Þjóðviljinn - 28.02.1989, Blaðsíða 4

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Enginn veit
hvað átt hefur...
Markaðshyggjumönnum sem undanfarin ár hafa einblínt
á „breska efnahagsundrið" agndofa af hrifningu væri hollt
að velta því fyrir sér núna hvernig Margaret Thatcher er að
eyðileggja heilbrigðisþjónustuna í landi sínu. í janúar voru
lagðir fram lagabálkar um viðamiklar breytingar á heilbrigð-
iskerfinu, og þó að heilbrigðisráðherra Breta, Kenneth
Clarke, gefi nú í óða önn út skýringar við lagabálkana til að
róa almenning og heilbrigðisstéttirnar þá finnst gagnrýn-
endum breytinganna fátt um svör í skýringunum. Umfram
allt spyrja menn: Hvað kostar þessi breyting - í fasteignum,
landi og lausum aurum?
Þótt breska heilbrigðisþjónustan hafi verið góð hefur hún
verið tiltölulega ódýr fyrir ríkið vegna þess að skriffinnska
hefur verið í lágmarki. Ríkið hefur veitt fé til landsvæða og
miðað framlagið við áætlaða þörf, svo komu sjúklingarnir
þegar þeir urðu veikir og fengu sína meðhöndlun.
Reikninga- og kvittanafargan hefur verið með minnsta móti
og peningar ekki á óþarfa þvælingi á milli manna.
Nú breytist þetta. Pappírsbunkarnir koma til með að fljúga
um landið þvert og endilangt þegar menn ýmist bjóða öðrum
þjónustu eða rukka hver annan fyrir veitta aðstoð. Pað á eftir
að fjölga hrikalega í öllu skrifstofubákni sjúkrahúsa og
jafnvel heimilislæknar verða að ráða viðskiptafræðinga til
að annast fyrir sig rekstur eftir að þeir verða ábyrgir fyrir
fjárveitingum hins opinbera, eins og fram kom í viðtali við
breskan lækni í blaðinu á föstudaginn. Þó nýtast ekki kostir
markaðskerfisins vegna þess að neytandinn, það er að
segja sjúklingurinn, hefur sáralítið að segja, það er ekki
hans að velja hvaða þjónustu hann vill og hvar hann vill fá
hana, heldur læknisins.
Það alvarlegasta við aðgerðir Thatcherstjórnarinnar í
heilbrigðismálum er hversu óafturkræfar þær eru. Það hefur
tekið marga áratugi að kaupa land undir sjúkrastofnanir,
kaupa eða byggja hús fyrir starfsfólk sjúkrahúsa, rækta
landsvæði kringum spítala og svo framvegis. Nú neyða
stjórnvöld sjúkrastofnanirtil að selja frá sér land og bygging-
ar til að fjármagna daglegan rekstur, og það gefur auga leið
að þó að ný stjórn vildi snúa dæminu við þá verða seint til
fjármunir til að kaupa aftur landið og húsin sem seld hafa
verið. Að vísu hafa þessar fasteignir iðulega farið fyrir lítið,
en nærri má geta að þær fást ekki keyptar aftur fyrir neina
skiptimynt. Þá sitja voldugri og séðari aðilar þeim megin við
borðið.
Það er átakanlegt að einni ríkisstjórn skuli líðast að eyði-
leggja verk margra kynslóða á þennan hátt. Og ætti að vera
víti til varnaðar.
Aldrei Natóflugvöll
í Aðaldal
Landeigendur við Laxá og Mývatn hafa sent frá sér harð-
orða ályktun gegn öllum ráðagerðum um varaflugvöll á
vegum NATO í Suður-Þingeyjarsýslu og leyfaekki einu sinni
forkönnun á framkvæmdinni. Það einfaldlega kemur ekki til
mála frá þeirra sjónarhóli að nein mannvirki af þessu tagi rísi
þarna, til þess eru landið og náttúran of dýrmæt og þarf ekki
að ræða það frekar.
Landsmenn vita að í Þingeyjarsýslum slá heit hjörtu. Þar
hafa lengi búið bestu skæruliðar landsins þegar að sjálf-
stæði okkar og frelsi er vegið. Þjóðviljinn sendir þeim ein-
lægar baráttukveðjur og veit að þeir hafa erindi sem erfiði af
því að gæfan gengur með þeim.
SA
KLIPPT OG SKORIÐ
Hrokadeild
Morgunblaðsins
Morgunblaðið er stórt blað og
ekki eru allir samstiga í andanum
sem í það skrifa. Þar má til að
mynda koma auga á skynsemdar-
deild, sem svo mætti kalla, sem
reynir að efla blaðinu ímynd
þeirrar borgaralegrar málefna
víðsýni sem gerir af einlægni ráð
fyrir mismunandi skoðunum í
samfélaginu og rétti þeirra. Þar
er líka öflug hrokadeild sem svo
má vel heita, sem lætur einatt
eins og Morgunblaðið sé eini
marktæki fjölmiðillinn í landinu
og óhæfa og ókurteisi ef aðrir
taka ekki nótís af því. Frekju-
deildarmenn láta að sér kveða á
ýmsum sviðum, en þeir hafa ekki
síst hug á því að stjórna að sínu
höfði bæði íslandssögunni og
mannkynssögunni.
Skotið á
ríkisfjölmiðla
Þetta kemur, eins og menn
hafa margoft orðið varir við, ekki
síst fram í samfelldri skothríð
hrokadeildarmanna á ríkis-
fjölmiðlana. Ríkisútvarpsmenn
fá með reglulegu millibili orð í
eyra til dæmis fyrir að skilja ekki
sögu kalda stríðsins sama skiln-
ingi og hrokadeildin vill. Eða þá
fyrir að nefna ekki stríðandi aðila
í Afganistan réttum nöfnum - svo
annað dæmi sé nefnt. í þessum
efnum verður hrokadeildin ka-
þólskari en páfinn: hún getur
geisað mikið út af því að einhver
beri saman Vietnamsögu Banda-
ríkjanna og Afganistansögu
Rússa, slíkt athæfi finnst henni
háskalegur stofukommúnismi -
og þó er það einmitt slíkur sam-
anburður sem allir fréttaskýrend-
ur í Bandaríkjunum sjálfum eru
nú á bólakafi í.
Víkverji
og Varið land
Fróðlegt dæmi um þennan yfir-
gang í sögulegri stjórnsemi er að
finna í Víkverja Morgunblaðsins
nú um helgina. Þar er lagt út af
sjónvarpsþætti sem sýndur var
fyrir skömmu og fjallaði um at-
burði ársins 1974. Og höfundar
þessa þáttar fá heldur betur orð í
eyra: þeir hafa brotið gegn sögu-
skilningi Morgunblaðsins. Þeirra
höfuðsynd er sú að hafa ekki gef-
ið nóg pláss í yfirlitsþætti sínum
því tiltæki hóps manna, sem kall-
aði sig Varið land, að efna til
undirskriftasöfnunar undir á-
skorun til vinstristjórnar sem þá
sat um að hún léti amríska herinn
ekki fara. Víkverji segir:
„Undirskriftasöfnunin Varið
land fékk hvergi nærri það rúm í
annál Ríkissjónvarpsins, hvorki
að því er varðar tímaröð atburða
ársins né aðra umfjöllun, sem
verðugt var.“
Talað við
ranga menn
Ekki nóg með það. Þáttarhöf-
undar bættu gráu ofan á svart:
þeir brutu gegn hinni opinberu
Morgunblaðssögu með því að
spyrja ranga menn rangra spurn-
inga. Víkverji segir:
„í þessum þáttum er og oftlega
rætt við einstaklinga sem lifðu
hina fréttnæmu atburði viðkom-
andi ára og er ekki nema gott um
það að segja. Ekki sáu umsjónar-
menn þáttarins þó ástæðu til að
tala við neinn aðstandenda Var-
ins lands. Hinsvegar þótti það við
hæfi að fá Árna Bergmann, rit-
stjóra Þjóðviljans, til að leggja
pólitískt mat á framvindu mála í
samfélaginu. Nú er í sjálfu sér
ekkert við því að segja þótt Árni
Bergmann fái að „miðvikudagast
í Moskvu“, ef svo má að orði
komast, á sjónvarpsskjánum. En
gjarna hefði mátt fá einstaklinga
til að horfa á málin frá öðrum
sjónarhóli, ekki síst þá sem í eld-
línu atburða stóðu.“
Þessi klausa er dæmigerð um
aðferð og málflutning hroka-
deildarinnar. í fyrsta lagi er hér
allt úr réttum skorðum fært. Rit-
stjóri Þjóðviljans var ekki beðinn
um að leggja „pólitískt mat á
framvindu mála í samfélaginu" -
hann var blátt áfram beðinn um
að svara spurningu um það,
hvaða áhrif hann teldi að Kana-
sjónvarpið (sem lokað var inni á
Vallarsvæðinu 1974) hefði haft á
íslenska menningu. Og það voru
líka með hafðir einstaklingar sem
horfðu á það mál frá „öðrum
sjónarhóli" - einn prestur og svo
blaðamaður á Morgunblaðinu!
(en kannski ekki úr réttri deild?).
Þetta er þá mikilvægast: það
skiptir engu HVAÐ það var sem
ÁB sagði í þættinum, hinsvegar
skulu sjónvarpsmenn hræddir á
því að það er ekki við hæfi að
spyrja ritstjóra Þjóðviljans um
neitt það sem máli skiptir, enda
gefið í skyn með dylgjutilvísun í
bókarheiti, að það sem hann
kunni að segja sé hvort sem er
hannað í Moskvu eða svo gott
sem.
Heilagt mál?
Ekki þar fyrir: það má enda-
laust rifja upp stórmál eins og
Varið land. Þá gerðist margt stór-
fróðlegt: Þórarinn Eldjárn orti
vel heppnað níð um þá sem stóðu
„með stjarfa hönd á pung“- og
vörðu með því landið. Þjóðvilj-
inn var dæmdur fyrir ókurteislegt
umtal um VL-menn, sem kom
m.a. fram í kvæði Þórarins og
ívitnun í Þorstein Erlingsson.
Eftir á að hyggja: það er nú ekki
víst að sá sómakæri Hæstaréttar-
forseti Þór Vilhjálmsson og aðrir
aðstandendur Varins lands væru
svo afskaplega áfjáðir í að rifja
upp sína framgöngu eins og Vík-
verji bersýnilega heldur. En þeir
um það. Hitt er víst að hroka-
deildin lítur á Varið land sem
heilagt mál: undir lokin er Vík-
verji farinn að líkja bónarbréfi
um að amrískur her verði hér
áfram við „landvernd“ við bar-
áttu við uppblástur og gróður-
eyðingu. Gjafir eru yður gefnar:
herinn á Miðnesheiði fær að vera
í sama hlutverki og Landgræðsl -
an og Skógræktin. Þetta getur
ekki farið nema á einn veg: hrok-
adeildin mun vafalaust krefjast
þess fyrr en síðar að VL-ingar
verði skipaðir opinberir arftakar
Jóns Sigurðssonar í öllum ríkis-
fjölmiðlum.
Tímans tönn gerir sig líklega til
að sjá til þess að það verði einmitt
hrokadeildarmenn sem taki við
forystu Morgunblaðsins þegar
þar að kemur. Þá mega land,
þjóð og saga fara að vara sigv
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Möröur Árnason, Silja Aöalsteinsdóttir.
Fróttastjóri: LúðvíkGeirsson.
Aðrir blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Elísabet
Brekkan, GuðmundurRúnarHeiöarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim
Smart (Ijósm.), Kristófer Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Olafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs
Helgarblaðs), Sævar Guðbjörnsson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.),
ÞrösturHaraldsson.
Framkvæmda8tjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Erla Lárusdóttir
Útbreiðslu- og afgroiðslustjórl: Ðjörn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 &681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtt Helgarblað: 100kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 28. febrúar 1989