Þjóðviljinn - 27.06.1989, Blaðsíða 3

Hallsmálib
Atlaga að
málfrelsi
Rithöfundar og
blaðamenn mótmœla
Stjórn Blaðamannafélags ís-
lands hefur sent frá sér ályktun
vegna dómsniðurstöðu Sakadóms
Reykjavíkur yflr Halli Magnús-
syni blaðamanni. Einnig hafa tut-
tugu rithöfundar sent frá sér yflr-
lýsingu vegna þessa máls.
f ályktun Bf segist stjórnin lýsa
undrun sinni og furðu á dómin-
um. Þá áréttar stjórn BÍ fyrri
samþykkt sína í þessu máli þar
sem varað er alvarlega við þeirri
þróun í átt til ritskoðunar í
landinu, að ríkissaksóknari höfði
opinber sakamál á hendur ein-
staklingum á grundvelli f08. gr.
hegningarlaganna, vegna um-
fjöllunar um opinbera embættis-
menn í fjölmiðlum.
„Ekki er hægt að líta á hinn
harða dóm Sakadóms á annan
hátt en alvarlega tilraun hins op-
inbera til að hefta gagnrýna um-
fjöllun um opinber málefni og
opinbera starfsmenn, á grund-
velli löngu úreltrar lagagreinar.
Slíkir dómar eru tilræði við
prentfrelsi og tjáningarrétt,"
segir í lok ályktunarinnar.
Þá sendu tuttugu rithöfundar
frá sér yfirlýsingu í gær vegna
þessa máls. Þar segir að með
þessum úrskurði hafi vararíkis-
saksóknari boðað að f08. grein
verði í framtíðinni beitt í ríkara
mæli.
„í tilefni af þessu viljum við
undirritaðir íslenskir rithöfundar
lýsa því yfir að við teljum þetta
ákvæði hegningarlaganna vera
hin verstu ólög, og alls ekki sam-
rýmast nútímakröfum um
mannréttindi og tjáningarfrelsi.
Jafnframt því sem við mótmæl-
um svo hættulegri atlögu að mál-
frelsi sem téður dómur er,
skorum við á Alþingismenn að
sjá svo um að þessi lagagrein
verði felld úr gildi.“
Undir þetta skrifa Álfrún
Gunnlaugsdóttir, Birgir Sigurðs-
son, Elías Mar, Einar Bragi, Ein-
ar Már Guðmundsson, Einar
Kárason, Fríða Á. Sigurðardótt-
ir, Guðmundur Daníelsson, Guð-
mundur Andri Thorsson, Gyrðir
Elíasson, Halldór Laxness, Hann-
es Sigfússon, Indriði G. Þor-
steinsson, ísak Harðarson, Jón úr
Vör, Kristín Ómarsdóttir, Krist-
ján Árnason, Kristján frá Djúpa-
læk, Ólafur Gunnarsson, Sigfús
Daðason, Sigurður Pálsson, Sig-
urður A. Magnússon, Sigurjón
Birgir Sigurðsson (Sjón), Stefán
Hörður Grímsson, Steinunn Sig-
urðardóttir, Sveinbjörn I. Bald-
vinsson, Thor Vilhjálmsson, Vig-
dís Grímsdóttir, Þorsteinn frá
Hamri og Þórarinn Eldjárn.
-Sáf
Landamæri ísiands og Bandaríkjanna, stríðs og friðar. Mynd: Jim Smart.
Tvíeggjað vopn andstööunnar
Stærstu heræfingu sem haldin
hefur verið á vegum NATO
hér á landi, lýkur á morgun. Ann-
að kvöld hefst brottflutningur
tæplega eitt þúsund hermanna úr
fastaher og varaliði og líkur flutn-
ingunum næst komandi sunnu-
dag. Hernaðaráætlanir gera ráð
fyrir að hermenn úr fastaher
Bandaríkjanna verði sendir til ís-
lands á óvissutímum. Sú herdeild
fastahersins sem kom hingað í
upphafl æfinganna, hefur aðsetur
í Kaliforníu. Hún er mönnuð at-
vinnuhermönnum sem meðal
annars voru sendir til Honduras á
síðasta ári, til að undirstrika af-
stöðu bandarískra stjórnvalda i
málefnum Suður-Ameriku.
En ef óvissutímar koma upp
verður það hlutskipti svo kallaðs
varaliðs að verja herstöðina í
Keflavík og aðra hemaðarlega
mikilvæga staði í landinu. Vara-
liðið er hins vegar ekki mannað
atvinnuhermönnum eins og fast-
aherinn og gæti því tekið tíma að
smala því saman. Varaliðið leysir
síðan fastaherinn af hólmi og alls
gera áætlanir ráð fyrir því að um
sjö þúsund hermenn komi til
landsins.
Silkihanskar
lögreglunnar
Heimavarnarliðið hefur farið
reglulegar ferðir á hernámssvæð-
in á Reykjanesi allt frá því að æf-
ingarnar hófust þann 20. júní.
Liðsmenn heimavarnarliðsins
hafa að mestu verið látnir af-
skiptalausir en þó verið undir
vökulu auga íslensku lögreglunn-
ar af vellinum. Síðast á sunnu-
dagskvöld fór eftirlitssveit á
svæðið og var þá stöðvuð af lög-
reglunni rétt við Stafnes. Að
venju tilkynnt lögreglan að fólkið
væri á „lokuðu svæði“ og vildi
aka liðinu út af svæðinu. Það vildi
ekki þiggja bílferð lögreglunnar
og var þá gefið í skyn að kallað
yrði á annan bíl, „sem væri verri
kostur“ en sá bfll sem fyrir var.
Ekki fékkst skýring á því hvers
í BRENNIDEPLI
vegna annar lögreglubfll yrði
„verri kostur". En heimavamar-
liðsfólki var gefið sterklega til
kynna, „að ekki væri endalaust
hægt að taka á því með silki-
hönskum og leyfa því að fara um
auglýst bannsvæði".
Þátttakendur í eftirlitsferðum
heimavamarliðsins og mótmæl-
um fyrir utan bandaríska sendi-
ráðið, hafa ekki verið í neinum
réttum hlutföllum við andstöðu
þjóðarinnar við vem hersins hér
á landi og andstöðuna við heræf-
ingarnar. Fyrir utan sendiráðið
mættu um 200 manns og í fjöl-
mennustu könnunarferðum
heimavarnarliðsins, á miðviku-
dag og á laugardag í síðustu viku,
mættu um 70 manns. Þetta þýðir
þó ekki að mótmælin hafi farið
fram hjá þeim sem þau beinast
gegn. Þau era alla vega það mikið
feimnismál fyrir herinn, að full-
trúar hans voru ekkert að hafa
fyrir því að greina þeim banda-
rísku blaðamönnum, sem herinn
bauð hingað í tilefni æfinganna,
frá mótmælunum við Rockville
og víðar.
Bandarísku blaðamennirnir
vissu ekki af mótmælunum fyrr
en þeir komu til Reykjavíkur á
föstudag og sáu íslensku blöðin.
En það hindraði þá ekki í að leita
eftir frekari upplýsingum.
Hagsmunatogstreita
Herstöðvarandstæðingar
muna sinn fífil fegri hvað þátt-
töku í mótmælum varðar. En
vopn andstöðunnar getur verið
og er tvíeggjað. Þegar
herstöðvarandstæðingar eru
áberandi og hafa sig mikið í fram-
mi, geta valdamenn og þeir sem
mata krókinn á veru hersins,
beitt fyrir sig andstöðunni við
herinn. En þegar herstöðvar-
andstæðingar eru lítið áberandi
fellur þetta vopn úr höndunum á
þeim. Þannig sagði háttskrifaður
maður í „hernaðarvélinni“ í mín
eyra, að hann hefði áhyggjur af
styrk herstöðvaandstæðinga, þeir
væru besta svipan á íslenska aðal-
verktaka. En undanlátssemi
hersins gagnvart Aðalverktökum
á líka rætur í andstöðunni við her-
inn. Þannig bítur allt í skottið
hvert á öðru.
Þessi staða ætti að verða her-
stöðvarandstæðingum íhugunar-
efni og undirstrika nauðsyn þess
að þeir „hagsmunir“ sem íslensk-
ir aðilar hafa af hernum, verði
dregnir fram í sviðsljósið. Það
hlýtur einnig að hreyfa við her-
stöðvaandstæðingum, að hingað
skuli geta komið eitt þúsund her-
menn til viðbótar við þá sem fyrir
eru, án sýnilegrar andstöðu
þeirra þúsunda Islendinga sem
búa í túnfætinum við herstöðina á
Miðnesheiði. Eru hagsmunir
hersins og íbúa svæðisins orðnir
svo samofnir, að hugsanleg mót-
mæli íbúanna snúist í vopn gegn
efnahagslegum hagsmunum
þeirra sjálfra?
Heimavarnarliðið er komið til
að vera, að sögn Soffi'u Sigurðar-
dóttur liðsmanns þess. Hún sagði
ekki annað að heyra á starfs-
mönnum varnarmálaskrifstofu,
en að stefnt væri að frekari útþen-
slu hersins hér á landi. Það væri
því full þörf á heimavarnarliðinu í
framtíðinni. Hingað til hefði liðið
farið fram með „kurteisi“, en hún
hlyti að þverra ef herinn þendi sig
enn frekar.
-hmp
Pannig sagði háttskrifaður maður í
„hernaðarvélinni“ ímín eyru, að hann
hefði áhyggjur afstyrk
herstöðvaandstæðinga, þeir vœru besta
svipan á Islenska aðalverktaka
Mývatn
Lífríki vatnsins er ao deyja út
Mý og lirfur drepast. Stefanía Þorgrímsdóttir: Rannsóknir á lífríkinu sveltar
Astand lífríkisins við Mývatn er
ekki beysið nú í sumar sam-
kvæmt upplýsingum frá Árna
Einarssyni starfsmanni Náttúru-
rannsóknastððv-arinnar við Mý-
vatn. Er ástandið talið verra en í
fyrrasumar og þótti ekki gott þá.
Þetta bágborna ástand er talið
orsakast af átubresti, en áta hefur
að mestu brugðist bæði í Mývatni
og efri hluta Laxár. í fyrrasumar
var einungis átubrestur í Mývatni
sjálfu. Stofn flestra andategunda
hefur minnkað undanfarin ár, en
sérstaklega síðastliðin 2-3 ár.
Að sögn Stefaníu Þorgríms-
dóttur formanns Samtaka um
verndun Mývatns, er ástand líf-
ríkisins sífellt að versna, og að
hennar áliti er alls ekki um að
ræða eðlilega sveiflu í náttúranni,
heldur byggðamengun. Ýmsir
hefðu reynt að kenna kaldri veðr-
áttu um, en sú skýring væri alls
ekki rétt. Það hefðu áður komið
köld vor og lífríkið þolað það.
Það væri því fyrst og fremst þessi
byggðamengun sem ylli slæmu
ástandi lífríkisins. Þar kæmi til
stækkun byggðar við Mývatn, gíf-
urleg fjölgun ferðamanna á svæð-
ið, svo og þau efni sem úr Kísil-
iðjunni renna.
Stefanía benti á að til að reyna
að snúa þessari óheillavænlegu
þróun við, væri fyrsta skrefið að
rannsaka vatnið og umhverfi
þess. Allar slíkar rannsóknir
væru mjög ungar og þar að auki í
svelti. Ein rannsókn hefði þó ver-
ið gerð í fyrrasumar sem Hollust-
uvernd stóð fyrir. Þar var verið
að rannsaka mælingar á ryki í út-
blæstri og efnainnihaldi í frá-
rennsli frá Kísiliðjunni við Mý-
vatn. f niðurstöðum þeirrar rann-
sóknar segir að í vatninu sé mjög
mikið magn af köfnunarefni og
fosfór sem komi frá Kísiliðjunni.
Þetta segir Stefanía geta komið til
greina sem ein ástæða þessa
slæma ástands við Mývatn.
í upplýsingunum frá Árna Ein-
arssyni segir að húsöndin, sem
hefur verið einkennisfugl Mý-
vatns, hafi hreinlega fallið úr hor
undanfarnar vikur og í vor hafi
henni fækkað um helming í
sveitinni. Flestar hafi þær þó fært
sig niður í Aðaldal, en það mun
ekki hafa gerst í ein 15 ár. Ástæða
þessara flutninga og dauða er sú
að bitmý í Laxá hefur drepist
unnvörpum í vor, en lirfur þess
eru helsta fæða húsandarinnar.
Árni segir frumorsök þess vera
ókunna, en hún sé altént ekki
kuldinn í vor.
ns.
Þriðjudagur 27. júnf 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3