Þjóðviljinn - 01.06.1989, Blaðsíða 10

/t. /t s.
GARÐAR OG GRÓÐUR
Frá skógræktinni að Hallormsstað að afloknu skógarhöggi
■ ^ 1 ■ t i.4 ...• ■■ fc*. * ! ' ' ; ' \ ;
i ^ Í l|§
7 fe:- ’«?•♦ •'• ' ■ ' ttf*' >jv <í '
Nytjaskógar á íslandi
Skýjaborgir
eða
raunhæfur
möguleiki?
í afmælisriti Skógræktarfé-
lags Borgarfjaröar, sem út
kom á 50 ára afmæli þess s.l.
haust, er stutt grein eftir Guö-
mund Sigurðsson skólastjóra
í Borgarnesi er ber yfirskriftina
„Framtíðarsýn skógræktar-
manns“. Grein þessi, þótt
ekki sé mikil að vöxtum hvað
orðafjölda snertir, hefur orðið
mér tilefni nokkurra hugleið-
inga. Reyndar er mér ekki
grunlaust um, að sá hafi ein-
mitt verið tilgangur höfundar,
öðrum fremur, að vekja les-
endur til umhugsunar um
möguleika nytjaskógræktar í
þessu víðfeðma og frjósama
héraði.
í grein sinni spyr Guðmundur:
„Gætuð þið hugsað ykkur mestan
hluta þess lands sem liggur milli
Langár og Gljúfurár klæddan
skógi?“ Svar mitt er já, að því
tilskildu þó, að nytjaskógrækt á
þessu landsvæði eða öðru jafn
hentugu leiði ekki til óhagkvæm-
ari eða óskynsamlegri nýtingar
landsins, að dómi hæfustu
manna, en hægt er að ná með
öðrum hætti.
Efalaust finnst einhverjum að
hér sé ekki á ferðinni djúphugs-
að, raunsætt mat á æskilegri land-
nýtingu, heldur einungis skýja-
borgir, - óraunsætt hugsjónarugl
áhugamanns um skógrækt.
En hyggjum nú nánar að. Við
hugleiðingar um þetta efni er
eðlilegt að margar spurningar
vakni.
Er hér um gott skóg-
ræktarland að ræða?
Um það er að sjálfsögðu erfitt
fyrir leikmann að dæma, en þeir
fáu og smáu skógarlundir sem
ræktaðir hafa verið á þessu svæði
lofa vissulega góðu. Niðurstöður
vaxtarmælinga sem fram fóru á
árunum 1973-1976 og lesa má um
í grein Hauks Ragnarssonar í
bókinni Skógarmál sem út kom
árið 1977, sýna að meðalhæðar-
vöxtur nokkurra tegunda barr-
trjáa á ári er mjög góður á svæði
sem tekur yfir norðurhluta Borg-
arfjarðar, Mýrar, innanvert
Snæfellsnes, Dali og Reykhóla-
sveit. Á þessu svæði hafa tegund-
irnar blágreni, rauðgreni og
sitkagreni vaxið betur en annars
staðar á landinu. Vafalaust má
þakka þennan árangur hentugu
staðarvali skógræktargirðinga,
en á hitt má líka benda, að á þessu
svæði er mun minni hætta á
sköðum á trjágróðri vegna
vetrarhlýinda en t.d. á Suður- og
Suðvesturlandi og minni hætta á
sköðum af völdum vorhreta en
norðanlands. Grenitegundirnar
kunna einnig vel við sig í raka-
heldnum jarðvegi eins og víða er
á þessu svæði.
Já, því eins og Guðmundur
bendir á í grein sinni eru til vélar
annars vegar til að plægja landið
og búa það sem best undir ræktun
og hins vegar til gróðursetningar
á trjáplöntum. Áður þyrfti, hvar
landið er blautast, að ræsa það
lftílsháttar, en eftir nokkra for-
þurrkun sér skógurinn um fram-
haldið um leið og hann vex, þ.e.
að breyta landinu úr mýrlendi í
þurrlendi (skóglendi).
Til þess að hægt sé að beita
vélvæðingu við skógrækt svo vit
sé í, er nauðsynlegt að tiltækt sé
stórt samfellt landsvæði. Óvíða á
landinu er að finna jafn víðáttu-
mikið samfellt landsvæði sem
hentar til vélvæddrar skógræktar
og hér í héraði, að því er ég hygg.
Það er þekkt að skógrækt og
kvikfjárrækt fer ekki saman með-
an skógurinn er að ná ákveðinni
hæð, nema skógurinn eða kvik-
féð sé í gripheldum girðingum.
Pegar trén hafa náð vissri hæð, er
aftur á móti ekkert sem mælir
gegn beit búfjár í skóglendi. Sam-
kvæmt uppskerumælingum á
botngróðri í skóglendi hérlendis
er uppskera ríflega helmingi
meiri en á bersvæði. Þetta þýðir
með öðrum orðum að beitarþol
lands má auka verulega með
ræktun skóga. Á því landsvæði
sem Guðmundur Sigurðsson
nefnir hefur nú þegar dregið svo
stórlega úr kvikfjárrækt, einkum
sauðfjárrækt, að vandalítið ætti
að vera að finna land sem spann-
ar einhver hundruð hektara þar
sem engin sauðfjárrækt er stund-
uð um þessar mundir. Því fæ ég
ekki séð að skógrækt af því um-
fangi sem hér um ræðir þurfi á
nokkurn hátt að takmarka mögu-
leika bænda, miðað við núver-
andi og fyrirsjáanlegar aðstæður í
framleiðslumálum, til hefðbund-
ins búskapar.
Hvereru hugsanleg
áhrif skógræktar í
þessum mæli á þróun
byggðar og búsetu í
héraðinu?
Skógrækt í stórum stíl mundi
skapa atvinnu fyrir nokkurn hóp
fólks allt árið, bæði í sambandi
við undirbúning landsins,
plöntun trjáa og ýmiskonar um-
hirðu, einkum þegar skógurinn
hefur náð þeim þroska að hefja
þarf grisjun. Þá mundi skapast
mikil vinna við uppeldi trjá-
plantna, en sjálfsagt væri að sá
þáttur þessa verkefnis væri stað-
settur hér í héraði. Hafa mætti
hagnýt not af jarðhita héraðsins
við plöntuuppeldi. Mig skortir þó
þekkingu til að geta metið hversu
mörg ársverk hér gæti verið um
að ræða. Fjármagnið sem til
verkefnisins yrði varið ræður þar
auðvitað mestu um fyrstu áratug-
ina, en þegar fram líða stundir og
skógurinn fer að skila arði,
skapast enn fleiri störf við
skógarhögg og hugsanlegan
timburiðnað.
Hvað með fjármagn til
svona verkefnis?
Þessari spurningu er að sjálf-
sögðu erfitt að svara, en eins og
skáldið sagði, þá á þetta land „ær-
inn auð, ef menn kunna að nota
hann“. En höfum við notað þjóð-
arauðinn nógu skynsamlega á
undanförnum áratugum? Getur
ekki verið að óþarflega stórum
hluta þjóðarteknanna hafi verið
varið í einskisnýta eyðslu og of-
fjárfestingar á ýmsum sviðum?
Er það af knýjandi nauðsyn sem
við íslendingar höfum byggt
verslunar- og skrifstofuhúsnæði