Þjóðviljinn - 11.11.1989, Blaðsíða 7

ÞJÓÐMÁL
Félagsvísindi
Tækniþróun
og
verkmenntun
Metnaðarfullt tímarit um þjóðmálfrá sjónar-
hólifélagsvísinda hefur göngu sína. Gestur
Guðmundsson: Háskóli íslands ermeira
þjónustustofnun er rannsóknastofnun
ÞeirGesturGuð
mundsson og ívar
Jónsson, hata
mikinnáhugaáað
eflaumræðuum
félagsvísindi í
landinu. Mynd:
Kristinn.
Nýtt tímarit, Þjóðmál - árbók
um samfélagsmál, hefur hafið
göngu sína. Tímaritið er mjög
stórt í sniðum, einar 352 blað-
síður og í formála þess segir að
með bókinni verði leitast við að
fullnægja brýnni þörf fyrir vett-
vang gagnrýnnar fræðilegrar
umræðu um málefni íslensks
samfélags og vinna slíkri umræðu
þegnrétt. í tímaritinu er einnig
sett fram þung gagnrýni á núver-
andi ástand íslenskra samfélags-
rannsókna. Þeir Gestur Guð-
mundsson og Ivar Jónsson,
þjóðfélagsfræðingar, eru í rit-
nefnd tímaritsins og skrifa í fyrsta
tölublað þess nokkrar greinar.
Þjóðviljinn hitti þá félaga og
spurði þá út í tímaritið, sem í
þetta sinn hefur meginþemað
„Tækniþróun og verkmenntun“.
Hver er aðdragandi þess að
þetta rit kemur núna út?
ívar: Það er hópur af fólki sem
tekur sig saman um að gefa þetta
út á grundvelli styrks sem við
fengum frá norræna Sumarhá-
skólanum. Þetta efni hefur legið
fyrir í nokkurn tíma, en það var
fyrst með styrknum sem hægt var
að gefa það út.
Gestur: Þetta var búið að vera
tvö ár í burðarliðnum, en menn
treystu sér ekki til að steypa sér í
skuldir til að koma því út.
ívar: Einstök tölublöð munu
fjalla um ákveðinn þemu. Næsta
hefti mun td. fjalla um sósíaldem-
okratismann og þróun hans, sér-
staklega með tilliti til þróunar
hans á íslandi. Svo er meiningin
að ritið hafi fastan kafla sem við
köllum „í deiglunni“ og er hugs-
aður sem viðbót við þá umræðu
sem fer fram í fréttaskýringum
tímaritanna og dagblaðanna. Þar
verða málin skoðuð dýpra og í
víðara samhengi.
Strax í inngangi komið þið
fram með gagnrýnispunkta á það
hvernig félagsvísindum er fyrir
komið í þjóðfélaginu, og þá full-
yrðingu að „bókvitið verði ekki í
askana látið“. Er tilgangur tíma-
ritsins að ráðast gegn þessu?
ívar: Við sjáum tfmaritið sem
framlag til þróunar félagsvísinda
og þá á ég við félags- og hagvís-
indi. Hér á landi er mjög lítið
fjármagn lagt í rannsóknir, innan
við 1% af þjóðartekjum sem er
innan við helmingur af því sem
tíðkast á Norðurlöndunum.
Hlutur félagsvísinda er síðan enn
minni af þessari summu.
Þetta er vandamál hér á landi.
Háskóli íslands stundar til að
mynda mjög litlar rannsóknir, þó
til séu undantekningar á því. Al-
mennt séð er háskólinn fyrst og
fremst kennslustofnun sem kenn-
ir þar að auki aðeins inn-
gangsnámskeið. Þó kennarar eigi
að eyða um 20% af sínum tíma í
rannsóknir, er það alls ekki þann-
ig í raun. Það eru heilu deildimar
þar sem nánast engar rannsóknir
eru stundaðar, td. í viðskipta-
fræði og lögfræði. Þróunin hefur
verið sú að háskólarannsóknir
hafa færst yfir á þjónusturann-
sóknir sem eru ekki samkvæmt
skilgreiningu, grunnrannsóknir.
Með þessu tapar háskólinn miklu
af sjálfræði sínu.
Félagsvísindadeild er mjög
ung, 20 ára gömul. Margir sögðu
í upphafi að félagsvísindi væru
engin vísindi. Hefur þetta viðhorf
breyst?
ívar: Já það held ég tvímæla-
laust. Innan félagsvísindadeildar
er stundað mikið af rannsóknum
eða vinnu sem gæti orðið grunnur
að rannsóknum. Eins og þær eru í
dag eru þær fyrst og fremst gagn-
aöflun. Kenningarleg vinna hefur
verið mjög lítil.
Gestur: Það er ráðandi þröngt
hagnýtissjónarmið í vísindum á
íslandi. Þetta kemur fram í þess-
um þjónusturannsóknum. Fé-
lagsvísindin hafa verið að reyna
að vinna sér þegnrétt og hafa
kannski gert það með því að
viðurkenna þennan hugsunar-
hátt. Félagsvísindi séu eitthvað
sem geti aflað gagna sem td. síð-
an stjómmálamenn geti notað.
En sá hluti félagslegrar umræðu,
sem felst í því að skoða mál frá
nýjum sjónarhornum, koma
fram með gagnrýni og einhverja
íhlutun í pólitískt ferli, er ekki til
staðar.
í flestum löndum sem við ber-
um okkur saman við, fær skipan
samfélagsins miklu æðri sess.
Meðal annars er víða til þess ætl-
ast að fræðimenn veiti stjóm-
málamönnum eitthvert mótspil í
því hvemig eigi að hugsa vand-
amálin. Þetta þekkist ekki hér
nema mjög þröngt, í sambandi
við tæknilegar leiðir. Félagsvís-
indadeild hefur viðurkennt þetta
með því að fara inn á þjónustu-
rannsóknir og viðhorfakannanir
sem eftirspurn er eftir. En ekki
reynt að brjóta öðrum hugsunar-
hætti braut. Hlutverk mennta-
manna hlýtur hins vegar að felast
í því að setja fram gagnrýni. Með
tímaritinu emm við að leggja
okkar af mörkum til þess.
Getur orsakanna verið að leita
í því hvað lýðveldið er ungt og
íslendingar ttl. nýbúnir að fá
sjálfstæði?
ívar: Að nokkm leyti. Ef við
skoðum það fjármagn sem fer til
vísinda, er hefð fyrir því að mikið
af því fari til íslenskurannsókna
og rannsókna tengdum þeim.
Þetta er mjög í takt við þá hug-
myndafræði sem hefur verið
mjög sterk hér á landi, þe. þjóð-
ernishyggja sem er arfleifð sjálf-
stæðisbaráttunnar.
Gestur: Við erum bók-
menntaþjóð og andleg umræða
hefur verið bókmenntalegs eðlis
fyrst og fremst. Vísindaleg um-
ræða hefur ekki náð þegnrétti.
í þessu fyrsta hefti Þjóðmála
eru margar forvitnilegar greinar.
Gestur Guðmundsson skrifar um
æskulýðsrannsóknir og um verk-
menntun tslendinga. ívar Jóns-
son fjallar um félagseignaform
gegn einkavæðingu og birtir einn-
ig kafla úr doktorsritgerð sinni og
heitir kaflinn „Hegemonic Polit-
ics and Capitalist Restructuring".
Þá er grein eftir Cynthiu Cock-
burn, Stéttaátök, hagsmunaátök
og viðhald karlaveldis og önnur
eftir Jane Barker og Hazel
Downing, Ritvinnsla og
breytingar á karlveldisstjórn
skrifstofunnar.
Þjóðmál er hægt að fá í öllum
helstu bókaverslunum en einnig
er hægt að nálgast ritið hjá útgef-
endum, þar sem það kostar 1250
krónur að viðbættum sending-
arkostnaði. Gestur Guðmunds-
son tekur við pöntunum í síma
91-621161. Bókin ætti að geta
verið gott innlegg í þjóðmálaum-
ræðuna og notast bæði fræði-
mönnum, námsmönnum og al-
menningi, sem vilja setja víðari
vinkil á þjóðmálaumræðuna al-
mennt. -hmp
EINDAGINN
ER 15.
HVERS MÁNAÐAR

Launagreiðendum ber að skila afdreg-
inni staðgreiðslu af launum og reikn-
uðu endurgjaldi mánaðarlega. Skilin
skulu gerð eigi síðar en 15, hvers mán-
aðar.
Ekki skiptir máli í þessu sambandi
hversu oft í mánuði laun eru greidd né
hvort þau eru greidd fyrirfram eða
eftirá.
Með skilunum skal fylgja greinar-
gerð á sérstökum eyðublöðum, „skila-
greinum", blátt eyðublað fyrir greidd
laun og rautt fyrir reiknað endurgjald.
Skilagrein ber ávallt að skila einnig þó
svo að engin staðgreiðsla hafi verið
dregin af í mánuðinum.
Allar fjárhæðir skulu vera í heil-
um krónum.
Gerið skil tímanlega
RSK
RlKlSSKATTSTJÓRI
Laugardagur 11. nóvember 1989 ÞJÖÐVILJINN - SÍÐA 7