Þjóðviljinn - 27.07.1989, Blaðsíða 4

þJÓDVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Að tekjulengja
velferðina
í nýlegu tölublaöi BSRB-tíðindaferfram athyglisverö um-
ræöa um velferðarmál. Þar kennir margra grasa í greinum
og viðtölum. Meö ýmsum hætti er aö því vikið, aö vitaskuld
eru kjör fólks annað og meira en þeir peningar sem í
launaumslög eru sett. Þaö er reynt aö meta þaö hvers viröi
þeir „félagsmálapakkar" eru í kjarasamningum, sem of
margir telja sig hafa ástæðu til aö gera lítið úr vegna þess aö
svo margt sem í slíkum pökkum finnst er nú þegar orðið að
sjálfsögðum hlut í vitund fólks. Það er rætt um nauðsynlegt
átak í dagvistarmálum og hvernig beita mætti skattakerfinu
betur til kjarajöfnuðar - ekki síst því sem bókhaldstungu-
takið kallar „neikvæður tekjuskattur" - og á þá við greiðslur
til þeirra launamanna sem hafa allra lægst laun og njóta í
engu góðs af því þótt skattleysismörk væru hækkuð.
í viðtali við formann BSRB, Ögmund Jónasson, er og
komið inn á nauðsyn þess, að menn takmarki ekki sína
umræðu um velferðarkerfið við það eitt að bera fram óska-
lista langa sem segja að það vanti meiri peninga í þetta eða
hitt. „Við verðum, segir þar, að hyggja að því hvernig við
verjum okkar sameiginlegu sjóðum þannig að þeir nýtist
sem best“. Og þá kemur Ögmundur að hugmyndum um að
„tekjutengja velferðina" sem hann réttlætir m.a. á þessa leið
hér:
„Hvaða vit er í því til dæmis að greiða hátekjufólki barna-
bætur, hinar sömu og þúsundirnar fá sem lifa undir fátækra-
mörkum? Af hverju tvöföldum eða þreföldum við ekki þess í
stað barnabótaaukann hjá einstæða foreldrinu, eða þeim
sem eru tekjulágir? Peningarnir eiga að fara þangað sem
þörfin er mest fyrir þá“.
í þessum orðum eru sett fram ágæt markmið, sem ekki
þarf um að deila. Hitt er svo Ijóst, að það er hægara sagt en
gert að veita félagslega aðstoð eftir efnum og ástæðum.
ögmundur sjálfur slær reyndar þann varnagla, að hann vilji
alls ekki „tekjutengja ógæfuna" - m.ö.o. láta þá sem meiri
fjárráð hafa borga að hluta fyrir læknisaðstoð. Hér kemur og
fleira til - ekki síst það, að samfélagið hefur eins og gefist
upp við að vita hvað alldrjúgir hópar þegnanna hafa í tekjur.
Á pappírnum eru margir stóreignamenn með dýra lífshætti
næsta tekjurýrir - eins og kom hlálega á daginn fyrir nokkr-
um árum þegar sæmilega velviljuð ríkisstjórn vildi senda
mönnum láglaunabætur.
Málið er vissulega ekki einfalt. En það er gott lífsmark að
menn í launþegahreyfingunni taka til alvarlegrar umræðu
einmitt þetta: hvernig við getum betur nýtt okkar sameigin-
legu sjóði. Þar kemur sannarlega margt til greina - ekki síst
það, hvernig virkja megi skattkerfið betur til að jafna kjörin.
Menn mega heldur ekki gleyma því, að í velferðarkerfinu
sjálfu, ekki síst heilbrigðisþjónustunni, er bæði hægt að
finna illkynjaða sparnaðarviðleitni og sparnaðarviðleitni
sem ótvírætt er af hinu góða. Til dæmis verulegt átak til að
draga úr lyfjakostnaði í landinu sem og úr sjálfvirkni á ýmis-
konar dýrri sérfræðiþjónustu. Nytsamlegar hugmyndir sem
fæðast í slíkri umræðu eru líka veigamikil rök gegn þeim
hægriöflum, sem nota sér veilur og galla á velferðarkerfi til
að reyna að grafa undan því í heild í nafni meira en hæpinna
einkavæðingarhugmynda.
ÁB.
KLIPPT OG SKORIÐ
Ein hjörð
og einn hirðir
Davíð Oddsson borgarstjóri í
Reykjavík er ekki sérlega líkur
páfanum. En eitt eiga þeir
þekktu og fjölmiðluðu menn
sameiginlegt: helst vilja þeir hafa
eina hjörð og einn hirði. Peir vilja
ekki hafa úlfúð, sundrungu og
gagnrýni, heldur samstillingu
hjartnanna undir ráðríkum vilja.
Að vísu er allmikill munur á því
hvernig þeir Davíð og páfi fara
með þessa sína óskhyggju, enda
eru mennimir ólíkir og það vald
sem þeim er fengið er sitt hvorrar
náttúrunnar.
Dæmi um það sáu menn þegar
Davíð settist á beinið í Helgar-
blaði Þjóðviljans á dögunum. Þá
vísaði hann frá sér öllu hjali um
gerræðisleg vinnubrögð í borgar-
stjórn og hnykkti á með þessum
orðum hér:
„Staðreyndin er sú að fulltrúar
minnihlutans (í borgarstjórn) eru
venjulega afskaplega hrifnir af
því sem ég er að gera“.
Manni verður náttúrlega fyrst
fyrir að skoða slíkt tal sem nokk-
uð vel lukkaðan stráksskap hjá
borgarstjóra: altént vora minni-
hlutafulltrúarnir settir í þá klípu
að þeir töldu sig neydda til að
neita því að þeir væra í aðdáenda-
klúbbi Davíðs. En það er heldur
ekki út í hött að grilla á bak við
hrekkinn í draum hins valdglaða
um hjörðina einu, sem gengur
spök í haga og veit að ganga skal
af grasi þegar húsbóndinn kallar.
Páfinn
og hans menn
En áfram með páfann. Það var
lítil frétt aftan á Morgunblaðinu í
gær þess efnis, að heimsóknin til
islands hafi verið einna best lukk-
uð af einstökum föngum í
Norðurlandaheimsókn páfans.
Og við skulum leyfa okkur að
bera fram þá útskýringu á slíkri
staðhæfingu, að hér hafí það farið
saman, að páfi þurfti ekki að hafa
áhyggjur af sínu fólki í hinu litla
samfélagi kaþólskra, að íslensk
söguvitund er jákvæð í garð
hinna kaþólsku alda og svo það,
að lútherska ríkiskirkjan reyndist
mjög stillt inn á samkirkjulegan
vinskap.
Sannleikurinn er líka sá, að
það rætist einatt á Rómarkirkj-
unni sem og öðrum stofnunum
sem menn hafa mótað, að
sambúð innan hennar er einatt
erfiðari en sambúð við aðrar kir-
kjur.
Urgur í andófsliði
Af þessu eru mörg dæmi úr ný-
legri sögu. Menn hafa til dæmis
haft mjög hugann við þá viðleitni
páfa að takmarka sem mest um-
svif róttækra kaþólskra presta og
biskupa í Rómönsku Ameríku,
sem hafa reynt að taka virkan
þátt í réttindabaráttu fátækra
undir fánum frelsunarguðfræð-
innar svonefndu. Nú síðast hefur
djúpstæður ágreiningur komið
upp á yfírborðið í óvenjulega
sterku formi í Vestur-Evrópu. En
þar er ágreiningur ekki í slíkum
mæli tengdur afskiptum af
stjórnmálum sem í Rómönsku
Ameríku, heldur ágreiningi um
starfshætti innan kirkjunnar, til-
hneigingu páfa til að grípa
frammi fyrir hendur kaþólskra
samfélaga á hverjum stað við
skipan í biskupsembætti,
ósveigjanleika hans í viðleitni til
að halda til streitu hefðbundum
kaþólskum fyrirmælum í siðgæð-
ismálum meðal fólks sem hefur í
rauninni tekið upp allt aðra siði
en krafist er.
International Herald Tribune
rekur þessa sögu alla á dögunum.
Og þá það, hvernig uppsöfnuð
gremja brýst út í tilefni þess að
páfi skipaði nýlega samherja sinn
íhaldssaman erkibiskup í Köln,
og gekk þar með fram hjá þrem
mönnum sem forystusveit kaþ-
ólskra þar í héraði hafði mælt
með. Sá bolti hlóð utan á sig þar
til hann var orðinn að yfirlýsingu
sem 485 kaþólskir guðfræðingar
og um 16 þúsundir leikra manna-
þýskra, hollenskra, austurrískra
og svissneskra skrifaði undir.
Hliðstæðar yfirlýsingar og um-
mæli frá frönskum, ítölskum og
spænskum guðfræðingum bera
því og vitni að um vaxandi
spennu er að ræða milli þeirra
strauma í kirkjunni sem menn
kenna annarsvegar við frjáls-
lyndi, hinsvegar við íhaldssemi
og stjórnlyndi.
Deilt á páfa
Þeir sem skrifuðu undir Köln-
aryfirlýsinguna segja meðal ann-
ars að „Kirkjan verði að reisa
rönd við þeirri eilífðarfreistingu
að misnota fangaðarerindi Guðs
réttlætis, miskunnar og trúfesti í
þágu eigin valda með því að beita
vafasömum stýrimeðulum.“
Þar er og tekið fram að skipun
biskupa ( Jóhannes Páll páfi hef-
ur reyndar valið sjálfur um 1400
af um 3000 kaþólskum biskupum
sem nú starfa í heiminum) geti
ekki verið „einkaval páfa“ heldur
eigi að ráðgast við kirkjuna á
hverjum stað um þau efni.
f yfirlýsingunni er og vísað til
dæma um það að guðfræðingum,
sem höfðu haldið fram kenning-
um sem páfagarður leit óhýra
auga, hafi verið bannað að kenna
við kaþólskar menntastofnanir
og guðfræðiskóla. Segir þar að í
sklíkum málum hafi Róm með
„óþolandi hætti“ grafið undan
vilja biskupa á hverjum stað.
Einnig er því haldið fram í yfirlýs-
ingunni að páfi hafi í viðleitni
sinni við að halda því til streitu að
„sannleikurinn er einn“ deyft
háskalega mikið muninn á opin-
beruðum sannleika trúarinnar og
mannasetningum kirkjunnar. Til
þessm.a. aðkveða niðurumræðu
um viðkvæma hluti eins og getn-
aðarvarnir.
Hvergi skjól
að finna
Saga er sögð af leitandi sál í
mótmælendasamfélagi sem var
þreytt orðin á vingulshætti sem
hún taldi sig finna bæði í sinni
þjóðkirkju og svo veraldlegum
hugsjónasamtökum. Hún leitaði
sér athvarf í öraggum faðmi kaþ-
ólsku kirkjunnar því „þar er viss-
an“ eins og segir á einum stað í
skáldsögu Halldórs Laxness, Ve-
farinn mikli frá Kasmír. En því
miður: ekki fyrr þangað kominn
en kapólskir menn héldu sitt Vat-
ikanþing árið 1965 og endur-
skoðuðu þá marga hluti hjá sér,
eins og marga rekur minni til. Og
sálin leitandi var mjög miður sín:
ekki var ég til þess komin um
langan veg að lenda í svona
óráðsíu. Hvar fæ ég höfði hallað?
Það er nú svo. Vissunni er valt
að treysta. Hún er ekki hlutskipti
manna heldur efinn. Enginn fær
sig lausan úr þeim bardaga.
ÁB.
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 - 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Rltstjóri: Árni Bergmann.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrirblaðamenn: Dagur Þorieifsson, ElíasMar(pr.),Guðmundur
Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim Smart (Ijósm.),
Kristófer Svavarsson, Ólafur Gíslason. Sigurður Á. Friðþjófsson
(umsjm. Nýs Helgarblaðs), Þorfinnur Ómarsson (íþr.), ÞrösturHar-
aldsson.
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrlfstofustjórl: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bllstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Erta Lárusdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Guðrún Gísiadóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsia, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavfk, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð f lausasölu: 90 kr.
Nýtt Helgarblað: 140 kr.
Áskrfftarverð á mánuði: 1000 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN1 Fimmtudagur 27. júlí 1989