Þjóðviljinn - 09.01.1990, Blaðsíða 3

FRETTIR
Magnús
Yfir 40 þúsund
áhorfendur
Þráinn Bertelsson bíður eftir aðfá aðgera
nýja mynd
Magnús, kvikmynd Þráins
Bertelssonar, hefur verið
valin til sýningar á skandínavískri
kvikmyndahátíð sem verður
haldin í Pompidou listasafninu í
París í júní næstkomandi.
„Hafandi verið á Evrópuhátíð-
inni í Frakklandi hef ég efasemdir
um hvernig Frökkum tekst að
skipuleggja svona hátíð, en Pom-
pidousafnið er merkileg stofn-
un,“ sagði Þráinn í samtali við
Þjóðviljann.
Sýningar á Magnúsi hafa
gengið mjög vel undanfarna
mánuði og er áhorfendafjöldinn
kominn yfir 40 þúsund. „Eg held
hún hafi staðið við það sem ég var
að vonast eftir, að hún gæti staðið
uppi í hárinu á þeim Indiana Jon-
es og James Bond og rúllað Bat-
man upp,“ sagði Þráinn.
Myndin er búin að skila inn
fyrir kostnaði, að sögn Þráins.
„Nú á hún bara eftir að standa
undir mér.“
Þráinn segist núna vera að bíða
eftir því hvort Kvikmyndasjóður
ætli að leyfa honum að halda
áfram að búa til kvikmyndir. „Ég
er með handrit að mynd sem mig
langar til að gera og mér finnst
það alveg frumskilyrði að vera
ekki gerður atvinnulaus.“
Kvikmyndin sem Þráinn er
með á prjónunum heitir Red nax-
ela, öðru nafni Alexander. Red
naxela er Alexander lesið aftur á
bak og aðalpersónan er 11 ára
piltur sem er öðruvísi en aðrir
piltar því hann talar aftur á bak.
Myndin segir frá Alexander, 15
ára systur hans og foreldrum
þeirra að nýafstöðnum hjónask-
ilnaði.
„Síðasta gamanmynd var um
krabbamein, þessi verður um
hjónaskilnaði. Þetta er það sem
ég vil fá leyfi til að gera. Ég ætla
þá að byrja í júní og hafa hana til
fyrir jól.“
Um þessar mundir eru tíu ár
síðan íslensk kvikmyndagerð
hófst fyrir alvöru og gagnrýndi
Þráinn það harkalega að þriðja
árið í röð væri sama upphæð til
úthlutunar hjá Kvikmyndasjóði,
71 miljón króna. „Við erum ekki
að biðja um nein musteri yfir
okkur sem kosta hundruð milj-
óna, við erum bara að biðja um
að fá að vinna,“ sagði Þráinn
Bertelsson.
-gb
Kvikmyndir
Víkingamynd
slegið á frest
Erlendir samstarfsaðilar Agústar Guðmunds-
sonar stóðu ekki við loforð umframlag til
myndarinnar
Agúst Guðmundsson kvik-
myndaleikstjóri hefur skilað
inn styrk sem hann fékk frá Kvik-
myndasjóði til að gera víkinga-
aldarmyndina Hamarinn og
krossinn. Tökum myndarinnar
hefur verið frestað um óákveðinn
tíma en til stóð að þær hæfust nú í
vetur.
Erlendir samstarfsaðilar Ág-
ústar treystu sér ekki til að inna
fyrstu greiðslu sína af hendi á til-
settum tíma þar sem þeim hafði
ekki tekist sem skyldi að selja
sýningarrétt á myndinni fyrir-
Ættfrœði
7000 niðjar
Hallgríms
Péturssonar
Bókaútgáfan Þjóðsaga hefur
gefíð út niðjatal Hallgríms skálds
Péturssonar og Guðríðar Símon-
ardóttur í tveim bindum stórum.
Þar komast fyrir rösklega sjö þús-
und afkomendur sálmaskáldsins
og konu hans. Ættliðir eru 13 og
fjölgar niðjum mjög hægt framan
af - í sjötta lið eru þeir aðeins
tuttugu.
Ari Gíslason tók ritið saman og
ritar inngangskafla um þau
Hallgrím og Guðríði, ennfremur
er birt ræða sem Sigurbjörn Ein-
arsson biskup flutti við afhjúpun
minnisvarða um Guðríði í
Vestmannaeyjum 1985. Ritið er
meira en þúsund blaðsíður og í
því 1400 myndir.
fram. Kostnaður við gerð mynd-
arinnar var áætlaður 60 miljónir
króna og átti að skiptast til helm-
inga milli Ágústar og hins erlenda
fyrirtækis.
„Þeim fannst áhættan helst til
mikil án þess að hafa tryggt sér
tekjur á móti. Ég gerði kannski
helst til miklar kröfur til þeirra
um að þeir fjármögnuðu helm-
inginn, en ég átti erfitt með að
breyta því úr þvf ég var farinn af
stað,“ sagði Ágúst í samtali við
Þjóðviljann.
Ágúst sagði að þetta hefði
kostað þriggja ára töf frá öðrum
verkefnum. „Ætli færi ekki best á
því að næsta mynd yrði einföld
íslensk mynd þar sem erlendir að-
ilar kæmu hvergi nærri,“ sagði
hann.
Á meðan er Ágúst að undirbúa
tök’ur á mynd fyrir sjónvarpið
eftir Litbrigðum jarðarinnar,
skáldsögu Ólafs Jóhanns Sigurðs-
sonar. Ágúst skrifaði sjálfur
handritið að þeirri mynd og sagð-
ist hann fylgja sögu Ólafs mjög
nákvæmlega. Tökur myndarinn-
ar, sem verður í tveimur þáttum,
eiga að hefjast í sumar og ljúka
næsta haust.
Sigmundur Örn Arngrímsson,
aðstoðardagskrárstjóri innlends
efnis á sjónvarpinu, sagði í sam-
tali við Þjóðviljann að Litbrigði
jarðarinnar væri nokkuð stórt
verkefni en hann vildi ekkert gefa
upp um kostnað við gerð mynd-
arinnar. Sigmundur sagði að
áhugi væri á að taka upp nokkur
verk næsta sumar, bæði frum-
samin fyrir sjónvarp og önnur, en
vildi ekki tjá sig nánar um þau að
svo stöddu. _oh
Einhver bið ætlar að verða á því að veiðarfæri þeirra austfirsku togara sem legið hafa bundnir við brygqju síðustu daqa
vegna deilu út af fiskverði sjóblotni á næstunni.
Sjómenn rísa upp
Svo virðist sem andstaða sjó-
manna á ísfísktogurum á Eski-
firði, Fáskrúðsfirði og Vopna-
firði, að viðbættum smábátasjó-
mönnum þar, gegn því fiskverði
sem þeim er boðið uppá, njóti
töluverðs stuðnings meðal ann-
arra sjómanna víðs vegar á
landinu. Enn sem komið er hafa
þeir ekki gripið til beinna samúð-
araðgerða hvað sem síðar kann
að verða. Þess í stað hafa borist
austur fjölmargar stuðningsyfir-
lýsingar og hvatningarskeyti frá
áhöfnum skipa og báta, auk þess
sem Skipstjóra- og _ stýri-
mannafélagið Bylgjan á Isafirði
hefur tekið undir kröfur sjó-
mannanna jafnframt sem félagið
lýsir yfir furðu sinni á afstöðu
Landssambands íslcnskra útvegs-
manna.
Stál í stál
Enn sem komið er gengur
hvorki né rekur í samningavið-
ræðum sjómannanna við við-
semjendur sína og á meðan eru
viðkomandi togarar bundnir við
bryggju. Á Fáskrúðsfirði, þar
sem deilan virðist vera einna
hörðust, talast aðilar ekki við og
virðist sem útgerðir togaranna
Hoffells og Ljósafells ætli sér að
reyna að taka sjómennina á
taugum. Þeir láta hins vegar eng-
an bilbug á sér finna og hafa kom-
ið saman á degi hverjum til að
fara yfir stöðuna og meta næstu
leiki í því taugastríði sem útgerð-
in stendur fyrir. f þeim leik nýtur
hún stuðnings bæði hjá forystu
Landssambands íslenskra útvegs-
manna og einnig hjá Vinnu-
veitendasambandi íslands. Krafa
sjómanna á Fáskrúðsfirði er að
fiskverð hækki um 37% og um
30% á Eskifirði og hið sama á
Vopnafirði. Alli ríki á Eskifirði
hefur boðið sínum sjómönnum
upp á að 10% af heimalönduðum
afla verði gert upp samkvæmt
fiskmarksverði en því hafa sjó-
mennirnir hafnað. Þá höfðu við-
ræður aðila á Vopnafirði ekki
skilað neinum árangri síðast þeg-
ar fréttist.
Hjá sambandi útvegsmanna
hefur komið berlega í ljós í þess-
ari deilu hversu fiskvinnsluarmur
LÍÚ er leiðandi afl innan þess en
ekki sjálfstæðir útvegsmenn sem
eingöngu gera út en eru ekki jafn-
framt eigendur fiskvinnslu-
stöðva. í fljótu bragði mætti ætla
að hagsmunir sjómanna fyrir
hækkuðu fiskverði færu saman
með hagsmunum útgerðar en svo
er ekki í þessari rimmu sem nú fer
fram þar eystra. Kannski er það
vegna þess hve eiginlegir útgerð-
armenn eru fáir og lítils megnugir
innan eigin samtaka. Enda brá
stjórn LIÚ skjótt við á dögunum
þegar beiðni barst frá útgerðinni
á Fáskrúðsfirði um að senda sjó-
mönnum þar og félagi þeirra hót-
unarbréf þar sem það áskilur sér
allan rétt á skaðabótakröfum á
hendur þeim fyrir hönd útgerðar-
innar láti þeir ekki af aðgerðum
sínum. Orðsendingin sem send
var austur í skeytisformi er jafn-
framt vísbending um það hversu
málefnaleysið er mikið í röðum
fiskvinnsluarmsins sem sér enga
aðra leið út úr deilunni en hótanir
í stað málefnalegra umræðna
með sjómönnum. Þessi sterka
staða fiskvinnsluarmsins innan
raða útvegsmanna er í sjálfu sér
ekki ný af nálinni því það var ein-
mitt sá hinn sami hópur sem fékk
því framgengt á aðalfundi LÍÚ í
nóvember 1987 að samþykkt var
áskorun um að fallið yrði frá
þeirri tilraun sem staðið hafði yfir
í nokkra mánuði að hafa fiskverð
frjálst á helstu botnfisktegund-
um. En Verðlagsráð sjávarút-
vegsins féllst á að sú tilraun yrði
gerð samhliða því að fyrsti fisk-
markaðurinn hóf starfsemi sína í
Hafnarfirði um miðjan júnímán-
uð það ár.
Yfirborganir að
eigin geðþótta
Á meðan forysta LÍÚ klifar sí-
fellt á því að við lýði sé lögbundið
lágmarksverð fisks samkvæmt
því sem Verðlagsráð sjávarút-
vegsins hefur ákveðið brjóta þeir
hinir sömu það daglega með því
í BRENNIDEPLI
Fiskverðsdeilan
snýst ekki einungis
umfiskverð heldur er
angi afmiklu stœrra
máli og það er hvort
áframhaldandi bú-
seta eigi að vera á
þessum stöðum eða
ekki.
að yfirborga það verð á alla kanta
eftir, sem þeim þykir því henta.
Enda er staðreyndin sú að í gangi
eru mörg fiskverð þó svo ætlunin
sé að austfirskir sjómenn eigi að
gera sér það að góðu að fá það
lægsta sem er berstrípað Verð-
lagsráðsverðið og því vilja þeir að
sjálfsögðu ekki una.
Með því hafa þeir hægt og hægt
verið að grafa undan ákvörðun-
um Verðlagsráðs og í reynd gert
starfsemi þess nánast að hálf-
gerðri skrípasamkundu þó að
ráðið sé í reynd ígildi dómstóls og
verðákvarðanir þess lögbundnar.
Það er því ekki að undra þó að
þeim vaxi ásmegin sem krefjast
þess að Verðlagráðið verði af-
numið og almennt fiskverð verði
gefið frjálst. Þannig hefur það
verið skamms tíma varðandi
loðnuna og núna dettur nánast
engum í huga að hverfa aftur til
þess tíma þegar það var háð
ákvörðunum Verðlagsráðs sjáv-
arútvegsins.
„Sjómennirnir hér ætla ekki að
gefa þumlung eftir í þessari deilu
og vera áfram þeir einu sem boð-
ið er uppá lágmarksverð Verð-
lagsráðs á meðan aðrir fá hinar og
þessar yfirborganir. Auk þess
erum við þannig í sveit settir að
sjómenn geta ekki aukið við tekj-
ur sínar með útflutningi fisks með
gámum eins og víða tíðkast ann-
ars staðar. Ekki nema það sé vilji
útgerðar og fiskkaupenda að sjó-
mennirnir flytji allir sem einn
suður á höfuðborgarsvæðið í stað
þess að halda þorpinu hér í
byggð. Deilan snýst nefnilega
ekki einungis um fiskverðið held-
ur er angi af miklu stærra máli og
það er hvort áframhaldandi bús-
eta eigi að vera á þessum stöðum
eða ekki,“ sagði Eiríkur Stefáns-
son forntaður Verkalýðs- og
sjómannafélagsins á Fáskrúðs-
firði.
Til að mynda hafa sjómenn á
ísfisktogurum á Ólafsfirði fengið
6-7% yfirborgun á þorskverðið
og svipað hafa sjómenn fengið á
togurum Þormóðs ramma hf. á
Siglufirði. Þeir hafa hins vegar
farið fram á 10-15% hækkun og
hafa gefið fyrirtækinu frest til
morguns að samþykkja það. Þá
fengu sjómenn á tveimur vertíð-
arbátum frá Grindavík 20%
hækkun á ufsaverði á dögunum,
auk þess sem verð á þorski hækk-
ar um 6-7 krónur. Áður höfðu
sjómennirnir þar hafnað þessu
tilboði en sáu sitt óvænna þegar
þeim var hótað afskráningu og
aðrir yrðu ráðnir í þeirra stað.
Að mati framkvæmdastjóra
Sjómannasambands íslands er
það meðalverð sem austfirskum
sjómönnum er boðið uppá fyrir
kílóið af þorski um 37 krónur á
meðan gangverð á fiskmörkuð-
unum var í nóvember síð-
astliðnum fyrir kílóið af slægðum
þorski 67,40 krónur. Þó svo að
kjarasamningar sjómanna séu út-
runnir gilda þeir á meðan ekki
hefur verið samið um nýja og því
eru hvorki heildarsamtök sjó-
manna né einstök félög þeirra
beinir aðilar að fiskverðsdeilu
sjómanna heldur áhafnir við-
komandi togara.
Á þessari stundu er erfitt að
geta sér til um hverjar lyktir
deilunnar fyrir austan verða. Vel
getur svo farið að hún breiðist út
til annarra staða og verði að al-
mennum aðgerðum sjómanna til
að ná fram betri kjörum. Með
tilkomu kvótakerfisins og enn
hertari aflatakmörkunum geta
sjómenn ekki aukið tekjur sínar
með meiri sjósókn eins og áður
var og geta því aðeins vænst meiri
tekna með því að auka verðmæti
þess afla sem þeir draga úr sjó
hverju sinni. Að því er unnið á
mörgum vígstöðvum og víða hef-
ur borið árangur þótt það mætti
eflaust ganga hraðar fyrir sig.
-gi-h
*' ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3