenntir.
Gotneska skáldsagan fær mörg
og föst skot í Northanger Abbey,
enda hafði Jane Austen heldur
lítið álit á slíkum samsetningi.
Vænn hluti bókarinnar, 20.-24.
kafli, er eitt allsherjar háð og spé
um gotneskar skáldsögur. Það er
kannski einmitt þess vegna sem
Northanger Abbey hefur fallið í
skuggann af öðrum bókum Jane.
Nútímalesandinn „er það fífl að
fatta ekki djókið“ og snýr sér frá
með fýlusvip þegar höfundur
glottir hvað hæðnislegast út í ann-
að munnvikið. Það er þó engin
ástæða til að setja þetta fyrir sig
því aðrir hlutar bókarinnar eru
prýðisgóð skemmtilesning, eink-
um kaflarnir sem gerast í borg-
inni Bath á Vestur-Englandi.
Northanger Abbey fjallar um
prestsdótturina Catherine Mor-
Guðmundur J.
Guðmundsson
sagnfræðingur
skrifar
land og fyrstu spor hennar frá
bernskuheimili sínu út í lífíð.
Hún er send til Bath með kunn-
ingjafólki fjölskyldunnar þar sem
hún á að kynnast samkvæmislífi
heldra fólks. Fyrstu tuttugu kafl-
arnir þar sem Jane Austen lýsir
lífinu í Bath, áreiðanlega af eigin
reynslu, eru hreint óborganleg
lýsing á innantómu yfirstéttarlíf-
erni. Þar fá dramb og heimska,
snobb og fáfræði óþyrmilega á
baukinn, enda af nógu að taka.
Þetta er sá hluti bókarinnar sem
að mínu mati hefur hvað best
staðist tímans tönn, enda lestirnir
sem Jane Austen tekur á beinið
enn í fullu fjöri meðal vor.
í Bath kynnist Catherine með-
al annarra Tilney fjölskyldunni
og fer svo að húsbóndinn, Tilney
hershöfðingi, býður henni að
heimsækja sig og börn sín til
Northanger Abbey. Því hafði
verið logið að honum að Cather-
ine stæði til að erfa mikil auðævi.
Catherine er dagfarslega afskap-
lega skynsöm og vönduð stúlka,
en á Northanger Abbey ruglast
hún illa í ríminu og fer að ímynda
sér alls kyns firrur um Tilney
hershöfðingja. Má með nokkrum
rétti segja að farið hafi á líkan
hátt fýrir henni og Don Quixote
sem las sig ruglaðan af riddara-
sögum, nema hvað Catherine las
gotneskar skáldsögur þangað til
hún var hætt að gera greinarmun
á draumum og veruleika. Hún
nær þó áttum eftir samtal við til-
vonandi unnusta sinn, Henry Til-
ney.
Skömmu eftir það rekur hers-
höfðinginn hana brott án nokk-
urra skýringa. Þá hafði enn verið
logið að honum um Catherine, í
þetta skipti að hún væri fátæk
eins og kirkjurotta. í síðasta
hluta bókarinnar hnýtir höfundur
svo snyrtilegar slaufur á allar
flækjurnar sem hún hafði dundað
við að búa til og kemur málum
þannig fyrir að elskendurnir ná
saman og hershöfðingjaskúrkur-
inn verður að láta í minni pok-
ann.
í þessari bók, sem og öðrum
bókum sínum, er Jane Austen
fyrst og fremst að segja sögu og
verður ekki annað sagt en henni
takist það bærilega, ekki síst ef
miðað er við að þetta er fyrsta
skáidsagan hennar í fullri lengd.
Persónumar eru hins vegar nokk-
uð misjafnar. Karlmennirnir em
litlausir ef frá eru taldir aðal-
skúrkurinn, Tilney hershöfðingi,
og leiðindaskarfurinn John
Thorp. Líklega gjalda karlper-
sónur bókarinnar þess að Jane
hafði harla lítil kynni af karl-
mönnum, eins og aðrar ungar og
ógiftar stúlkur af hennar stétt.
Jane Austen tekst mun betur upp
í kvenlýsingum sínum og þó sér-
staklega þegar hún fer að lýsa
dramblátum eða heimskum kerl-
ingum. Einnig verður ekki annað
sagt en henni takist bærilega upp í
lýsingunni á flærðarkvendinu Isa-
bellu Thorp. Aðalpersónan Cat-
herine og Eleanor Tilney vin-
kona hennar, dóttir hershöfðin-
gjans, eru líka vel gerðar, skyn-
samar og jarðbundnar stúlicur
lausar við öll látalæti.
Fullkomnar andstæður kven-
hetja gotnesku skáldsagnanna
sem sífellt var að líða yfir og sem
úthelltu tilfinningum sínum yfir
allt og alla í tíma og ótíma.
í heildina séð vantar þó dýpt í
persónusköpunina í Northanger
Abbey. Persónurnar virkuðu á
mig eins og nokkurs konar drög
að persónunum í Hroka og
hleypidómum. En sagan sjálf
verður ekki verri fyrir það og
bókin er fyllilega þess virði að
lesa hana.
Á rauðu
■ ■ r m
IjOSI
sögunnar
í dag, 11. febrúar, verður rætt
um bók Þorleifs Friðrikssonar,
„Undirheimar íslenskra stjórn-
mála“, á fundi hjá Félagi áhuga-
fólks um verkalýðssögu. Fram-
sögumenn eru Jón Böðvarsson og
Sigurður E. Guðmundsson en
auk þeirra mun höfundur svara
fyrirspurnum.
Bókin kom út í haust og fjallar
um átökin í Alþýðuflokknum og
verkalýðshreyfingunni sem náðu
hámarki á árunum 1953-56.
Fundurinn verður haldinn að
Hverfisgötu 21 í húsnæði Félags
bókagerðarmanna og hefst
kl. 14.00. Allir eru velkomnir.
Þorleifur Friðriksson sagnfræðingur.
ALÞÝÐUBANDALAGIP
Alþýðubandalagið Kópavogi
Spilakvöld á mánudag
Munið spilakvöldið á mánudagskvöld kl. 20.30 í Þinghóli Hamraborg 11.
Mætið öll stundvíslega. Nýir spilamenn velkomnir.
Stjómin
Alþýðubandalagið Kópavogi
Morgunkaffi ABK
Laugardaginn 11. febrúar kl. 10-12 verður Heimir Pálsson bæjarfulltrúi
með heitt á könnunni t Þinghóli Hamraborg 11.
Stjómin
Fundur í verkalýðsmálaráði
Verkalýðsmálaráð Alþýðubandalagsins er boðað til fundar kl. 13 sunnu-
daginn 26. febrúar.
Fundurinn verður í Miðgarði, Hverfisgötu 105.
Dagskrá:
1. Staða efnahagsmála
★ Már Guðmundsson, efnahagsráðgjafi fjármálaráðherra
2. Verkalýðshreyfingin og samningamálin
★ Elín Björg Jónsdóttir, ritari BSRB
★ Páll Halldórsson, formaður BHMR
★ Ásmundur Stefánsson, forseti ASl
★ Bjöm Grétar Sveinsson, formaður verkalýðsfélagsins Jökuls
3. Önnur mál. Björn Grétar Sveinsson
formaður verkalýðsmálaráðs
Afmælishappdrætti Alþýðubandalagsins
Vinningsnúmer
Dregið hefur verið í 20 ára afmælishappdrætti Alþýðubandalagsins. Vinn-
ingar drógust á eftirtalin númer:
I. -4. v. Sólarlandaferðir með Út-
sýn
Miðar nr. 4971 - 2054 - 3474 -
4870
5.-8. v. Farmiðar með Arnarflugi
til Amsterdam eða Hamborgar
Miðar nr. 2886 - 4267 - 5825 -
4266
9.-10. v. Farmiðar með Flug-
ieiðum til París
Miðar nr. 1895 - 3841
II. -12. v. Farmiðar með Flug-
leiðum til Luxembourg
Miðar nr. 182 - 830
13.-14. v. Farmiðar með Flug-
leiðum til Frankfurt
Miðar nr. 840 - 3
15.-16. v. Farmiði til Mallorca
með Samvinnuferðum-Landsýn
1989
Miðar nr. 3281 - 2852
Vinningshafar vinsamlegast snúi sér til skrifstofu Alþýðubandalagsins
Hverfisgötu 105, sími (91) 1 75 00
Alþý&ubandalagið
Stjórnarráð íslands
Ný símanúmer
Stjórnarráð íslands hefur fengið nýtt síma-
númer 60 90 00. Auk þess er hægt að hringja
beint til hvers ráðuneytis í eftirtalin númer:
60 9400 Forsætisráðuneytið
60 9010 Dóms- og kirkjumálaráðuneytið
60 9100 Félagsmálaráðneytið
60 9130 Fjárlaga- og hagsýslustofnun
60 9200 Fjármálaráðuneytið
60 9230 Skatta- og tolladeild
60 9270 Ríkisféhirðir
60 9700 Heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytið
60 9420 Iðnaðarráðuneytið
60 9800 Landbúnaðarráðuneytið
60 9500 Menntamálaráðuneytið
60 9630 Samgönguráðuneytið
60 9670 Sjávarútvegsráðuneytið
60 9900 Utanríkisráðuneytið
60 9070 Viðskiptaráðuneytið
17.-18. v. Farmiði til Benidorm
með Samvinnuferðum-Landsýn
1989
Miðar nr. 216-776
19.-20. v. Farmiði til Rimini með
Samvinnuferðum-Landsýn 1989
Miðar nr. 5092 - 170
21.-22. v. 5 daga ferð til Amster-
dam með Samvinnuferðum-
Landsýn 1989
Miðar nr. 1981 - 769
23. v. 5 daga ævintýraferð með
Samvinnuferðum-Landsýn
haustið 1989
Miði nr. 3234
24. v. Flugfar fyrir 2 til
Kaupmannahafnar með
Samvinnuferðum-Landsýn
sumarið 1989
Miði nr. 4470
Auglýsið í
Þjóðviljanum

681333
Laugardagur 11. febrúar 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9