Þjóðviljinn - 09.03.1989, Qupperneq 4

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Bara ef lúsin
íslensk er...
Stjórn Sjómannafélags Reykjavíkur hefur sent frá sér ályktun um
málsókn Flugleiða gegn Verslunarmannafélagi Suðurnesja og við-
brögð flestra samtaka launafólks við henni, -en ýmis stór samtök eru
nú á góðri leið með að gera mjög hagstæða samninga við aðra en
Flugleiðamenn um orlofsferðir í sumar, og er Ijóst að Flugleiðir missa
óvæntan spón úr aski sínum fyrir þessa fylgispekt við klíkuna sem
stjórnar VSÍ.
Því miður hafa heildarsamtök sjómanna ekki borið gæfu til að fylgja
félögum sínum á landi í þessu máli. Forystumenn farmanna og fiski-
manna hafa lýst því yfir að þeim komi þetta mál ekki við og hafa samið
við málsækjandann, Flugleiðir, um sínar orlofsferðir.
Eitthvert óbragð virðist þó sitja eftir hjá stjórnarmönnum Sjó-
mannafélags Reykjavíkur, og því er fram komin áðurnefnd ályktun,
sem birt er í heild sinni í Þjóðviljanum í dag.
[ henni segir stjórnin að samtök sjómanna hafi lengi deilt á það að
útgerðir leigi erlend kaupskip með erlendum áhöfnum vegna þess að
þá sé atvinnuöryggi íslenskra sjómanna í hættu stefnt. Með tilvísan til
þessa geti stjórn Sjómannafélagsins ekki tekið undir hugsunarhátt
eða aðgerðir gegn Flugleiðum ef því sé haldið fram að ekki skipti máli
hvort íslenskt eða erlent flugfélag flytji íslenska launamenn út og
suður.
Stjórnin hvetur svo til þess að „góöviljaðir aðilar úr beggja röðum“
geri tilraun til sátta, og annars verði dómur barasta að falla í málinu.
Það er út af fyrir sig skiljanlegt að stjórn Sjómannafélags Reykjavík-
ur reyni að bera af sér blak í þessu máli þyí að augljóst er að mörgum
launamönnum er lítt skiljanleg sú félagskveðja sem FFSÍ sendi versl-
unarmönnum á sjósóknarsvæðinu Suðurnesjum með orlofssamn-
ingnum við Flugleiðir.
Það er líka auðvelt að fallast á þá skoðun að það sé þjóðhollara að
fara með íslensku flugfélagi en erlendu - að öðru jöfnu - á sama hátt
og þegar menn velja vörur í búð.
Það er hinsvegar óskiljanleg niðurstaða hjá stjórninni að setja
jafnaðarmerki milli útgerðarspekúlanta á höttum eftir
skammtímagróða og þess mikla meirihluta í íslenskri verkalýðshreyf-
ingu sem nú mótmælir málsókn Flugleiða.
Og það er satt að segja undarleg skammsýni hjá stjórnarmönnum í
hinu virta og gróna stéttarfélagi reykvískra sjómanna að sjá ekki að
jafnaðarmerkið er einmitt annnarsstaöar, á milli Flugleiða í aðför að
verkfallsréttinum og þeirra sem reyna að eyðileggja ávöxtinn af rétt-
indabaráttu íslenskra sjómanna með því að hlunnfara fákunnandi
láglaunaáhafnir frá Filippseyjum eða Kóreu.
Satt að segja er erfitt að skilja hvernig stjórn Sjómannafélags
Reykjavíkur hefur borið þetta langt af leið. Menn héldu aö einmitt þar
ætti kompásinn að vera í sæmilegu lagi.
Með ályktun sinni er stjórnin sýnilega að stika út svipaða stefnu og
sá aumingjans stjórnmálamaður aldamótaáranna sem fékk þessa
frægu kveðju frá Hannesi Hafstein:
Bara ef lúsin íslensk er
er þér bitið sómi.
Stúdentar og
Sjálfstæðisflokkurinn
Formaður stjórnar Lánasjóðs íslenskra námsmanna hefur opinber-
lega mótmælt því að reynt sé að rétta við eftir þær miklu kjaraskerð-
ingar sem námsmenn máttu sæta umfram aðra á árum Ragnhildar
Helgadóttur, Sverris Hermannssonar og Birgis ísleifs Gunnarssonar í
menntamálaráðuneytinu.
En formaður LÍN-stjómarinnar, Sigurbjörn Magnússon, var einmitt
skipaður í það starf af Sjálfstæðismönnunum í ráðuneytinu, og hefur
látið ýmsar ábendingar um að hann hafi ekki traust núverandi ráða-
manna sem vind um eyru þjóta. Flokkspólitískir hagsmunir skipta
meira máli en lýðræðislegar leikreglur þennan starfsmann þingflokks
Sjálfstæðismanna.
Þaö er hollt fyrir stúdenta í Háskóla íslands að hugleiða að einmitt
þessi sami Sigurbjörn var fyrir hálfum áratug einn af helstu forvígis-
mönnum íhaldsfélagsins Vöku í háskólanum, og vartefltfram af Vöku
til trúnaðarstarfa fyrir stúdenta í H(.
En Sigurbjörn var einmitt fulltrúi þeirra í stjórn Lánasjóðs íslenskra
námsmanna.
-m
KLIPPT OG SKORIÐ
Bækur og
kvikmyndir
„Mér finnst Kristnihald undir
Jökli besta íslenska myndin sem
ég hefi séð,“ sagði einn af yngri
kynslóð á dögunum svo þessi
Klippari hér heyrði. Guð láti gott
á vita - í þeim skilningi að kyn-
slóð unga mannsins kunni að
meta fleira og annað en einhvern
tiltölulega alþjóðlegan bófahas-
ar, sem sumir menn halda að ís-
lensk kvikmyndagerð geti flotið á
út á framtíðarsjóinn.
í gagnrýni í þessu blaði og öðr-
um hafa menn rakið ýmsa góða
kosti þessarar kvikmyndar sem
vonlegt er. Verður að sjálfsögðu
ekki farið nánar út í þá sálma:
þessir pistlar eru ekki kvikmynd-
arýni. Þó skal velt upp einni
spurningu sem tengist skrifum
um myndina. En hún er sú, að
kannski sé hún um of bók-
menntaleg, of trú texta skáldsögu
Halldórs Laxness, það ætti ef til
vill að segja færra með orðum en
fleira með þeim ráðum sem eru
sérstök fyrir kvikmyndina.
Leyfið gömlum bók-
menntahundi að efast um að
þetta sé rétt. Vitaskuld hafa kvik-
myndamenn tekið sér og verða
einatt að taka sér mikið frelsi í
umgengni við bókmenntir þegar
þeir taka að sér að koma þeim á
kvikmynd. En af reynslu sögunn-
ar sýnist manni, að þá sé best að
ganga hreinlega til verks í vali
kosta: annaðhvort sýna bók-
menntaverkinu mikinn trúnað
eða nota það fyrst og fremst sem
kveikju til að búa til kannski
eitthvað allt annað. Það er einatt
í hringlanda hér á milli sem alls-
konar ófarnaður gerist.
í Kristnihaldsmyndinni er sög-
unni sýndur fullur sómi og það er
vel: þar er margt merkilegt á
ferð, áleitið í stillingu sinni,
margur álitlegur og furðulegur
fiskur undir steini. Þetta berst á
góma á förnum vegi í fyrragær og
þá segir viðmælandi: Einhver
munur er nú þetta og þessi
næstsíðasta tilraun, sjónvarps-
myndin um Djáknann á Myrká,
sem var ekkert nema myndskeið
og fiff og enginn texti og loks var
eins og ekkert hefði gerst eða
minna en það...
Byltingin franska
Hér var í gær minnt á ágæta
kvikmyndaviku franska sem efnt
er til í Regnboganum í tilefni þess
að 200 ár eru liðin frá því að
Frakkar steyptu sínum einvöld-
um kóngi og gerðu byltingu í
nafni Frelsis, Jafnréttis og
Bræðralags. Kvikmyndin er að
verulegu leyti pólsk og áhorfanda
finnst hann sjá þess glögg merki.
Ekki síst í því hve hugvitsamlega
eru dregnar fram hliðstæður milli
framgöngu manna og viðbragða í
Paris um það leyti sem terrorinn
er að sækja í sig veðrið og svo í
þeim hörmungum rússnesku
byltingarinnar sem svonefndar
hreinsanir Stalíns voru. Svo eftir-
minnilegt dæmi sé tekið: bylting-
armaður (hér Danton) sem
leiddur er undir fallöxi af öðrum
byltingarmanni (Robespierre) er
vörn og styrk sviptur í tvennum
skilningi: Hann vill sjálfur ekki
að byltingin fari í hundana - og
hann er samsekur um það „rétt-
arfar“ sem leiðir hann sjálfan á
höggstokkinn. Eða eins og einn
hinna pólitísku fanga segir við
Danton er hann gengur framhjá
honum, ófrjáls maður: Varst það
ekki þú sem settir á stofn bylting-
ardómstólinn?
Misheppnaðist
byltingin?
Terrorinn, ógnaröldin þegar
höfuð fuku sem tíðast og þá ekki
síst með þeim hætti að „byltingin
étur börnin sín“, hefur lengi orð-
ið mönnum freisting til að setja
saman skáldsögur, leikrit og nú
síðast kvikmyndir. Höfuðástæð-
an er ekki sú, hve blóðbaðið var
mikið:á tíu mánaða ógnaröld Ro-
bespierres voru á sautjánda þús-
und manns hálshöggnir. Það er
mikið - en lítið í samanburði við
afrek tuttugustu aldarinnar í
þessum efnum. Og náttúrlega
sáralítið miðað við blóðbaðið í
styrjöldum Napóleóns, sem kost-
uðu miljónir manna lífið en þykja
nokkuð góðar og virðulegar
styrjaldir nú um stundir.
Nei, ástæðan fyrir því hve hug-
leikið þetta tiltekna skeið
frönsku byltingarinnar er
mönnum, er líkast til sú, að þar
hafa menn vel skjalfestar heim-
ildir um það hve dapurlegt er
sambýli hugsjóna og óskoraðs
valds í lífi einstaklinga og þjóða.
Og vitanlega hafa menn einnig
haldið ógnaröldinni á lofti sem
viðvörun gegn byltingum al-
mennt. Byltingar - segja menn -
eru dæmdar til að mistakast.
Franska byltingin mistókst
ekki einu sinni heldur margsinn-
is. Og þó sigraði hún þegar til
lengri tíma er litið. Það mat er
víða á kreiki - til dæmis talar
Matthías Johannessen í helgar-
skrifi sínu í Morgunblaðinu nú
síðast með velþóknun um jako-
bínana sem stjórnuðu „borgara-
byltingunni í Frakklandi sem var í
rauninni upphaf bæði velferðar-
ríkis og frjálshyggju".
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 -108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, MöröurÁrnason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrir blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir ípr.), Jim
Smart (Ijósm.), Kristófer Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs
Helgarblaðs), SævarGuðbjörnsson, ÞorfinnurÓmarsson(íþr.),
ÞrösturHaraldsson.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrif stof ustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Augiýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Erla Lárusdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, HrefnaMagnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 80 kr.
Nýtt Helgarblað: 110 kr.
Askriftarverð á mánuði: 900 kr.

4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 9. mars 1989