Þjóðviljinn - 29.03.1990, Blaðsíða 4

þlÓÐVIUINH
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Byggðamál
Evrópu
Innan Evrópuráösins eru reglulegir fundir hóps sem fjallar
um byggðamál. Á 25. fundi hópsins 6.-8. mars sl. voru
samhljóða samþykktar tvær ályktanir sem bera með sér,
hve stuðningsmenn virkrar byggðastefnu í álfunni leggja
mikla áherslu á viðhald þróttmikils dreifbýlis og endurnýjun
lífsmagns, þar sem það er í hættu eða hefur farið dvínandi.
Þessar áherslur eru fróðlegar til hliðsjónar við þá neikvæðu
umræðu sem geisað hefur um málefni dreifbýlisins hér-
lendis, þar sem lögð er áhersla á að meta eftir kaldri pen-
ingahyggju augnabliksins þau verðmæti sem felast í starfi
og menningu byggðanna.
Lagt er eindregið til í þessum ályktunum innan stofnana
Evrópuráðsins, að stjórnvöld á hverjum stað styðji landbún-
aðinn í því að selja fullunna vöru og efla nýgreinarog „hóf-
lega“ ferðaþjónustu, sem byggist á staðbundnum og „ekta“
verðmætum. Er með því átt við hana sem andstæðu lúxus-
ferðalaga og staðlaðrar þjónustu í stíl borga og uppskrúf-
aðra ferðamannastaða. Sérstaklega er þó hvatt til þess að
þróaður verði í dreifbýli smáiðnaður sem leggi kapp á fram-
leiðslu hágæða-matvöru. Loks eru ríkisstjórnir Evrópuland-
anna hvattar til að leggja fram fé til eflingar þessari þróun.
Hver einasti ræðumaður á þessari ráðstefnu Evrópuráðs-
ins mælti með aukinni valddreifingu til byggðanna sjálfra.
Slíkt er álitið eitt frumskilyrði þess að magna á ný lífskraft
dreifbýlisins og skapa eðlilegt jafnvægi milli þéttbýlisstaða
og sveitanna. A það var bent, að landbúnaðarstefna sumra
iðnríkjanna í Evrópu hefur haft í för með sér alvarlega hnign-
un fátækari héraða álfunnar. Frakkinn Alain de la Moussaye
gerðist síðan helsti talsmaður þess, að skotið yrði til ráð-
herranefndar Evrópuráðsins áskorun um að láta einskis
ófreistað til að stöðva þá þróun að landsbyggðin væri lögð í
eyði og órækt, sem nú er til dæmis gert með því borga
bændum fyrir að framleiða ekki.
Hér kveður við dálítið annan tón en þann sem heyrist víða
í íslenskri byggðaumræðu þessa stundina. Á það má minna,
að hér hefur ríkisvaldið keypt og leigt framleiðslurétt af
bændum, til að skapa jafnvægi milli framboðs og eftirspurn-
ar, en einnig með landnýtingarsjónarmið í huga. Við það
bætast svo samningar vegna riðuveiki. Það er athyglisvert,
að um 20% kindakjötsframleiðslunnar á íslandi eru nú
„geyrnd" með þessum hætti, hafa verið „lögð til hliðar" eins
og það nefnist erlendis. Bændur hafa samið við ríkisvaldið
um nær 12 þús. tonna framleiðslu af kindakjöti á ári til 1992,
en framleiðslan nemur nú um 9500 tonnum. Innanlands-
neyslan nemur um 8500 tonnum.
Ástæða er til að hafa verulegar áhyggjur af þeim óvirka
rétti til framleiðslu sem tryggður er og nemur alls um 3500
tonnum umfram eftirspurn núna. Þessi réttur verður virkur á
ný að verulegu leyti og það verður hlutverk bændasamtaka
og ríkisvaldsins að finna lausn á því vandamáli. Nú er undir-
búin samningagerð þessara aðila og í því sambandi vekur
athygli sú hugmynd Hauks J. Halldórssonar, formanns
Stéttarsambands bænda, sem hann kynnti á umhverfismál-
aráðstefnu Húsgulls á Húsavík, að ráða bændursem starfs-
menn Landgræðslu ríkisins og Skógræktar ríkisins. Hún er í
samræmi við þau baráttumál Evrópusambands bænda að
gera bændastéttina að landvörðum Evrópu. Til þess að svo
geti orðið þarf að breyta áherslum í menntun og leiðbeining-
aþjónustu bænda. Það fer vel á því að þeir hafi frumkvæði í
þeim efnum og eðlilegt að þeir kosti nokkru til sjálfir, þar sem
um framtíðaratvinnu og hagsmuni stéttarinnar og byggð-
anna er að tefla.
Sumir hafa, og oft ógætilega, notað orðið „eyðibýla-
stefna" yfir hverja þá aðgerð sem leitt hefur til samdráttar í
hefðbundinni landbúnaðarframleiðslu. Menn gleyma því þá
gjarnan, hve ör grisjun hefur verið í sveitum alla þessa öld.
Hins vegar er augljóst, að grisjun byggðar má víða ekki
verða meiri, svo að þjónustukjörnum stafi ekki hætta af.
Spurningin er, hverjir verða til að fylgja eftir og styðja hug-
myndir formanns Stéttarsambandsins, sem gætu valdið
straumhvörfum í viðhaldi byggðar og endurheimt land-
gæða.
KLIPPT OG SKORIÐ
MORGUNBLAÐID SUNNUDAGUR 25. MARZ 1990
ongum
síálfviljug
/1 ^
í dauoann
svo undarlega sj
eins og hetjurnar (j
unum sem vissu f,
voru að fara að g>
gerðu þær samt.
hvötin er sterk. Þai
ur allt til þess að
verði Danmörk orði
landi, þeir eru meii
famir að tala um i
Region Nord. Þej
verða leyst upp gel
Þjóðveija komið of
mörku. Og ég get
vilji flytja hingað. I
fleiri um hvem
Þýskalandi en Dani
vegna ættu þeir el
Ég er bara á móti þ
rriann-Jensen og fél
frábært. Sumum þ
taka of cjjúpt í á
lexti og myndii: Páll Pókson
„ÞEGAR ÉG hitti Martin A. Hansen fyrst var cins og við
hefðum alltaf þekkst, því við áttum sameiginlega vini í ís-
lendingasögunum, við vorum vanir að umgangast forn-
hetjurnar. Þegar honum bauðst svo að rita bókina um ís-
land skrifaði hann mér og sagðist ekki vilja fara nema ég
kæmi með honum. Og ég varð himinlifandi, enda fátt sem
mig Iangaði frekar ...“ Og snemmsumars árið 1952 sk»-«ltJ
málarinn Sven Havsteen-Mikkelsen og ritÞ^41
in A. Hansen á jeppa um misvon','• ’ '
söfnuðu heimildum otr A' '
ui aruin siu1"
AÐ'.S^tVRA° V
■angaveltur i
nenningan Kringen, Dansk Vejr
>g síðast en ekki síst Rejse pá Is-
jjjland.
Reyndar sagði Martin aldrei að
samt að þ\
ekki síst
stæðum ei^^HSTnuna. Og ég er
viss um að Martin hefði stutt mig
í þessu.
r Það.er undarleg tilhuesun að til-
Dagbœkurnar — Sven Havsteen-Mlkkelsen
b»kumar sem hann faerlr islendlngum að gjðf j
um skriðnir f svefnpokana eflir erfiðan dag byijaði MartJ
frá og gat verið að (tólf klukkustundir stanslaust..." |
Uffe
og hænurnarfimm
Við erum alltaf öðru hvoru að
fá fregnir af því, að Uffe
Elleman-Jensen, utanríkisráð-
herra Dana, hefur fengið sér
hlutverk í lífinu. Það er að segja
íslendingum og öðrum Norður-
landaþjóðum í EFTA, að þeir
eigi að sækja strax um aðild að
Evrópubandalaginu. EFTA-
viðræðurnar séu kák og vitleysa
og muni ekki leiða til neins.
Jón Baldvin og aðrir utanríkis-
ráðherrar á Norðurlöndum eru
fyrir sinn hatt fjúkandi vondir yfir
þessum ummælum ráðherrans
danska og Jón Baldvin er í sinni
geðshræringu farinn að líkja hon-
um ómaklega við ævintýra-
skáldið FI.C.Andersen, sem
samdi ágæta sögu um eina fjöður
sem varð að fimm hænum sem
dóu úr ástarsorg til merkilegs
hana. Og nú gætu djúpsálarfræð-
ingar spurt: tákna hænurnar
fimm Norðurlöndin sem munu
fyrr dauð iiggja en verða af ástum
hanans glæsta í Brussel?
Reykjavíkurbréf
í Reykjavíkurbréfi Morgun-
blaðsins um helgina var minnst á
þetta mál og bætt við ummæli
utanríkisráðherrans danska álits-
gerð frá dönskum iðnrekendum,
sem einnig hallast að því að ekki
sé um annað að velja fyrir EFTA-
ríki en beina aðild að Evrópu-
bandalaginu. Höfundur Reykja-
víkurbréfs tekur enga skýra af-
stöðu til þessa mats, en það er
augljóst á spurningaröð sem|
hann beitir fyrir sig, að hann er
nokkuð hallur undir það að Dan-
ir hafi rétt fyrir sér.
Danir ganga
í dauðann
Nú vill svo til að í sama tölu-
blaði Morgunblaðsins er viðtal
við Sven Havsteen-Mikkelsen,
sem kynntur er sem einn af helstu
myndlistarmönnum Dana. Sven
Havsteen-Mikkelsen er mikill
andstæðingur Evrópubandalags-
ins, sá er kjarni máls í viðtalinu
og fram dreginn í dramatískri fyr-
irsögn: „Göngum sjálfviljug í
dauðann“.Þar með á hann við
Dani í EB.
Ekkert verið að skafa utan af
því semsagt.
Listamaðurinn danski á ættir
að rekja til íslands og hefur
taugar til íslendinga og honum er
mikið niðri fyrir þegar hann vill
vara okkur við að fylgja fordæmi
Dana í Evrópumálum.Hann
segir:
„Það er undarleg tilhugsun að
tilheyra þjóð í upplausn. Oll okk-
ar saga hefur gengið út á að forð-
ast að vera gleypt af keisurum,
herkonungum og einræðisherr-
um í suðri, en núna göngum við
sjálfviljug í dauðann. Með þessu
er fortíð okkar og menningararf-
leifð varpað fyrir róða, hvorki
meira né minna. Og það er sorg-
legur vitnisburður um þjóð sem
hefur átt einhverja mestu hugs-
uði á norðurhveli, menn eins og
Grundtvig, Jakob Knudsen og
Martin A. Hansen, að hún skuli
vera búin að gleyma uppruna sín-
um. Við höfum gleymt því að við
höfum einhverju að tapa. Við
höfum selt okkur vegna þess að
við erum búin að týna niður sögu
okkar og allt snýst núorðið um
peninga. Sjálfsagt er til fólk á
öllum Norðurlöndum sem þekkir
ekki önnur verðmæti en peninga,
en það eru örugglega hvergi eins
margir og í Danmörku. Andstað-
an við Evrópubandalagið vex í
Noregi og ég trúi því ekki um ís-
lendinga að þeir eigi eftir að selja
sig.“
Svo er allt búið
Listamaðurinnn heldur áfram:
honum finnst það kaldhæðnislegt
að meðan Eystrasaltslöndin eru
að berjast fyrir sjálfstæði sínu
skuli Danir „gera allt til að missa
sitt“. Honum finnst öll ganga
Dana í Evrópubandalaginu vera
einskonar sjálfseyðingarhyggja,
við veljum, segir hann, útþurrk-
unina. Hann býst við því að Dan-
mörk verði einskonar þýskt hér-
að í framtíðinni. í lotulok segir
hann:
„Sumum þykir ég kannski taka
of djúpt í árinni, en þegar maður.
gefur frá sér sjálfsákvörðunar-
réttinn og fer að lúta skipunum
frá Brussel, þá er allt búið, svo
einfalt er það“
Auðn og tóm í sálinni
Þetta er römm lesning. Lista-
maðurinn danski dregur með
sterkum litum og í skýrum línum
fram þann sársauka sem leynist
með mörgum smáþjóðar-
mönnum nú um stundir: allsherj-
ar minnisleysi grípur þjóðarinn-
ar, sú þjóðemishyggja eða sú
ræktun þjóðarvitundar sem var
snar hluti persónuleikans, hún
hefur rýmað mjög, horfið hjá
mörgum. Og í staðinn kemur
ekkert annað en litlaus þæginda-
sókn. Og þá spyrja menn rétt sem
fyrr var spurt: hvert er þá orðið
okkar starf? Til hvers vorum við
að paufast við að vera til, hvers
vegna gerðust íslendingar ekki
Danir fyrir löngu og Danir Þjóð-
verjar?
En svo er annað.
Látum lista-
manninn þusa
Taki menn eftir því, að það er
listamaður sem talar. Hann fær
vel að njóta sín í blaðinu stóra,
það er gert vel við viðtalið og
hvergi dregið úr boðskapnum.
Og við leyfum okkur að halda því
fram, að enginn muni finna hjá
sér þörf til að andmæla þeim
menningarlegum þjóðræknisvið-
horfum smáþjóðarmanns, sem
Sven Havsteen-Mikkelsen boð-
ar. Einmitt vegna þess að hann
kemur úr menningargeiranum.
Skáld og listamenn hafa leyfi til
að hafa „ópraktísk" viðhorf af
þessu tagi. Það er í lagi. Það er
svona mál út af fyrir sig.
Aftur á móti er líklegt að allt
öðrum augum yrði litið á danskan
stjórnmálamann sem talaði sömu
tungu og flytti sama boðskap og
listamaðurinn. Menn væru fljótir
að segja sem svo, að hann hefði
nú ekki fylgst með tímanum
þessi. Hann væri allur á kafi í
gamalli þjóðernisrómantík. Gott
ef hann boðaði ekki í reynd skað-
lega tortryggni milli þjóða. Og
altént væri hann úr takti við hátt-
virta kjósendur sem vilja sín þæg-
ilegheit og engar refjar um sögu
og menninga og svoddan.
Meira en svo. Hér á íslandi er
þegar talað í þessum dúr um þá
stjórnmálamenn sem hugsa með
svipuðum hætti og danski lista-
maðurinn sem telur að þjóð sín
gangi nú lostug og sjálfviljug í
dauðann.
Gáum að þessu.
ÁB
þJÓÐVILJINN
Síðumúla 37-108 Reykjavík
Sími:68 13 33
Símfax:68 19 35
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Ólafur H.Torfason.
Fróttastjóri: SiguröurÁ. Friðþjófsson.
A&rir blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Garðar
Guðjónsson, GuðmundurRúnarHeiðarsson, HeimirMárPétursson,
Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim Smart (Ijósm.), Kristinn Ingvarsson
(Ijósm.), Lilja Gunnarsdóttir, ÓlafurGíslason, ÞrösturHaraldsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Augiýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Svanheiður Ingi-
mundardóttir, UnnurÁgústsdóttir.
Símavarsia: Bára Sigurðardóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðsiu- og afgrei&siustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgrei&8la: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtuma&ur: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Sí&umúla 37, Reykjavík, sími: 68 13 33.
Símfax:68 19 35.
Auglýsingar: Síðumúla 37, sími 68 13 33.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblað: 150 kr.
Askriftarvorð á mánuði: 1100 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 29. mars 1990