Þjóðviljinn - 28.02.1989, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Gætir heilbrigðisráðherra
hagsmuna almennings?
Ég þakka heilbrigðisráðherra
nýlega birt svar við fyrirspurnum
sem ég bar fram í greinum í Tím-
anum og Þjóðviljanum í janúar.
Að vísu er beinum spurningum
mínum ekki svarað nema að
hluta en engu að síður gefnar
gagnlegar upplýsingar. Ég vænti
þess að það sem við höfum sett
þarna á þrykk um síðustu samn-
inga Tryggingastofnunar um
greiðslur til sérfræðinga með
sjálfstæðan rekstur í lækningum
hafi skýrt sitthvað um það mál og
fleira. Og veki efasemdir um
fagnandi blaðafyrirsagnir um
væntanlegan sparnað af þeim
samningum. Þótt ríkisstjórnin og
heilbrigðisráðherra hafi lýst yfir
vilja til að draga úr kostnaði ríkis-
ins af sérfræðingarekstrinum er
hæpið að nokkuð gerist í raun.
„Svar“ heilbrigðisráðherra talar
sínu máli um það.
Hörður Bergmann skrifar
fræðingareikninga. Úr því að
hægt var að reka kerfið á þeim
skynsamlega grunni fram til 1984
ætti það að vera auðvelt nú og
hljómarundarlegaað það „... var
talið ljóst að ekki væri hægt að
ekki, „ ... að í samningunum er
gert ráð fyrir því að 50% af tekj-
unum fari í kostnað." Ef þetta er
samningsákvæði er það alvarleg-
asta dæmi sem ég þekki um það
að ráðherra og embættismenn,
En það er óþarfi að velta frekar
vöngum yfir þessu hér. Samn-
inganefnd Tryggingastofnunar
ríkisins hlýtur að hafa þetta á
hreinu og því auðvelt fyrir
heilbrigðisráðherra að upplýsa
„Raunar leyfi ég mér aðfullyrða að samning-
inn megi skoða semframhald á dapurlegri
sögu þess hvernig almannahagsmunum hefur
verið fórnað hvað eftir annað ísamningum,
sem núverandi og nokkrir síðustu heilbrigðis-
ráðherrar bera ábyrgð á. “
viðskiptavinirnir þá orðið marg-
ir? Hlutur sérfræðinganna í þétt-
býlinu hefði þá kannski orðið í
hlutfalli við það sem gerist í dreif-
býlislæknishéraði með heilsu-
gæslustöð.
Enginn hálaunahópur tekur þá
áhættu að svipta sig starfsgrund-
vellinum með því að hætta að láta
ósýnilega stóra bróður borga og
gera kröfur sínar sýnilegar al-
menningi. Það er hluti ómetan-
legra forréttinda að geta látið
annan fjarstaddan aðila borga
þjónustu sem seljandinn og not-
andinn hafa báðir hag af að sé
sem mest en þriðji aðilinn hefur
ekkert um að segja. En þar sem
þegar er offramboð á sérfræði-
þjónustu lækna í flestum greinum
hlýtur lögmál framboðs og eftir-
spurnar að gefa tækifæri til að
lækka taxtana almenningi til
hagsbóta.
Sóunarkerfið
rekið áfram
Grein Guðmundar Bjarna-
sonar heilbrigðisráðherra sannar
margt um það hve veik gæsla al-
mannahagsmuna gagnvart sér-
hagsmunum getur orðið innan
stjórnkerfisins. Hann telur í byrj-
un greinar sinnar að hagsmuna
almennings hafi verið gætt í um-
ræddum samningum með því að
fólk „... á áfram kost á læknis-
þjónustu utan sjúkrahúsa ... með
því að draga úr kostnaði við sér -
fræðilæknishjálp um 86 milljónir
króna ... með því að koma í veg
fyrir að sérfræðingar settu sér
sína eigin gjaldskrá...“
Ég fæ ekki séð hvernig það
þjónar almannahagsmunum að
greiða hæstu taxta, sem notaðir
eru innan heilbrigðiskerfisins, til
að greiða sérfræðingum með
einkarekstur fyrir að sinna sjúk-
lingum með kvef, hálsbólgu,
iðrasótt,inflúensu og hefðbundn-
a barnasjúkdóma. Slíkir kvillar
virðast meira en 90% þess sem
upp er talið í árlegu yfirliti land-
læknisembættisins um sóttarfar
og sjúkdóma. Og má ég enn
minna á það sem ég gat um í janú-
argreinunum: í dæmigerðu lækn-
ishéraði í dreifbýli enda innan við
2% erinda fólks, sem leitar til
heilsugæslustöðvar, með tilvísun
til sérfræðings. Borgarlæknir
upplýsir aftur á móti í grein í Tím-
anum 29.8. 1987 að í Reykjavík,
Kópavogi, á Seltjarnarnesi, Ak-
ureyri, Húsavík, Neskaupstað og
fleiri þéttbýlisstöðum fari „... yfir
75% læknakostnaðarins til sér-
fræðinga." Og lætur borgar-
læknir, Skúli Johnsen, mörg stór
orð falla þarna og víðar um fárán-
leika þessa kerfis.
Heilbrigðisráðherra upplýsir í
grein sinni að kostnaður af sér-
fræðilæknishjálp hafi hækkað um
26% á milli áranna 1986 og 1987
og um 17% milli 1987 og 1988.
Þetta er býsna alvarleg þróun hjá
þjóð sem býr við góða heilsu. Því
er ekki að furða þótt spurt sé
hvers vegna ákveðið var að halda
áfram að brjóta það ákvæði al-
mannatryggingalaga að tilvísun
frá heimilislækni sé forsenda þess
að Tryggingastofnun greiði sér-
taka tilvísanakerfið upp að nýju
nema með ítarlegri endurskipu-
lagningu á því formi sem áður var
í gildi og með meiri undirbún-
ingi.“ Hvað telst veik gæsla al-
mannahagsmuna ef ekki það að
þurfa fimm ár til að undirbúa það
að taka aftur upp rekstrarform
sem veitt var undanþága frá til
eins árs í tilraunaskyni árið 1984?
Og upplýsa almenning ekki um
árangur tilraunarinnar nema
óbeinlínis, sbr. áðurnefndar
kostnaðarhækkanir vegna einka-
rekstrar sérfræðinganna síðustu
ár!
Sparnaður óváss
Heilbrigðisráðherra fullyrðir að
sparnaður af umræddum samn-
ingum verði 86 milljónir en gefur
fáar skýringar á því hvernig það
muni gerast. Skýringarnar benda
til að áætlaður sparnaður náist
því aðeins að meirihluti þeirra,
sem eru í fullu starfi við umrædd-
an rekstúr eða nálægt því, nái
meira en 4000 einingum eða tæp-
um 400.000 kr. á mánuði í tekjur.
Þeir sem eru í fullu starfi hjá því
opinbera eða hlutastarfi fara
hinsvegar að gefa afsláttinn að
fengnum 2000 einingum í auka-
vinnunni sinni, eða um 200.000
kr. tekjum. Páll Sigurðsson,
ráðuneytisstjóri í heilbrigðisráð-
uneytinu, hefur eins og ég benti
á, lýst í blaðaviðtali efasemdum
um að nokkur sparnaður náist
með samningunum. Svo skýringa
er þörf.
I stað þess að skýra þetta nánar
eyðir Guðmundur Bjarnason
miklu rúmi í að ræða um lækna-
laun og sérfræðingalaunin sér-
staklega og fer m.a. að giska á
tímakaup hjá einhverjum þeirra
miðað við ákveðna yfirvinnu. í
þeim tilgangi að sanna að launin
séu lág. Það ber fremur vott um
umhyggju fyrir hálaunahópi en
þeim sem borga brúsann.
Einnig er mér gerður upp mis-
skilningur um launin og hann
leiðréttur. Ég tók skýrt fram í
lengri gerð greinar minnar, sem
birtist í Tímanum 11. jan., að
rekstrinum fylgdi kostnaður sem
dregst frá tekjunum. Hitt vissi ég
sem starfa á ábyrgð hans, gæti
ekki almannahagsmuna og láti
sérhagsmuni ráða. Það er
augljóslega rangt og óréttlætan-
legt að reikna með því að kostn-
aður við að afla 100.000 kr.,
300.000 kr. eða 600.000 á mánuði
með því að reka læknastofu sé
alltaf 50%. Hann er augljóslega
tiltölulega minni eftir því sem
tekjurnar verða hærri. Húsaleiga
hlýtur t.d. að jafnaði að vera sú
sama hjá tveimur sérfræðingum
sem eru í fuilu starfi við rekstur-
inn þótt annar taki tvöfalt meira
inn. Og það fær mig enginn til að
trúa því að rekstrarkostnaður við
að ná inn 400.000 kr. á mánuði
með rekstri lækningastofu sé
200.000 kr. Ég gæti vel trúað að
húsaleigan væri um 20.000 kr.
Fjórðungur af launum síma- og
aðstoðarstúlku á móti öðrum
gæti verið rúmar 15.000, orku- og
símakostnaður álíka og efnis-
kostnaður er einhver hjá sumum
sérfræðingum. 50-60 þúsund í
rekstrarkostnað þykir mér lík-
legt, eða um 25-30% hjá þeim
sem hafa 200.000 í tekjur og
minna hjá þeim sem hafa meira.
hvernig hagsmuna almennings er
gætt í þessu efni. Ég vona satt að
segja að upplýsingar ráðherrans
um 50 prósentin séu á misskiln-
ingi byggðar.
En meðal annarra orða.
Hvernig er það réttlætt að há-
launahópur eins og læknar skuli
fá samning um að íeljast í fullu
starfi þótt 9 klst. á viku séu notað-
ar á eigin stofu eins og ráðherr-
ann upplýsir? Er ekki meira rétt-
læti í að heimila láglaunahópum
að nota hluta af föstum vinnut-
íma til að afla aukatekna?
Óþarfur ótti
Ótti heilbrigðisráðherra við að
sérfræðingarnir settu sína eigin
gjaldskrá, sem vafalaust yrði
langtum hærri en sú gjaldskrá
sem samningurinn við Trygginga-
stofnun ríkisins byggir á“ er
óþarfur. Sérhagsmunahópur,
sem kann að gæta hagsmuna
sinna, tekur ekki þá áhættu að
reka frá sér stóran hluta við-
skiptavinanna. Hvað þá að hætta
á að „... almenningur hefði þurft
að greiða að fullu fyrir alla sér -
fræðilæknishjálp.“ Hvað hefðu
Öðrum til
fyrirmyndar?
Guðmundur Bjarnason kallar
svargrein sína „Óðrum til fyrir-
myndar." Ekkert í textanum
skýrir hvað við er átt. E.t.v. er átt
við að umræddir samningar og sú
gæsla almannahagsmuna, sem
þeir bera vott um, sé til fyrir-
myndar. Ég vona að ljóst sé af
þessum stuttu athugasemdum
mínum að ég tel fjarri lagi að svo
sé. Raunar leyfi ég mér að full-
yrða að samninginn megi skoða
sem framhald á dapurlegri sögu
þess hvernig almannahagsmun-
um hefur verið fórnað hvað eftir
annað í samningum sem núver-
andi og nokkrir síðustu heilbrigð-
isráðherrar bera ábyrgð á.
Mál er að linni. Og verði Guð-
mundur Bjarnason til þess að
snúa þeirri öfugþróun við og ná
árangri í því að verja hagsmuni
almennings gagnvart sérhags-
munum innan heilbrigðiskerfis-
ins verður hans minnst með
þakklæti í sögunni. Og það er
engan veginn vonlaust að svo
verði. Viljinn er fyrir hendi þótt
verkin séu ekki farin að tala.
INNLAUSNARVERÐ
VAXTAMIÐA VERÐTRYGGÐRA
SPARISKÍRTEINA RÍKISSJÓÐS
í 2. FL. B1985
Hinn 10. mars 1989 er sjöundi fasti gjalddagi vaxtamiða verðtryggðra
spariskírteina ríkissjóðs með vaxtamiðum í 2. fl. B1985.
Gegn framvísun vaxtamiða nr. 7 verður frá og með 10. mars nk. greitt sem hér segir:
__________Vaxtamiði með 50.000,- kr. skírteini_kr. 3.124,30 _
Ofangreind fjárhæð er vextir af höfuðstól spariskírteinanna fyrir tímabilið
10. september 1988 til 10. mars 1989 að viðbættum verðbótum sem fylgja hækkun
sem orðið hefur á lánskjaravísitölu frá grunnvísitölu 1239 hinn 1. september 1985
til 2346 hinn 1. mars 1989.
Athygli skal vakin á því að innlausnarfjárhæð vaxtamiða breytist aldrei eftir gjalddaga.
Innlausn vaxtamiða nr.7 ferfram gegn framvísun þeirra í afgreiðslu Seðlabanka Islands,
Kalkofnsvegi 1, Reykjavík, og hefst hinn 10. mars 1989.
Reykjavík, febrúar 1989
SEÐLABANKIÍSLANDS