Þjóðviljinn - 13.11.1990, Qupperneq 4

ÞJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
KLIPPT OG SKORIÐ
Líflömbin
Eitt vandasamasta verk bændanna á haustdögum
hefur jafnan verið það forval eða prófkjör sem felst í því
að velja líflömbin. Undir vel heppnuðu úrvali er afurða-
semi og framlegð hjarðarinnar komin. Menn hafa verið
misglöggir í þessum efnum og oft mátt naga sig í hand-
arbökin. Þótt sauðfjárræktarfélög samtímans njóti þess
að tölvur geymi urmul upplýsinga um ætterni og eðlis-
einkenni flárstofnsins á búinu, er ævinlega nokkurt
happdrætti fólgið í forvalinu í fjárhúsunum. Og með
breyttri tísku og neysluvenjum hafa líka komið til sög-
unnar aðrar áherslur í því sem æskilegast telst í og utan
á einum lambskrokki.
Uppstillingar, forval og prófkjör hjá stjórnmálaflokkun-
um eru nokkur hliðstæða þessarar fornu lífsnauðsynjar í
sveitum, vali líflamba og undaneldisgripa almennt, - svo
ekki sé minnst á vandasamt verk hrossaræktenda að
sumarlagi, þegar þeir reyna að sjá út efnilegustu folöld-
in.
Sumir bændur tíðka það að láta merum sínum og fol-
öldum verða bylt við og horfa þá sem nákvæmast á fóta-
burð ungviðisins í viðbragðinu, til að merkja af því hvort
það muni í eðli sínu vera góður ganghestur. Nú er það
svo, að í hverju forvali eða prófkjöri verða margir fram-
bjóðendurnir folöld á ný og eiga margt undir því komið,
hver viðbrögð þeir sýna kjósendum, ef þeim bregður
ónotalega. Nýjasta dæmið kom fram eftir skoðanakönn-
un fulltrúaráðs Framsóknarfélaganna í Reykjavík, þar
sem Guðmundur G. Þórarinsson þingmaður sýndi val-
hopp eftir að flokksmenn komu honum óþyrmilega á
óvart með því að velja aðra frambjóðendur umfram
hann. Guðmundur telur skoðanakönnunina ómerka, -
„marklaust gabb“, eins og hann orðaði það við DV í gær.
Fleiri frambjóðendur í slíkum prófkjörum hafa illa un-
að sínu hlutskipti og vafalaust er meira framundan af
sorgarviðbrögðum af þessu tagi.
Þótt öllum sé kunnugt um keldur og refilstigu próf-
kosninga, er þó hæpið að ákaflega tapsárir einstakling-
ar nái miklum árangri með deilum eftir þess konar kyn-
bótadóma. Eðlilegt er að breytingar og endurnýjun verði
á þingliði og vissulega virðast nokkrar horfur á því, að
meðalaldur og kynskipting þingmanna færist í eitthvað
skárra horf í komandi kosningum.
Það hefur vakið sérstaka athygli að Alþýðuflokkurinn
á Reykjanesi skyldi falla frá því stefnumiöi flokksins að
efna til prófkjörs og raða í þess stað á listann. Með því
móti var Jóni Sigurðssyni iðnaðarráðherra tryggt efsta
sæti listans. Ennfremur féll Sjálfstæðisflokkurinn á
Norðurlandi vestra frá áformum um prófkjör, þrátt fyrir til-
mæli m.a. þriðja manns á lista þeim sem upp var stillt,
séra Hjálmars Jónssonar prófasts. Margt er um það rætt
að prófkjör sundri fremur flokkum en sameini þá, en í
þessum tilvikum er sennilega fremur um að ræða mikla
óvissu um úrslit prófkjöra, þar sem val líflambanna hefði
getað farið á allt annan veg en flokkseigendur á hverjum
stað óskuðu.
Varðandi endurnýjun þingmanna er það líka einkar
athyglisvert, hve valið fer víða fram eftir lögmálum kyn-
bótafræðinnar, þar sem niðjar sögufrægra og þaul-
reyndra einstaklinga geisast fram á sjónarsviðið og
hlammast fyrirhafnarlítið í óðalssæti sín á Alþingi, líkt og
þekkist á hestamannamótum og hrútasýningum. Ríflega
10% alþingismanna núna eru börn fyrrverandi þing-
manna, og dýralækninum Árna Mathiesen varð ekki
ætternið að fótakefli í prófkjöri helgarinnar þegar Sjálf-
stæðisflokkinn á Reykjanesi vantaði m.a. nýjan mann í
stað föður hans.
Miðstjórn Alþýðubandalagsins samþykkti áskorun til
kjördæmisráða flokksins um að stefna að endurnýjun í
efstu sætum framboðslista sinna um allt land. Það er
einsýnt að ýmsum kann að þykja sinn hlutur fyrir borð
borinn í þeim efnum, þegartil kastanna kemur. Viðbrögð
manna við óvæntum og jafnvel óþægilegum tíðindum
leiða í Ijós hversu fjölbreyttan gang þeir hafa. Það er
flokknum og stefnumiðum hans fyrir bestu að gripið sé til
kostanna, í stað þess að fælast.
ÓHT
r
Þegar
kjósendur
skrópa
Morgunblað-
ið skrifaði á
föstudaginn leið-
ara um kosningar
sem fram fóru i
Bandaríkjunum
nokkrum dögum
fyrr. Þar var ekki
síst lagt út af því,
að aðeins 35%
kjósenda töldu
það ómaksins
vert að neyta at-
kvæðisréttar.
Kjörsókn hefur
verið að skreppa
saman jafnt og
þétt í Bandaríkj-
unum, þar er að
verða til það svo-
kallað „áhorfen-
dalýðræði“.
Menn hafa nátt-
úrlega rétt til að
kjósa, en finnst
ekki taka því.
Svikin
loforð
I leiðara Morgunblaðsins er
minnt á það, að forystumenn tví-
buraflokkanna bandarísku hafi
lýst áhyggjum sínum af þessu
áhugaleysi. Og viðurkenni að
með því lýsi fólk vantrausti sínu á
stjómmálamenn. Morgunblaðið
bætir við þeim skýringum að
kjósendur í Bandaríkjunum séu
þreyttir á stjómmálamönnum,
sem ekki standi við sín kosninga-
loforð. Er sjálfúr Bush forseti
nefndur til dæmis, en hann var
kosinn m.a. út á loforð um að
aldrei mundi hann hækka skatta,
loforð sem hann hefur ekki getað
staðið við. Þetta dæmi af Bush er
reyndar nokkuð sérstakt: Ábyrgð-
arleysi hans kom ekki fram i því
að hann sveik kosningaloforð,
heldur í því að hann gaf loforð
sem glæpsamlegt hefði verið að
standa við eins og háttað er
feiknalega skökkum ríkisbúskap í
Bandaríkjunum. Með því að
svíkja loforðið um áframhald
fremur lágra
skatta á þá sem betur mega sín
var hann loksins að sýna lág-
marksmyndugleik í meðferð inn-
anlandsmála!
Of mikil
umræða?
En síðan kemur Morgunblað-
ið með þessar undarlegu skýring-
ar hér á daufum áhuga banda-
rískra kjósenda á stjómmálum:
„Áhugaleysi almennings á því
að taka þátt í kosningunum má að
öðrum þræði rekja til mikillar
pólitískrar umræðu í Bandaríkj-
unum. Menn séu einfaldlega al-
veg búnir að fá nóg. Kjörtímabil
þingmanna í fulltrúadeildinni er
aðeins tvö ár. Þingmenn em því
alltaf í kosningafötnunum ef
þannig má að orði komast. Við
þær aðstæður Ieita þeir meira eftir
umræðum fjölmiðla um störf sín
og stefnu en endranær. Öll sú
ásókn eftir að vera í sviðsljósinu
hefur ekki skilað þeim árangri
sem að var stefnt.“
Það má vel rétt vera að banda-
rískir kjósendur séu hundleiðir á
viðleitni stjómmálamanna til að
koma sér í fjölmiðla í tíma og
ótíma. En það er mikil fegrun á
ástandinu að segja að þar með sé
áhugaleysi almennings tengt því,
að í Bandaríkjunum sé „of mikil
pólitísk umræða“. Stjómmála-
menn og frambjóðendur sem em í
sífelldum prófkjörs- og endur-
kjörshasar sem í Bandaríkjunum
lýtur nokkumveginn sömu lög-
málum og auglýsingaherferðir í
þágu tannkrems og sápu, þeir em
ekki í neinni pólitískri umræðu
sem hægt er að kalla því nafni.
Ekki frekar en það megi kalla það
„pólitíska umræðu“ þegar Morg-
unblaðið birti þennan sama fostu-
dag einar fimmtán greinar um
ágæti þeirra sem vildu verða
þingmannsefni fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn i Reykjaneskjördæmi.
Niöurlæging
stjórnmálanna
Stjómmálamenn geta vitan-
lega niðurlægt stjómmálin með
margskonar hentistefnu. En þá
fyrst er niðurlæging stjómmál-
anna fullkomnuð þegar allt það
sem kalla má stefnumál er horfið
á bak við háværa auglýsingaher-
ferð um ágæti vonbiðla stjóm-
málanna, um þá ímynd sem troða
skal í gin kjósandans ásamt ynd-
islegum maka, glæstu húsi, fal-
legum bömum, hressilegum úti-
vistargöllum og lífsvinsamlegum
hundi. Því lengra sem menn
skeiða á þeirri, braut þeim mun
daufari verður áhugi almennings,
það eitt er vist.
Aðkaupasér
þingmann
En það er fleira að varast en
dauðrotandi auglýsingafargan að
viðbættu því slúðri og persónu-
leikaklámi sem einkennir banda-
rísk stjómmál og menn sýna
ýmsa tilburði til að herma eftir
hér á landi.
Auglýsingaherferðimar kosta
morð fjár eins og menn vita. Þetta
þýðir að í landi sem gerir pólitík-
ina jafnrækilega að markaðsvöru
og gert er í Bandaríkjunum geta
engir boðið sig ffam með minnstu
von um árangur nema þeir hafi
morð fjár undir höndum. Á tím-
um þegar hugsjónamennska er
lýst hlægileg og jafnvel háskaleg
sveitamennska, þá geta þessir
peningar ekki komið ffá öðrum
en fjársterkum fyrirtækjum. Fyr-
irtækjum sem eiga hagsmuna að
gæta í viðkomandi kjördæmi eða
em að safna sér í þingmanna-
þrýstihóp í höfuðstaðnum. Þau
fjárfesta sem sagt í kosninga-
slagnum, og vitanlega taka þau
enga áhættu ef að tvísýnt er um
það hvort t.d. repúblíkani eða
demókrati nái kjöri. Þau íjárfesta
í báðum! Og „eiga“ þar með þing-
manninn, hver sem hann verður.
Og svo rætist hið fomkveðna: Sá
sem borgar músíkina, hann ræður
því líka hvað sungið er.
Þetta veit fólk. Og það er því
ekki að furða þótt almenningur
neiti að trúa þvi, að kjömir full-
trúar á þingi séu í einhverjum
skilningi hans menn. Milli stjóm-
mála og samfélags hefúr orðið
skilnaður og ekkert bólar á því að
það takist að leiða þau skötuhjú
saman aftur til sambúðar sem
hald væri í.
ÁB
ÞJOÐVILJINN
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Helgi Guðmundsson
Ólafur H. Torfason.
Fréttastjóri: SígurðurÁ. Friðþjófsson.
Aðrir blaöamenn: Bergdís Ellertsdóttir, Dagur
Þorleifsson, Elías Mar (pr.), G. Pétur Matthiasson,
Garðar Guðjónsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim Smart (Ijósm.), Kristinn
Ingvarsson (Ijósm.), Ólafur Glslason.Sævar
Guðbjömsson
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristln Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Steinar Harðarson.
Auglýsingar: Sigríður Sigurðardóttir, Svanheiður
Ingimundardóttir, Unnur Ágústsdóttir.
Útbreiöslu- og afgreiðslustjóri: Hrefna
Magnúsdóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir,
Þorgerður Sigurðardóttir, Þórunn Aradóttir.
Bilstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Skrifstofa, afgreiðsla, ritstjóm, auglýsingar:
Siðumúla 37, Rvlk.
Simi: 681333.
Símfax: 681935.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Öddi hf.
Verð i lausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblaö: 150 kr.
Áskriftarverö á mánuði: 1100 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagurdagur 13. nóvember 1990