Þjóðviljinn - 04.05.1989, Blaðsíða 8

VIÐHORF
Berst BHMR fyrír auknum kjaramun?
Þjóðviljinn birti eftir mig grein
á sumardaginn fyrsta í tilefni af
kjaradeilu BHMR og hefur gefið
henni ágæta umfjöllun,sem ég
þakka. fklipptu og skornu viku
síðar gerir -m (Mörður) mig þó
að talsmanni kjaramunar í
þjóðfélaginu. Ég lít á það sem
mistúikun á minni grein, sem
væntanlega stafar af því, að ég
gerði máli mínu ekki nægilega
góð skil. Fyrst er þess að geta, að
kjaramunur er ekki það sama og
launamunur. Flestir munu sam-
mála því, að nokkur launamunur
sé nauðsynlegur, t.d. til að menn
fái endurgreiddan kostnað af
löngu námi og til þess að menn
fáist í ábyrgðarstöður. Ætlun mín
var hins vegar að benda á, að
kjaramunur væri mun meiri en
sem þessu nemur og að ekki væri
eðlilegt að háskólamenn í ríkis-
þjónustu sættu sig við, að kjör
þeirra mótuðust eingöngu af
samanburði við aðrar láglauna-
stéttir, þegar aðrir hópar með
sambærilega menntun og ábyrgð
njóta mun betri kjara. Það væri
jafnvel beinlínis hættulegt með
tilliti til uppbyggingar á öflugu
menntakerfi og vísindastarfi.
í þjóðfélaginu eru margskonar
launakerfi. I launakerfi ríkisins
er líklega mest breidd með tilliti
til menntunar og ábyrgðar. Á
yfirborðinu er það nokkuð
heilsteypt, en mikið er um auka-
greiðslur og álagsgreiðslur og
eitthvað er um að menn fái laun
fyrir meira en eitt starf án þess að
tryggt sé að vinnuframlag þeirra
sé meira sem því svarar. Þetta
raskar launakerfinu og því fer
fjarri, að allir sitji við sama borð.
Éin helsta ástæða þessa er sú, að
ríkið hefur aldrei, eða a.m.k.
Hólmgeir Björnsson skrifar
ekki frá því snemma á áttunda
áratugnum, rekið jákvæða,
heilsteypta launastefnu, heldur
hefur inntak hennar verið að
þrýsta niður launum starfsmann-
inu hafa þurft að safna að sér
aukasporslum til að komast í
samjöfnuð við meðaliðnaðar-
mann.
Þá eru aðrar starfsstéttir, sem
samkomulaginu, skipta litlu
máli.
í grein minni benti ég á þennan
kjaramun. Hann sjá félagar í
BHMR. Þeim var mörgum í lófa
„I grein minni benti ég á þennan kjaramun.
Hann sjá félagar í BHMR. Þeim var mörgum í
lófa lagið að velja séraðra ogarðbœrari
braut. Eigum við að láta þá gjalda þess að þeir
gerðuþað ekki?“
anna, einkum á samdráttartím-
um, til þess að gefa fordæmi á
öðrum vinnumarkaði. Því for-
dæmi hefur þó að jafnaði ekki
verið fylgt, nema e.t.v. núna.
Krafa fjármálaráðherra um 4%
niðurskurð á launakostnaði án
tillits til aðstæðna er í svipuðum
anda og reyndar engin sérstök
nýjung. Hin eðlilegu viðbrögð
við þessum þjösnaskap eru að
leita allra útgönguleiða og hefur
það stuðlað að ringulreið í kjar-
amálum, eins og áður er vikið að.
Það væri verðugt verkefni fyrir
fjármálaráðherra úr röðum Al-
þýðubandalagsins að móta nýja
og jákvæða launastefnu.
Innan ASÍ er minna samræmi í
launakjörum starfstétta. Þar
skera iðnaðarmenn sig úr. Þeir
hafa löngum haft þau kjör, að
menn í efri launaflokkum hjá rík-
einnig liggja langt fyrir ofan. Ég
gæti nefnt dæmi, en hætt er við að
slík upptalning mótaðist um of af
fordómum vegna vanþekkingar
þess er þetta skrifar.
Þá má ekki gleyma
eftirspurnar- eða uppboðsmark-
aðinum. Ég reyndi í grein minni
að benda á pólitískar ástæður
þess, að hann hefur eflst, frjáls-
hyggjuna svonefndu.
Loks má nefna það launakerfi,
sem mætti nefna „gakk þú í sjóð-
inn og sæktu þér hnefa", en því
aðeins að þú sért stór og sterkur.
Sumt af því, sem talið var upp hér
að ofan fellur undir þetta kerfi.
Þeir, sem í alvöru vilja stuðla að
kjarajöfnun í þjóðfélaginu þurfa
að snúast gegn þessu kerfi. Þær
óverulegu breytingar á launa-
hlutföllum, sem urðu í BSBR-
lagið að velja sér aðra og arðbær-
ari braut. Eigum við að láta þá
gjalda þess, að þeir gerðu það
ekki? Sömuleiðis eiga margir
þess kost að leita út á annan
vinnumarkað og fá þar mun betri
kjör. Hjá því verður þó e.t.v.
aldrei komist. Það er í þessa átt,
sem BHMR horfir, þegar það
setur fram kaupkröfur og telur
sig vera að jafna kjaramun frem-
ur en auka.
Ég skal játa, að ég er í hópi
þeirra, sem telja að forystu
BHMR hafi brostið pólitískt
innsæi, þegar hún valdi tímann til
kjarabaráttunnar. Ég vil því ekki
kenna mannvonsku Ólafs Ragn-
ars og Indriða H. að fullu og öllu
um hvernig komið er. Um ein-
stök atriði í kröfugerðinni má Iíka
deila. Ástæða staðfestunnar af
hálfu BHMR er þó sú, að fjöl-
marga félaga okkar, sem eru
eignalausir eða með miklar hús-
næðisskuldir auk námsskulda,
skortir biðlund. Þeir sjá, hve
jafnaldrar þeirra hafa margir
komið sér vel fyrir. Þeir sjá líka,
að ríkið horfir ekki í að greiða
einkafyrirtækjum hátt gjald fyrir
þjónustu, sambærilega við þá,
sem unnin er á stofnunum þeirra.
Sum einkafyrirtæki eru nánast á
ríkisframfæri, en þau greiða
miklu hærri laun en ríkið. „Gakk
þú í sjóðinn, og sæktu þér hnefa“.
Á síðasta kjörtímabili var stefnt
að því, að þjónusta ríkisins færð-
ist í þetta horf. Einkavæðing op-
inberrar þjónustu minnir mig að
það væri kalla.
Ríkisstarfsmenn búa við meira
atvinnuöryggi er svarið. Rétt er
það, að atvinnuöryggið er meira
en hjá ýmsum smærri fyrirtækj-
um, en tæpast meira en hjá ýms-
um stórfyrirtækjum Iandsins.
Æviráðning ríkisstarfsmanna er
nefnilega að miklu leyti úr sög-
unni, þótt fáir virðist hafa áttað
sig á því. Og ekki er atvinnuör-
yggi stundakennara eða
„leiðbeinenda" mikið.
Það er reyndar merkilegt með
okkur íslendinga, hvað við látum
okkur margir launakjör í raun-
inni litlu varða, bara ef við kom-
umst sæmilega af. Öðru vísi er
ekki hægt að skýra það, að flestir
vilja hverfa heim að loknu fram-
haldsnámi erlendis, þótt þar
bjóðist sérmenntuðu fólki víðast
mun betri kjör. Hins vegar þolum
við ekki, að traðkað sé á rétti
okkar.
Hólmgeir er tölfræðingur hjá
Rannsóknastofnun landbúnaðarins
og í Félagi íslenskra náttúrufræðinga.
Opið bréf
Framhald af bls. 7
byrðarnar fyrir stóreignamenn-
ina, sem greiða vinnukonuskatt-
ana. Og þótt útgerðin um allt
land sé á hvínandi hausnum sést
það ekki á því útgerðarmaðurinn
lepji dauðann úr skel, og þótt
ráðamenn þjóðarinnar kveini um
tóman ríkiskassa dregur hvergi úr
utanlandsferðum ráðherra og
þingmanna, svo dæmi séu nefnd
um hvar peninga virðist vera að
finna.
Hvererukjörhasknla-
menntaðra ríkisstarfs-
manna?
í upphafí verkfalls okkar birtist
eftirfarandi klausa í Þjóðviljan-
um.
„...innan ASÍ hefur löngum
verið landlæg einhverskonar
andúð á „mennta- og skrifstofu-
liði sem aldrei hefur difið hendi í
kalt vatn“ og er síheimtandi meiri
laun fyrir gott ef ekki neina
vinnu“.
Ekki dettur mér í hug að þessi
orð séu eftir þér höfð, enda býst
ég við að þér sé vel kunnugt um
að kennsla, skrifstofuvinna og
dýralækningar svo eitthvað sé
nefnt, er alvöru vinna sem reynir
á þrek, úthald og dugnað manna.
En af því að af orðum þínum eftir
Dagsbrúnarfundinn mátti jafnvel
ráða að þú, eins og nokkrir
fundarmanna, héldir okkur há-
tekjumenn sem gerum óhóflegar
kröfur, langar mig til þess að upp-
lýsa þig um hver laun okkar eru
nú og hvrrs við krefjumst.
Kröfurnar eru í stuttu máli þær
„að ríkisstarfsmenn njóti
sambærilegra kjara og þeir menn
með svipaða menntun, sérhæfni
og ábyrgð sem vinna hliðstæð
störf hjá öðrum en ríkinu“, eins
og það heitir í kröfugerð okkar.
Þessum markmiðum viljum við
ná á 3 árum en krefjumst t.d.
strax hækkunar á lægstu laun, úr
56-59 þús. kr. eftir lengt
menntunar, upp í 71.500 kr.
Var það annars ekki nokkuð
undir þeirri tölu sem einn af þín-
um mönnum nefndi sem lág-
markslaun á fundinum í Austur-
bæjarbíói og þótti síst of há? Það
er a.m.k. sú tala sem nefnd var
sem byrjunarlaun fyrir verka-
mann í stuttri og laggóðri auglýs-
ingu í Mbl. 16. apríl án þess að
nokkuð væri tekið fram um
hverjum kostum umsækjandinn
skyldi búinn. í sama blaði gat
hins vegar að lesa margar at-
vinnuauglýsingar frá ríkinu þar
sem óskir vinnuveitandans um
háskólapróf og hæfni umsækj-
andans, fylltu margar línur en
ekkert var tekið fram um hvað
vinnuveitandinn byði. Við eftir-
grennslan kom í ljós að launin
fyrir þessi störf voru umtalsvert
lægri en þau sem verkamannin-
um buðust, eða frá 62 upp í 67
þús. kr. á mánuði. Að krefjast
hárra verkamannslauna í byrjun-
arlaun fyrir BHMR-menn þykir
okkur ekki ósanngjarnt þegar
tekið er tillit til m.a.:
1. Ábyrgðar og álags. BHMR
menn vinna störf sem þeir telja
samfélaginu nauðsynleg og mörg
okkar vinna undir miklu álagi og
bera ábyrgð sem oft varðar líf og
velferð meðborgara okkar.
2. Ævitekna Háskólamenntað-
ir menn koma að jafnaði um 10
árum seinna á vinnumarkaðinn
en þeir sem ekki fara í framhalds-
nám að loknum grunnskóla.
Ævitekjur okkar eru því lægri,
sem dæmi má nefna að náttúru-
fræðingur í þjónustu ríkisins nær
aldrei ævitekjum trésmiðs.
3. Námskostnaður. Þeir sem
nú koma úr háskólanámi eru
gjarnan með verðtryggðar náms-
skuldir sem nema íbúðarverði
sem þarf að greiða, jafnframt því
sem þetta fólk þarf að koma yfir
sig þaki.
4. Samkeppni við frjálsa mark-
aðinn. Hærri launa í einkageiran-
um valda umtalsverðum flótta úr
ríkisþjónustu. í greinum eins og
hjúkrun og kennslu fæst ekki
nægilega margt hæft starfsfólk, til
að manna allar stöður og óttast
menn að færri sæki um nám í
þessum greinum í framtíðinni.
Kaupmáttarskerðing
Krafa okkar miðar einnig að
því að endurheimta eitthvað af
kaupmætti launa okkar, sem eins
og allra annarra launþega hefur
rýrnað jafnt og þétt á undanförn-
um árum, samtímis sem kröfurn-
ar til menntunar okkar og starfa
hafa breyst og aukist.
Af eftirfarandi má fá hugmynd
um hversu miklu óhagstæðari
samanburðurinn við stétt með
jafnlanga menntun á almennum
markaði er nú en fyrir 15 árum
þegar ég byrjaði að kenna, og
hversu miklu verr launin
hrökkva:
Ég fékk tæplega 50 þús. gamlar
kr. í kaup árið 1973, þá með
kennarapróf og tvö námsár frá
kennaraháskóla í Danmörku.
Tæknifræðingur á almennum
vinnumarkaði hafði sömu laun.
Mjólkurlítrinn kostaði í sept.
um 20 kr. og bensínið 23 kr.
Fyrír mánaðarkaupið fengust
því 25001 af mjólk, 21741 af bens-
íni og húsaleigan fyrir 3ja herb.
íbúð var 1/5 af mánaðarlaunun-
um.
Nú í apríl 1989 fær byrjandi í
Hinu íslenska kennarafélagi
58.932 kr. í mánaðarlaun. Fyrir
þá upphæð fást 990 1 af mjólk,
1345 I af bensíni og telja má veí
sloppið ef aðeins helmingur
launanna fer í leigu fyrir 3ja herb.
íbúð.
Ég hef kennt óslitið frá 1973,
að undanskildum 4 árum sem ég
hef notað til að taka BA próf og
viðbótarnám í uppeldisfræði, og
laun mín eru nú kr. 71 þús og 16
kr. á mánuði.
Samkvæmt upplýsingum sem
ég fékk frá tæknifræðingafé-
laginu eru iaun tæknifræðings
sem starfað hefur óslitið síðan
1973 en ekki bætt við sig
menntun, nú kr. 122.379 kr.
munurinn er 51 þús 363 kr á mán-
uði.
Launþegar sameinist í
réttlátri launabaráttu
f landi þar sem þjóðartekjur
eru með því hæsta sem gerist á
byggöu bóli, er það óhæfa að
Iaunamenn þurfi að leggja nótt
við dag til að vinna fyrir
nauðþurftum. Úrþsssu verður að
bæta tafarlaust.
Kjör verkafólks munu hins
vegar ekki batna þótt háskóla-
menntaðir ríkisstarfsmenn verði
láglaunastétt.
Ein leið til þess að bæta kjörin,
líka fyrir verkafólk, er að meta
menntun til launa, og leiðréttu
mig Guðmundur ef ég fer með
rangt mál er það ekki ein þeirra
leiða sem þið reynið að fara til að
hækka laun ykkar fólks? Ef svar-
ið er jákvætt, hvaða menntun
(námskeið) er þá metin til launa
hjá ykkur og hversu mikið er vægi
hennar?
Um leið og ég kveð þig, með
mikilli vinsemd og virðingu, heiti
ég á þig Guðmundur J. Guð-
mundsson og alla þína menn að
hugsa dæmið upp á nýtt. Hugsið
um það hvort ekki sé mál til kom-
ið að við launþegar sameinumst
um að krefja viðsemjendur okkar
um réttlátari skiptingu þjóðar-
teknanna en þá sem við nú búum
við. Hugsið um hvernig við get-
um krafið fjárplógsstofnanirnar
um réttan eignarhlut okkar í því
húsnæði sem við flest erum að
basla við að eignast á verðtryggð-
um okurlánum. Hugsið um það
hvort við launþegar höfum efni á
því að vera að bítast um hvert
okkar kunni að hafa ögn betri spil
á hendi en hinir launþegarnir,
meðspilarar okkar. Þið getið ver-
ið vissir um að það er vitlaust gef-
ið og það erum við launþegar í
sameiningu sem þurfum að fá að
stokka og gefa í næstu umferð.
Með einlægri ósk um velgengni
í yfirstandandi kjarabaráttu.
Þyri Árnadóttir kennari í HÍK
Athugið ykkar gang
Helga Harðardóttir skrifar
í fréttum ríkissjónvarpsins
þann 2. maí var sýnt frá fundi
fjármálaráðherra og háskóla-
menntaðra. Á þessum fundi
sýndu háskólamenntaðir svo
sannarlega hug sinn til okkar
ómenntaðra. Þeir tóku sig til og
hlógu og hlógu og hlógu þegar
talið barst að Sóknarkonum og
einstæðum foreldrum. Hvað
skyldu vera svona hlægilegt við
Sóknarkonur? Eru það störf
þeirra?
Hver sinnir öldnum og sjúkum
í heimahúsum, hver sér um að
halda sjúkrahúsum hreinum,
hver, ásamt fóstrum, passar börn
á dagvistarstofnunum? Er
eitthvað grínaktugt við þessi
störf? Það hlýtur þeim að þykja
sem þennan fund sátu. Og ágætu
háskólamenntaðir. Hvað skyldi
svo vera hlægilegt við einstæða
foreldra? Slíkt er kannski óþekkt
fyrirbæri í ykkar snobbhóp? Ég
verð að segja ykkur að mér virki-
lega rann í skap við þennan
hlátur, og samúðin með verkfall-
inu fauk sína leið.
Háskólamenntaðir, athugið
ykkar gang. Þið eigið ekki meiri
rétt til launa en við hin. Ykkar
stefna er að verða hættuleg. Þið
virðist stefna í að halda ykkur
aðal þessa samfélags. En þið haf-
ið ekki stuðning okkar hinna.
Fyrir hönd margra.
Hdga er bæjarstarfsmaSur á Scl-
tjaraarnesi.
• 8ÍOA - MÚOVHJWN nnMNudasur 4. mal 1«M