Þjóðviljinn - 17.01.1990, Qupperneq 4

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Aðferðir
í kjarabaráttu
Tvö dæmi blasa nú við almenningi um aðferðir í kjarabaráttu
launafólks: Stofnun Félags símsmiða og verkfallsaðgerðir þeirra
og Sleipnis, félags langferðabílstjóra. Enginn dregur í efa rétt og
nauðsyn þess að hvorir tveggja aðilanna fái notið betri kjara og
réttinda.
Meiri hluti símsmiða taldi réttindabaráttu sinni betur borgið með
því að ganga úr Félagi íslenskra símamanna og stofna nýtt félag
innan Rafiðnaðarsambandsins. Þessi leið, að skapa sérfélag, til
að ná betri árangri en í samfloti, hefur oft verið hugleidd og farin
áður og skilað beinum árangri í launum. Gleggsta en um leið
hróplegasta dæmið er nú um tæknimenn sem sinna sömu störfum
hlið við hlið innan Ríkisútvarpsins, en launamunur þeirra getur
skipt hundruðum þúsunda á ári, eftir því í hvaða stéttarfélagi þeir
eru.
Akkillesarhællinn á þessari aðferð er sá, að hún gefst ekki
ævinlega vel til lengdar, hvorki sem kjaratrygging né félagsleg
aðgerð. Skammtímasigrar þeir sem nást með því að sundra
verkalýðsfélögum hafa oft gagnast atvinnurekendum betur en
launamönnum þegar til lengdar lét. Þar að auki getur þessi vinn-
uaðferð magnað upp skaðvænlega misklíð og innbyrðis togstreitu
launamanna. Langferðabílstjórum í Sleipni tókst síðan að vekja
athygli á málstað sínum með 3 daga verkfalli. Hins vegar beittu
þeir að hluta vanhugsuðum aðferðum. Niðurstaðan er sú, á þess-
um viðkvæmu tímum í samningamálum, að gagnrýnisraddir
heyrast á þessi tvenn samtök.
Öryggismál farþega og ökumanna í vöruflutninga- og langferð-
abílum hafa nokkrum sinnum komist í sviðsljósið vegna óhappa
sem rekja má til þreytu bílstjóranna. Vinnuálag á þá er geysilegt á
ákveðnum tímum ársins. Fram hefur komið í rannsóknum er-
lendis, að bæði starfsævi og lífaldur strætisvagnastjóra er
skemmri en viðmiðunarstétta. Það er rakið til streitu í erfiðu og
ábyrgðarmiklu nákvæmnisstarfi. Hins vegar eru slys og óhöpp
almennt fátíðari hérlendis hjá atvinnubílstjórum en ökumönnum
einkabifreiða.
Augljóst er, að grunnlaun langferðabílstjóra hafa verið of lág og
þeir neyðst til að sinna mikilli aukavinnu, auk þess sem þeir gegna
þjónustustörfum í bifreiðunum, viðgerðum og sinna einatt
ómetanlegri aðstoð við fararstjórn. Það er ekki aðeins mikilvægt
bílstjórum að fá leiðréttingu á kjörum sínum, heldur brýnt öryggis-
atriði bæði fyrir bílstjóra og farþega þeirra. Baráttumál félaga í
Sleipni eru mörg og flest sanngjörn.
Bændur og matarverð
Þær alvarlegu rangfærslur eru nú síendurteknar á opinberum
vettvangi, að helstu ríkisútgjöld til landbúnaðar- og viðskiptaráðu-
neytis gangi beint til bænda. Það er óviðunandi málflutningur að
eigna bændum landsins allt það fé til margvíslegustu málaflokka,
deila í summuna með fjölda bænda og fullyrða síðan að þeir þiggi 1
ráðherralaun af skattfé almennings.
Með sömu röksemdafærslu væri hægt að skrökva því upp að
hver læknir á íslandi fengi 23 milljón króna styrk frá ríkinu á ári,
með því að deila fjölda þeirra upp í áætlaðan kostnað við
heilbrigðiskerfið.
Á sama hátt er það ámælisvert framferði, að búa þjóðina með
órökstuddum tainadæmum undir að nota frjálsan innflutning á
eggjum, kjúklingum og svínakjöti sem skiptimynt í samningum
okkar um tollfrjálsan innflutning á fiski til Evrópubandalagsins.
Margoft hefur komið fram í skoðanakönnunum, að íslendingar
vilja ekki fremur en aðrar eyþjóðir treysta á innflutt matvæli. Auk
þess eru tölur um margra milljarða sparnað við innflutning á
þessum vörum ekki líklegar til að standast nákvæma rýni.
Stéttarsamband bænda hefur ítrekað lagt áherslu á lækkun
matarverðs hérlendis og rannsókn á verðmyndun, síðast á aðal-
fundi sínum í sept. sl. og í bréfi til forsætisráðherra í kjölfarið. Sl. vor
skoraði Stéttarsambandið árangurslaust á ASÍ og BSRB að nýta
lögbundinn rétt sinn til setu í verðlagsnefnd búvara, til að styrkja
hlut og aðstöðu neytenda við umfjöllun og úrskurði þar.
Kostnaðurinn á bóndabænum er eini þátturinn í verðmyndun
búvara sem hefur stöðugt dregist saman undanfarin ár. Baráttu-
menn fyrir lægra matarverði gætu margt af hagræðingu bænda
lært, í stað þess að ófrægja þá með ósannindum um ríkisframlög.
ÓHT
KLIPPT OG SKORIÐ
WHAT'S WRONG WITH THIS PICTURE?
ARTISTS RESPOND TO CENSORSHIP
ÉÉÉSÉ ‘A ,T
Eitt af mótmælaspjöldunum gegn hömlum á listrænni tjáningu í
Bandaríkjunum
Hinn nýi f jandi í guðs
eigin landi
í Information fyrir viku er
merkileg grein eftir Lars Movin
um splunkunýjan fjandmann
hins þögla meirihluta (sem ekki
þegir alltaf) í Bandaríkjunum.
Hún hefst á þessa leið:
„Ritskoðun? í dönskum eyrum
hljómar þetta orð eins og það sé
frá Austur-Evrópu eða úr fjar-
lægri fortíð ... En fyrir banda-
ríska listamenn hafa hömlur á
listrænni tjáningu verið partur af
hvunndeginum síðan í október.
Þá fékk repúblíkanski öldunga-
deildarþingmaðurinn Jesse
Helms samþykkt lagafrumvarp
sem á að koma í veg fyrir að hið
opinbera styrki ósæmilega („of-
fensive") list. Og allt haustið létu
listrænir viðburðir verulega
reyna á stjórnarskrárbundið tján-
ingarfrelsi þar í landi.
Svo rammt kveður að þessu að
virðuleg stofnun eins og Whitney
Museum for American Art sá sig
tilneydda að splæsa 70.000 dölum
á heilsíðuauglýsingu í New York
Times þar sem almenningur er
hvattur til að senda þingmönnum
sínum mótmælabréf undir fyrir-
sögninni: Ætlarðu að láta
stjórnmálamenn drepa listina?
Eitt nýjasta dæmið um árekst-
ur listar og stjórnmála varð í New
York í byrjun nóvember þegar
nokkrir listamenn með eyðni
héldu sýningu í sýningarsalnum
Artists Space undir heitinu Witn-
esses against our Vanishing
(Vitnisburður gegn eyðingu okk-
ar). Tilgangurinn var að benda á
tregðu stjórnvalda til að taka
eyðnivandann föstum tökum og
listamennirnir fengu styrk úr sér-
stökum ríkissjóði, National
Endowment for the Arts (NEA).
En í sýningarskránni réðst einn
listamaðurinn persónulega á
nokkra menn, m.a. fyrrnefndan
Jesse Helms og 0‘Connor sem
hefur barist harkalega gegn her-
ferðinni fyrir öruggu kynlífi. Af-
leiðingin af þessum skrifum varð
sú að NEA dró styrk sinn til
baka, en það gekk auðvitað ekki
þegjandi og hljóðalaust."
Ekkert nýtt
Og þetta er ekkert einsdæmi á
okkar nýmórölsku hægrisinnuðu
tímum, segir Lars Movin. Reag-
an hefur verið kennt um þessa
bylgju en það er of mikill heiður
fyrir gamla leikarann. Hins vegar
fengu krossferðirnar gegn öllu
sem ekki flokkast undir hvíta,
gagnkynhneigða miðstéttarsið-
fræði aukin völd og áhrif á stjóm-
arárum hans. Lars nefnir nokkur
dæmi um upphlaup siðavandra
undanfarin ár og heldur svo
áfram:
„Síðan kom að listinni. Það
hafði borist Bandarísku fjöl-
skyldusamtökunum til eyrna að
NEA hefði styrkt ljósmyndarann
Robert Mapplethorpe, sem nú er
látinn úr eyðni ... og ákveðið
verk eftir Iistamanninn Andres
Serrano sem heitir Piss Kristur.
Eins og nafnið bendir til er lista-
verkið sett saman úr krossi sem
stendur ofan í hlandkoppi. Þessar
fréttir fylltu mælinn. Á einum
degi söfnuðu Fjölskyldusam-
tökin 4000 undirskriftum og á
skömmum tíma bárast yfir 80 000
bréf til þingmanna þar sem fólk
mótmælti hvemig fé sjóðsins væri
varið.
Þetta var of stór konfektmoli
til að láta liggja undir skemm-
dum, og ekki leið á löngu áður en
Jesse Helms var tilbúinn með lag-
aframvarpið sitt sem á að tryggja
að andkristið svínarí verði ekki
oftar styrkt af opinberu fé. Engu
breytti þótt nýlega væri búið að
afhjúpa frægustu sjónvarpspre-
dikara landsins fyrir subbuleg
kynlífsævintýri og vægast sagt
vafasamar fjárreiður. Listin má
ekki gagnrýna trúmál í Banda-
ríkjunum.“
Umdeild verk á
nemendasýningum
Og það er ýmislegt fleira sem
listin má ekki í henni Ameríku,
samkvæmt grein þessari. Að því
hafa menn komist í stærsta lista-
skóla Bandaríkjanna, The Art
Institute of Chicago. Þar hefur
dyggur vörður verið staðinn um
listrænt frelsi nemendanna alla
Jesse Helms.
tíð, en tvö haust í röð hefur hrein-
lega allt orðið vitlaust út af verk-
um á nemendasýningum.
Annað var mynd af svörtum
borgarstjóra Chicago í kvennær-
fötum. Þessi maður var látinn en
hafði verið í miklum metum hjá
svörtum íbúum borgarinnar. Ör-
lög myndarinnar urðu þau að
svartir borgarstjórnarmenn réð-
ust inn á sýninguna og eyðilögðu
hana. Svo hótaði borgarstjórnin
að svipta skólann öllum styrkjum
og skólastjórinn þorði ekki ann-
að en afneita verkinu í heilsíðu-
auglýsingum í stærstu dagblöðum
Chicago.
„Sem í raun er viðurkenning á
því,“ segir Mindy Faber kennari
við skólann, „að það sé allt í lagi
að eyðileggja listaverk sem mað-
ur er ekki sáttur við.“
Hitt var samsett verk sem bar
titilinn Hvernig á að sýna banda-
ríska fánann? Fólk mátti svara
spurningunni skriflega á þar til
gerða bók, en þá varð það að
standa á fána sem lá á gólfinu
meðan það skrifaði. Þessu
reiddust uppgjafahermenn
heiftarlega og ætluðu að fara eins
að og borgarráðsmennirnir, en í
þetta skipti varði skólinn rétt
nemenda til óheftrar listsköpu-
nar. Fyrir vikið missti hann styrk-
inn frá borginni.
„Er þetta ekki skondið“, spyr
Mindy. „Það fyrsta sem þýsku
nasistarnir gerðu þegar þeir kom-
ust til valda var að brenna mál-
verk og setja lög til verndar þjóð-
fánanum."
Góður sjóður
gerður ónýtur
Opinbert framlag til lista í
Bandaríkjum Norður-Ameríku
núna er lægra en í Mexíkó, tæpar
þrjátíu krónur á mann á ári. Þeg-
ar NEA-sjóðurinn var stofnaður
1965 voru engir styrkir greiddir
listamönnum. „Þáákváðu nokkr-
ir sterkefnaðir listaverkasalar
hvað væri góð list og hvað slæm
list, og þar með hvað væri banda-
rísk list. Takmark sjóðsins var að
styrkja alls konar öðruvísi list en
þeir viðurkenndu, framúrstefnu,
alþýðulist, list í skólum og íbúð-
arhúsum," segir Mindy enn, og
hann hefur haft geysilega mikið
að segja. „En það leiðir af sjálfu
að margir þessara öðruvísi lista-
manna era vinstrisinnaðir, svartir
og svoleiðis, þess vegna styður
sjóðurinn stundum listaverk sem
gagnrýna ríkjandi kerfi. Það
finnst Helms ekki viðeigandi
notkun á fé skattborgara, og nú
verður slíkt ekki.liðið lengur.“
í lok greinarinnar segir Mindy
Faber um ritskoðunartilhneig-
inguna í heimalandi sínu:
„Það má lýsa þessari þróun
með lítilli dæmisögu. Maður set-
ur vatn í pott og lítinn frosk ofan í
vatnið. Svo hitar maður vatnið
hægt og hægt þangað til það fer
að sjóða. Vatnið hitnar svo hægt
að froskurinn tekur ekki eftir því
fyrr en um seinan - þá er hann
dauður. Eitthvað þessu líkt gerð-
ist í Þýskalandi nasismans. Fólk
lét smám saman af hendi smábita
af frelsi sínu þangað til það bjó
allt í einu við alræði.
Ef við lítum í austur höfum við
núna undanfarið séð það sem
okkur dreymdi aldrei um að sjá.
Skyldum við þurfa að sjá á eftir
bandarískum listamönnum flýja
til Austur-Evrópu á næsta ára-
tug?“ SA
þJÓDVILJINN
Síðumúla 6 -108 Reykjavík
Sími: 681333
Kvöldsími: 681348
Símfax:681935
Utgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Rltatjórar: Árni Bergmann, ólafur H. Torfason.
Fréttaatjóri: Sigurður Á. Friðþjófsson.
Aðrlr blaöamenn: Dagur Þorleifsson, ElíasMar(pr.),Guðmundur
RúnarHeiðarsson, HeimirMárPótursson, Hildur Finnsdóttir(pr.),
Ingibjörg Þorsteinsdóttir, Jim Smart (Ijósm.), Kristinn Ingvarsson
(Ijósm.), Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason.ÞorfinnurOmarsson
(íþr.), ÞrösturHaraldsson.
Skrtfatofuatjórl: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrffatofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjórl: Olga Clausen.
Auglýaingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Svanheiður Ingi-
mundardóttir, UnnurÁgústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílatjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiðala: Ðára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Utkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla6, Reykjavík, símar:68 13 33 & 68 16 63.
Símfax: 68 1935
Auglýaingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog aetning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verö í lausasölu: 90 kr. Nýtt Helgarblað: 140 kr.
Áakriftarverö á mánuði: 1000 kr.
4 SfÐA - ÞJÓÐVILJINN Mlðvlkudagur 17. janúar 1990