Þjóðviljinn - 21.12.1989, Qupperneq 6

ERLENDAR FRETTIR
Panamaárás Bandaríkjanna
Liðsmenn Noriega
verjast enn
Bandaríkjamenn segja hann hafa sagtþeim stríð á hendur. Ný stjórn
sem þeir komu með ífarteskinuþorir ekki að láta sjá sig. Panama-
skurði lokað í fyrsta sinn
Þúsundir bandarískra her-
manna réðust um eittleytið í
fyrrinótt (samkvæmt staðartíma)
inn í Panamaborg og hófu skot-
hríð á aðalstöðvar Manuels Ant-
onios Noriega, einræðisherra og
herstjóra þarlendis, og stöðvar
Panamahers. Hófst árásin með
atlögu úrvalssveita úr fallhlífaliði
Bandaríkjahers. Síðdegis í gær
var enn barist í Panamaborg og
var haft eftir borgarbúum að
vopnaðir liðsmenn Noriega verð-
ust þar enn og settu upp vega-
tálmanir. Er svo að heyra að
verulegur hluti höfuðborgarinn-
ar sé enn á þeirra valdi.
Bush Bandaríkjaforseti lýsti
því yfir við upphaf árásarinnar að
hún væri gerð til þess að tryggja
öryggi Bandaríkjamanna bú-
settra í Panama, koma á lýðræði
þarlendis, tryggja óhefta umferð
um Panamaskurð og taka hönd-
um Noriega herstjóra, svo að
hægt væri að draga hann fyrir lög
og dóm í Bandaríkjunum, þar
sem hann hefur verið ákærður
fyrir hlutdeild í eiturlyfjasmygli.
Lengi hefur verið illt í botn og
grunn með Bandaríkjastjórn og
Noriega, og í s.l. viku lét hann
þing ríkis síns lýsa yfir stríðsá-
standi í þeim tilgangi að fá laga-
heimild fyrir auknum völdum.
Bandaríkjastjórn segir þetta
jafngilda stríðsyfirlýsingu Pa-
nama á hendur Bandaríkjunum,
en stjórn Noriega ber á móti því
að svo sé. Fyrir tveimur dögum
kom til átaka í Panamaborg milli
bandarískra og panamskra her-
manna, með þeim afleiðingum að
einn þeirra fyrrnefndu var drep-
inn oga.m.k. einn særðurafþeim
síðarnefndu. Hvorir um sig
kenna hinum um, og Bush
Bandaríkjaforseti segir að með
atviki þessu hafi mælirinn verið
fylltur.
Bandaríkjamenn hafa lengi
reynt að koma Noriega frá völd-
um, en hann hefur til þessa ónýtt
öll þeirra brögð, þeim til mikils
og sívaxandi ergelsis. Er ekki
laust við að lúmskt hafi verið
brosað að því víða í Rómönsku
Ameríku, þótt fáir mæli Noriega
bót.
Setulið Bandaríkjanna á Pan-
amaeiði er fjölmennara en allur
panamski herinn og fékk þar að
auki verlegan liðsauka fyrir
innrásina. Árásarliðið er þar á
ofan miklu betur vopnum búið en
Panamamenn, sem hafa fátt
þungavopna. Peir síðarnefndu
vörðust samt öllu betur en við
hafði verið búist. Bandaríkja-
menn sögðust síðdegis í gær hafa
misst níu menn fallna f bardögun-
um og um 40 særðra og eftir lækn-
um við sjúkrahús í Panamaborg
var haft að um 50 landsmenn
hefðu látið lífið. Hermt var að
menn Noriega hefðu tekið
allmarga bandaríska borgara til
fanga, en sleppt a.m.k. sumum
þeirra aftur.
Aðalstöðvar Noriega eru rjúk-
andi rústir, en sjálfum honum
hafa Bandaríkjamenn ekki náð
og fer ýmsum sögurrr um hvar
hann haldi sig. Sumir segja hann
úr landi stokkinn til Níkaragva
eða Kúbu, aðrir að hann sé í
sendiráði Níkaragva í Panama-
borg og enn aðrir að hann sé með
mönnum sínum og stýri vörn
þeirra. Bandarísk yfirvöld Pa-
namaskurðar lokuðu honum fyrir
skipagöngum við upphaf árásar-
innar, þar eð hugsanlegt þótti að
skip á leið um hann yrðu fyrir
skotum, og er þetta fyrsta sinn í
75 ára sögu skurðarins að umferð
um hann stöðvast.
Jafnframt því sem árásin var
gerð settu Bandaríkin til valda í
Panama nýja stjórn sér hlynnta
og þar með nýjan forseta, Guill-
ermo Endara. Sú stjórn er þó í
felum eins og Noriega, þar eð enn
er barist og því ekki talið áhættu-
laust fyrir hana að sýna sig.
Margra mál er að þrátt fyrir að
Noriega sé að flestra mati slæmur
skálkur geti vopnin snúist í hönd-
um Bandaríkjastjórnar í þessu
máli. Hér er um að ræða af þeirra
Noriega - skýtur hann Bandaríkjamönnum enn ref fyrir rass?
hálfu grímulausa hernaðarárás á
sjálfstætt ríki, og verður það til
þess að Bandaríkin koma illa út í
samanburðinum við Sovétríkin,
sem kallað hafa her sinn frá Af-
ganistan, afneitað sinni Brez-
hnevskenningu og lýst yfir iðran
vegna innrásarinnar í Tékkósló-
vakíu. í Rómönsku Ameríku,
þar sem menn muna margar
bandarískar innrásir, er og hætt
við að árás þessi veki óhug hjá
mörgum.
dþ.
Rúmenía
50,000 mótmæla í Timisoara
íþetta sinn hafðist herinn ekki að. Samkvœmt sumumfréttum voru 1000-2000 manns drepnir
þar íborg á sunnudag. Lögreglahefurumkringt stúdentagarða í Búkarest
Júgóslavneska fréttastofan
Tanjug skýrir svo frá að um
50,000 manns hafi í gær farið í
kröfu- og mótmælagöngu um göt-
ur Timisoara og hrópað vígorð
gegn valdhöfum. Herflokkar,
sumir með skriðdreka, sem eru
víða í borginni, létu göngufólkið
óáreitt. Miðað við það sem gerð-
ist þar í borg á sunnudag þykir
hvorttveggja jafn furðulegt,
dirfska göngufólksins af afskipta-
leysi hersins. Tanjug gaf enga
skýringu á því síðarnefnda.
Fyrr í gær höfðu borist fréttir af
vopnaðri andspyrnu fólks í Tim-
isoara gegn her- og lögregluliði,
auk þess sem sagt var að komið
hafi til mótmælaaðgerða og
óeirðir brotist út víða um land.
Sjónarvottar að atburðum í Tim-
isoara á sunnudag segja að mann-
fall þar hafi orðið mikið, jafnvel
svo skipti þúsundum.
Fréttir af ástandinu í Rúmeníu
eru að vísu óljósar, þar eð yfir-
völd þar eru sagnafá um það og
erlendum frétta- og ferða-
mönnum er ekki hleypt inn í
landið. í ávarpi í gær til ung-
verska þingsins um atburðina í
Timisoara, þar sem margt fólk af
ungverskum ættum býr, sagði
Gyula Horn, utanríkisráðherra,
að fleiri hundruð manns hefðu
verið drepnir og særðir. Sjónar-
vottur sagði austurríska sjón-
varpinu að hann hefði séð vöru-
bíla hlaðna líkum og kvaðst telja
að yfir 1000 manns hefðu verið
drepnir. Júgóslavneska frétta-
stofan Tanjug telur að allt að
tveimur þúsundum manna hafi
látið lífið. Vitni að atburðum í
Timisoara segja skriðdreka hafa
ekið beint inn í hópa fólks og
þyrlur á sveimi yfir hafi haldið
uppi skothríð á það.
Mihai Munteanu, þingmaður
frá Sovét-Moldavíu, sagði að
mótmælaaðgerðir gegn stjórn-
völdum væru í gangi í Iasi, helstu
borg rúmensku Moldavíu, Arad,
borg skammt fyrir norðan Timis-
oara og víðar. Herinn og annað
vopnað lið hefur verið kvatt í við-
bragðsstöðu um land allt og að
sögn ungverska útvarpsins er sér-
lega mikið um her- og lögreglulið
í Búkarest, einkum kringum há-
skólann þar og stúdentagarðana.
Nicolae Ceausescu Rúmeníu-
forseti er nú floginn heim úr
heimsókninni til íran, en þar
sagði hann að allt væri í besta
gengi og með kyrrum kjörum í
Rúmeníu. Ungverska útvarpið
segist hafa heimildir fyrir því að
Securitate, rúmenska öryggislög-
reglan, hafi flutt séra Laszlo
Tokes til þorps nokkurs í norð-
austurhluta landsins. Pað voru
aðfarirnar gegn klerki þessum,
sem gerst hefur málsvarnarmað-
ur ungverska þjóðernisminni-
hlutans í Rúmeníu, er urðu
kveikjan að átökunum í Timiso-
ara.
Aðfarir rúmenskra ráðamanna
þar hafa verið fordæmdar af
mörgum, þ. á m. af Austur-
Evrópuríkjum ýmsum, páfanum
og Nató. Sovéska stjórnin hefur
gefið til kynna vanþóknun.
Reuter/-dþ.
Litháen
Kommúnistaflokkur
gerir sig óháðan
Fyrsti klofningurinn af því tagi í sovéska kommúnistaflokknum
Aukaþing kommúnistaflokks-
ins í Litháen, sem nú stendur
yfir í höfuðborginni Vilnu, sam-
þykkti í gær með miklum meiri-
hluta atkvæða að flokkurinn
skyldi ekki lengur vera deild í so-
Rómanska Ameríka
Vér mótmælum 3110
Flest riki Rómönsku Ameríku
hafa harðlega fordæmt árás
Bandaríkjanna á Panama og gild-
ir það jafnt um Kúbu og Níkara-
gva, sem voru litir vinir Banda-
ríkjanna fyrir, og ríki sem að
jafnaði hafa verið þeim vinveitt.
Er komist svo að orði að árásin
bendi til þess að Bandaríkin hafi á
ný tekið upp fyrri stefnu hernað-
arihlutana þar í álfu.
Stjóm Venesúelu krafðist þess
í gær að Bandaríkin kölluðu árás-
arlið sitt til baka. José Sarney,
Brasilíuforseti, segir Bandaríkin
hafa tekið skref aftur á bak í al-
þjóðasamskiptum. Mexíkóstjórn
fordæmdi árásina með óvenju
hörðu orðalagi og krafðist þess
að henni væri hætt. Perú kvaddi
heim ambassador sinn í Banda-
ríkjunum og kveðst ekki senda
hann þangað aftur fyrr en árásar-
liðið hafi verið kvatt til stöðva
sinna. ■ Gúatemala, Ekvador,
Kostaríka og Bólivía mótmæltu
einnig og meira að segja Pinoc-
hetstjórnin í Chile gagnrýndi
Bandaríkjamenn fyrir þetta og
ráðlagði þeim að hætta við árás-
ina. Imótmælum margra er bent
á að árásin feli í sér gróft virðing-
arleysi fýrir sjálfsákvörðunarrétti
fullvalda ríkja.
Reuter/-dþ.
véska kommúnistaflokknum,
heldur óháður stjórnmálaflokk-
ur. Af kommúnistaflokkum so-
vétlýðveldanna er sá litháíski
fyrstur til að taka þetta skref.
Frumvarp um þetta var sam-
þykkt með 855 atkvæðum gegn
160 en 12 sátu hjá. Að atkvæða-
greiðslu lokinni risu þingfulltrúar
fagnandi á fætur og sungu lithá-
íska þjóðsönginn. Samþykkt
þessi kemur ekki með öllu á óvart
því að fjórir mánuðir eru síðan
Algirdas Brazauskas, leiðtogi
flokksins, tók að undirbúa þessa
ráðstöfun. Telja margir flokks-
menn hana óhjákvæmilega
sökum þess að flokkurinn muni
að öðrum kosti tapa mestum
hluta fylgis síns til grasrótar-
hreyfingarinnar Sajudis, sem
dregur ekki af sér í baráttu fyrir
hagsmunum landsmanna.
Sovéska stjórnin leitaðist við
að fá litháíska kommúnista ofan
af því að skilja við sovéska flokk-
inn og heldur því fram að í skiln-
aðinum felist ógnun við pólitíska
einingu Sovétríkjanna.
Reuter/-dþ.
6 S(ÐA - ÞJÓÐVILJINN Flmmtudagur 21. desember 1989
Bretland
Hongkong-
búar
faiað
flytjast inn
Alls hafa 3,25 miljónir
nýlendubúa bresk
vegabréf
Douglas Hurd, utanríkisráð-
herra Bretlands, tilkynnti neðri
málstofu þingsins þar í gær að
breska stjórnin hefði ákveðið að
veita um 225,000 Hongkongbúum
rétt til þess að setjast að í Bret-
landi, ef þeir svo vildu. Þetta fólk
væri einkum kaupsýslumenn og
atvinnurekendur, læknar, lög-
fræðingar, kennarar o.s.frv. og
fjölskyldur þeirra.
Frá því að kínverski herinn
barði niður lýðræðishreyfingu
þarlendis með árás á Himinsfrið-
artorg í Peking í júní s.l. kvíða
Hongkongbúar því mjög að sam-
einast föðurlandinu, en stjómir
Bretlands og Kína hafa samið um
að svo verði 1997. Talið er að
miljónir Hongkongbúa vilji flytj-
ast frá nýlendunni áður en Kína-
stjórn tekur þar við yfirráðum og
gera flestir þeirra sér helst vonir
um að Bretland taki við þeim. Ad
5,7 miljónum íbúa nýlendunnar
hafa 3,25 miljónir bresk vega-
bréf, en breska stjórnin hefur eigi
að síður lýst því yfir að þau gefi
þessu fólki ekki rétt til að setjast
að í Bretlandi.
Talsmenn Verkamannaflokks-
ins gagnrýndu frumvarpið harð-
lega, sögðu það fela í sér misrétti
gagnvart þeim mörgu Hongkong-
búum, sem hafa bresk vegabréf
og fá þó ekki frumvarpinu sam-
kvæmt að flytjast til Bretlands.
Hinsvegar eru margir þingmanna
íhaldsflokksins fmmvarpinu
andvígir vegna þess að þeir telja
að þegar sé búsett í Bretlandi
fullmargt fólk af framandi upp-
Tuna. Reuter/-dþ.