Þjóðviljinn - 24.05.1990, Page 8

Utgefandi: Utgáfufélag Þióðviljans
Framkvæmdastióri: Hallur Pall Jónsson
Ritstjórar: Ámi Bergmann, Ólafur H. Torfason
Umsjónarmaður Helaarblaðs: Ólafur Gíslason
Fréttastjóri: SigurðurA. Friðþjófsson
Útlit: Þróstur Haraldsson
Auglýsingastjóri: Olga Clausen
Afgreiðsla: ® 68 13 33
Auglýsingadeild: « 68 13 10 - 68 13 31
Símfax: 68 19 35
Verð: 150 krónur í lausasölu
Setning og umbrot: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Málgagn sósíalisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfrelsis
Síðumula 37,108 Reykjavík
Lýðræði
og peningar
Sumir dulhyggjumenn em svo róttækir í hugleiðing-
um sínum um samhengið í tilvemnni, að þeir em tilbún-
ir að halda því fram að ef kría blakar vængjum yfir Kjal-
amesi þá komi það Kínverjum líka við.
Slíkt dæmi er hér til tekið svo sem til að undirbúa
aðra tengingu hógværari en þó kannski full langsótta
fyrir ýmsa menn: hún liggur á milli ágæts kanadísks
sjónvarpsþáttar um lýðræði og kosninga hér í Reykjavík
og öðrum sveitafélögum.
í myndaflokknum kanadíska nú á þriðjudagskvöldið
var með fróðlegum og ögrandi hætti vakin athygli á
samhengi milli lýðræðis og peninga. Ekki þá aðeins á
því samhengi, að efnuð þjóðfélög em að öðm jöfnu lýð-
ræðislegri en þau sem skortur herjar á. Heldur og á því,
að það vald sem auði fylgir er undireins pólitískt vald,
sem grefur undan lýðræðislegum réttindum almennings
með ýmsum hætti. Það var m.ö.o. minnt á hluti sem
vinstrisinnar í nokkmm kynslóðum hafa margsinnis lagt
áherslu á: að formleg lýðræðisleg réttindi em ekki nóg
vegna þess hve mjög getur spillt þeim uppsöfnun auðs
(og þá valds) á fárra hendur.
Hér er ekki aðeins átt við það allsleysi sem gerir
verkafólk að þrælum í bókstaflegum skilningi, kynslóð
fram af kynslóð - hvað sem formlegum lýðræðisréttind-
um líður - eins og sýnt var af dæmi steinnámamanna á
Indlandi. Þær andstæður sem sýndar vom í þeim hluta
þáttarins sem fjallaði um stéttaskiptingu á Bretlandi vom
um margt áhrifasterkari og eins og koma okkur meira
við.
Einna dapurlegast var þó að fylgjast með því hvem-
ig íhaldsstjóm hefur beitt freistingum séreignavæðingar
á sem flestum sviðum til að skipta alþýðufólki í and-
stæðar fylkingar upp á nýtt. Ekki nóg með að við sáum
atvinnuleysingja snapa á ruslahaugum Liverpools
vegna þess að félagshyggja hefur verið hrakin á flótta
og enginn lifir á 30 pundum á viku. Við sáum hvemig
launafólki, sem eitthvað betur er sett, er kennt að hugsa
í hlutabréfum og um leið að vísa frá sér samstöðu með
þeim 20% þjóðarinnar sem hafa verið skilin eftir og
verða æ fátækari. Sætta sig við það undir gamalkunn-
um formerkjum: hver er sjálfum sér næstur og andskot-
inn hirði þann aftasta.
Sem betur fer er ekki byggð inn í íslenskt samfélag
samskonar þolinmæði gagnvart rammri stéttaskiptingu
og í hið breska. Við eigum okkur allöflugar jafnaðarhefð-
ir, sem sumpart eru tengdar okkar fámenni og að veru-
lega leyti eru að þakka því ágæta fólki sem haldið hefur
uppi verklýðshreyfingu og vinstripólitík í landinu. Áhrif
sósíalískra viðhorfa og frumkvæðis í samfélaginu hafa
dregið stóriega úr afleiðingum þeirrarfreku einstaklings-
hyggju, sem hefur orðið að fara sér nokkuð variega, líka
í Sjálfstæðisflokknum sjálfum.
Það breytir því þó ekki, að til hugmynda breska í-
haldsins um það, hvemig beita má samfléttuðu valdi
auðs og sérgóðrar eignagleði pólitískt, hafa Sjálfstæðis-
menn margir hverjir litið sem eftirsóknarverðrar fyrir-
myndar. Þangað vill allur þeirra vaðall um lágmarksríki
og víðtæka einkavæðingu, m.a. menningariífs og sem
flestra hlutra í félagslegri þjónustu, teyma þá. Og ef
kjósendur ætla í einhverjum þeim mæli sem skoðana-
kannanir gefa til kynna að láta uppi pólitíska þreytu sína
á óvissutímum með því að efla Sjálfstæðisflokkinn - þá
eru þeir ekki aðeins að gefa grænt Ijós á það viðreisnar-
mynstur í landsmálapólitík sem Morgunblaðið var að
boða með mjög ótvíðræðum hætti um daginn. Þeir em
einnig að bjóða upp á að íslenskt samfélag sé teygt í átt
til þess Thatcherisma sem á sér dapurlega endastöð á
mslabingjum Liverpools. Oft var þörf en nú er nauðsyn
að hver og einn beiti sér í sínu umhverfi í þá vem að
snúa fólki frá þeim kostum og að þeim viðhorfum félags-
hyggju og samstöðu sem hafa átt drýgstan þátt í því að
gera þetta samfélag byggilegt.
Meiðmyndin á opnu tískublaðsins „Elle” af Cyrano-unum tveimur Franskir dómarar töldu það óþolandi fyrir
„hetjuímynd” Belmondos að vera sýndur sem löðrungaður ræfill.
Nef gegn nefi í Frans
Cyrano de Bergerac gerir enn allt vitlaust. Depardieu vann Cannes-
verðlaunin — Belmondo meiðmyndar-málið
Tveir frægustu leikarar Frakk-
lands túlka nú Cyrano de
Bergerac á sama tíma. Sviðs-
leikarinn Jean-Paul Belmondo
reyndist húmoriaus, en Gér-
ard Depardieu sigraði í Cann-
es. Nefstærð er viðkvæmnis-
mál hjá frönskum leikurum.
Kvennablaðið Elle var dæmt
til skaðabótagreiðslu fyrir niðr-
andi myndbirtingu af köppun-
um.
Nefið á skáldinu og skylm-
ingameistaranum Cyrano de
Bergerac hefur verið til vand-
ræða í Frakklandi í 200 ár. Nóg
þótti um nasastríðin meðan hann
íifði, en eftir að Edmond Ro-
stand samdi vinsælasta Ieikrit sitt
1897 um þennan furðufugl fór sú
skriða af stað sem nú hefur endu-
rómað um heiminn. Franski leik-
arinn Gérard Depardieu er með
ágætis nef i hlutverkið og hlaut
um daginn viðurkenningu íyrir
bestan leik í karlhlutverki á kvik-
myndahátíðinni í Cannes, en
hann túlkar 17. aldar skáldið
Cyrano de Bergerac í nýrri, sam-
nefndri mynd um þennan nef-
stóra og skapheita ritsnilling og
einvígiskappa. Leikstjóri ræm-
unnar er Jean-Paul Rappenau og
handrit Jean-Claude Carriére
fylgir allnáið frumtexta leik-
skáldsins Rostands.
A sama tíma og kvikmyndin
um Bergerac greifa var frumsýnd
lék hins vegar franski leikarinn
Jean-Paul Belmondo aðalhlut-
verkið sem Cyrano de Bergerac á
leiksviði í upprunalegri gerð
verksins í Théátre Marigny-leik-
húsinu í París. Ytri þeffæri De-
pardieus hafa af náttúrunnar
hendi nokkra yfirburði yfir
krambúlerað boxaranef Bel-
mondos í þessum efnum. Þurfti
nef Cannes-verðlaunahafans að-
eins lauflétta yfirferð fyrir tökur,
en Belmondo burðaðist með
gervinef á sviðinu.
Tískuritið Elle gerði síðan
þau grafalvarlegu mistök að sýna
þá kollegana saman á opnumynd
og er Belmondo þar með alls-ó-
viðeigandi plastnef í trúðslegri
yfirstærð. Hann reiddist heiftar-
lega og höfðaði meiðmyndarmál
gegn blaðinu fyrir “skemmdar-
verk á ímynd sinni”. Að vísu
var aðalröksemdin sú, að á
myndinni er Depardieu/Cyrano
að löðrunga keppinaut sinn
Fáscheux , en afmyndaður haus
Belmondos límdur á herðar þess
sem fyrir högginu verður.
Ákærandi bendir á að þetta
sé lítillækkandi fyrir hetjuímynd
Belmondos, bardagamannsins,
sem berji fólk sjálfúr með góðum
árangri en liggi ekki undir bar-
smíðum annarra. Lögmaður
Belmondos segir því í málshöfð-
un sinni að myndin gefi til kynna
að Depardieu sé „hinn raunveru-
legi Cyrano og Belmondo bara
einhver aumingi”. Franski dóm-
stóllinn var innilega sammála
þessu og dæmdi Belmondo einn
franka í miskabætur.
ÓHT
Hvað er
hérá
seyói?
Með síðbúnu vori fær
götulífið meiri lit og línu og
Ijósmyndavélin kætist yfir
nýjum möguleikum.
Hún hefur til dæmis fang-
að þetta augnablik hér og
gert eilíft og það munar
um minna. En hvað á
svona mynd að þýða?
Getum við kannski bætt
við hana einhverri merk-
ingu með því að smíða á
hana texta sem eru hæfi-
lega langt út í hött?
Eins og til dæmis þessir.
Ég er afi minn.
Karlveldið viðurkennir van-
mátt sinn.
Hvem ætlarþú að kjósa
væni?
Og svo framvegis. Les-
endum er boðið að spinna
áfram eftir hentugleikum.
Jim Smart tók myndina.
8 SÍÐA— NÝTT HELGARBLAÐ Fimmtudagur 24. maí 1990