Þjóðviljinn - 25.04.1991, Blaðsíða 2

Listahátíð æsk>
unnar - Ljóðabók
barnanna
Um sumarmál fer vel á því að listahátíð barna
standi sem hæst í höfuðborainni. Hátíðin er
sú fyrsta af mörgum sem haldnar verða í öll-
um íandshlutum.
Samkvæmt hefðbundnum skilningi eru
framfarir í nútíma þjóðfélagi reistar á tækni og pening-
um öðru fremur og um leið telst það eitt einatt til fram-
fara sem mælt verður á mælikvarða tækninýjunga og
fjármagns. Þessi skilningur á framförum er góðra
gjalda verður og dugar agætlega svo lanat sem hann
nær. En lítið gagn yrði okkur að öllum tækniframförun-
um, auknum hagvexti, nýium byggingum, nýjum verk-
smiðjum, skipum og svo framvegis ef gróskumikið
lista og menningarlif þrifist ekki um leið. Enda þótt við
megum aldrei gleyma grunninum, arðbærri atvinnu
handa öllum og skynsamlegri nýtingu auðlindanna þá
skiptir hitt ekki minna máli að hlúa svo að skapandi
listym að í landinu blómgist Ijölskrúðugt mannlíf.
I þeim efnum varðar miklu að glæða áhuga barna
og unglinga á því að njóta framlags listamanna, auka
skilning þeirra á mikilvægi lista,og síðast enn ekki síst
að örva þau sjálf til að skapa. Á undanförnum áratug-
um hefur sem betur fer orðið bylting í skóla- og upp-
eldisstarfi með aukningu á dagvistun barna og skipu-
legu innra starfi á slíkum stofnunum, en einnig hefur
starf grunnskólanna tekið miklum og jákvæðum breyt-
ingum.
Framfarir af þessu tagi eru ekki síður mikilvægar
en hinar sem mældar eru á hefðbundinn mælikvarða.
Áhrif sjónvarps á börn og unglinga hefur lengi vald-
ið áhrifamönnum í menningarmalum áhyggjum. Þess-
ar áhyggjur eru skiljanlegar enda dregur enginn í efa
gríðarlegan mátt sjónvarps til að móta skoðanir og
viðhorf fólks. Þrátt fyrir þetta er ástæða til að vera
bjartsýnn á að íslenskt æskufólk standist vel áreiti er-
lends sjónvarpsefnis og fyrir slíkri bjartsýni eru að birt-
ast ný rök í dag.
Alpýðusamband íslands varð 75 ára í mars sl. og
efndi af því tilefni til Ijóðasamkeppni meðal barna í
samvinnu við menntamálaráðuneytið og bókaútgáf-
una Iðunni. íslensk börn reyndust fúsari til að yrícja en
nokkurn óraði fyrir því að í samkeppnina bárust um
6000 Ijóð og koma Ijóð eftir þau bórn sem viðurkenn-
ingu fencju út á bók í dag. Þjóðviljinn sendir aðstand-
endum utgáfunnar og hinum ungu skáldum hamingju-
óskir í tilefni dagsins.
Alþingi samþykkti ný grunnskólalög og lög um leik-
skóla skómmu fyrir þinglok. í báðum þessum laga-
bálkum er verið að leggja grunn að mikilvægu uppeld-
isstarfi til langrar framtiðar. Næst á eftir heimilunum
eru skólarnir mikilvægustu uppeldisstofnanir samfé-
lagsins. Öflugir skólar með fjölþættu skapandi starfi
leggia meðal annars grunninn að lífsviðhorfum ein-
stakíingsins, sem mótar allt líf hans upp frá því. Skól-
arnir hafa það hlutverk að þroska nemendur til að lifa
og starfa í íslensku samfélagi, gera þeim kleift að taka
þatt í því af fullum myndugleik oa síoast en ekki síst til
að njót^ þess sem lýðræðisþjóðfélagið hefur upp á að
bjóða. I því felst meðal annars frelsi til skapandi tján-
ingar í listum. Því er listahátíð barna merkur atburður
sem staðfestir þann skilning menntamálayfirvalda að
það er ekki einasta skylda skólakerfisins að kenna,
heldur líka að hjálpa tií að njóta. Því erfrumkvæði
verkalýðshreyfingarinnar að útgáfu lióðabókar barna
einnig merkur atburður því frjáls verkalvðsfélög eru
einn af hyrningarsteinum lýðræðisins, fyrir tilverknað
verkalýðshreýfingarinnar hefur lífsskilyrðum íslenskra
barna verið gjörbreytt á þessari öld.
Gleðilegt sumar.
hágé.
Þtóðylltinn
Málgagn sóslalisma þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélagið Bjarki h.f..
Framkvaemdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Helgi Guðmundsson
Ólafur H. Torfason.
Fréttastjóri: SigurðurÁ. Friöþjófsson.
Ritstjóm, skrifstofa, afgreiðsla, auglýsingar: Síðumúla 37, Rvík.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verö i lausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblað: 150 kr.
Áskriftarverð á mánuöi: 1100 kr.
UPPT & SKOKIÐ

IY/ (YþYI ú
JL

ÍPnP ,
(J

ýh
-v
v '\N
aH
Ekki fínt að vera fínn
Nú er að segja frá því að það er
ekki iengur fint að vera uppi.
Það er ekki í tísku að eltast við
dýrar flíkur með réttum merkjum.
Sú sannfæring hefúr mjög látið á
sjá, að sá sem ekki kaupir sér lúx-
usvöru af síðustu gerð hljóti að
hafa misst af hamingjunni. Kavíar,
dýrir bílar, kampavín og sérhönnuð
dýrindisúr eru á útleið.
Þess í stað vilja margir hamast
minna í lífskjaramaraþonhlaupinu
og kæra sig kollótta um að það
þýðir að þeir verða að lifa sparleg-
ar. Menn setjast upp í ódýran bíl
og taka jafnvel fram reiðhjólið.
Þeir láta sér fátt um glæsipartí
fmnast en hetja jfjölskylduboð í
nýjan virðingarsess. Þeir brugga
sinn bjór sjálfir og betrekkja sjálfir
og hugsa um garðblettinn sinn.
Þeir eita ekki þau mannamót þar
sem von er á stórstjömum ein-
hverskonar, heldur leita uppi ein-
hvem félagsskap í nágrenninu og
vinna fyrir hann sjálfboðavinnu í
þágu góðs málefnis. Ef þeir eiga
litil böm hætta þeir við pappírs-
bleyjur og nota í staðinn umhverf-
isvænar taubleyjur.
Einfalt líf
Er þetta lýsing á íslensku sam-
félagi nú um sumarmál? Reyndar
ekki. Hér var farið með nokkur at-
riði úr lýsingu bandaríska vikurits-
ins Time á þvi hvemig „Einfalt líf
kemur aflur“, eins og samantektin
reyndar heitir. Þar segir frá því að
sú frekja neysluhyggja sem ein-
kennt hefur bandarískt þjóðlíf um
alllangt skeið sé nú á útleið. í stað
þeirrar „efnishyggju“ gerist það nú
æ algengara, að sá bandaríski
meðaljón reyni að gera sér lífsfyll-
ingu nokkra úr einfoldum skemmt-
unum og heimilislegum dyggðum.
Og sú endurskoðun á lífsstíl og
gildismati hefur m.a. orðið til þess
að sumir þeirra sem hafa verið of-
an á í samfélaginu, eins og það
heitir, þeir ákveða að fá sér starf
sem er lægra launað og nýtur
hvergi nærri þeirrar virðingar sem
sú iðja hafði sem þeir áður stund-
uðu. Flytja í ódýrarara umhverfi.
Selja kannski glæsikerruna. Bara
til þess að vera heima með bömun-
um og drepa sig ekki á streitu.
Eftirsókn eftir vindi?
Hvað er eiginlega hér á seyði?
Hafa betur settir Bandaríkjamenn
allt í einu sest niður og rifjað upp
Prédíkarann í Biblíunni, en það var
hann sem sagði að allt væri hé-
gómi og eftirsókn eftir vindi. Að
minnsta kosti auður og frægð og
völd. Er þetta sigur „nýaldarinnar"
svokölluðu? (sem er reyndar furðu
harðsnúin í gróðasókn þeirra sem
við hana starfa). Eða er slík þróun
niðurstaða af þeirri upplýsingu
sem menn hafa fengið í stómm
skömmtum um heilsufar sitt og
annarra, eithvað í hliðstæðu við
það að menn reykja minna en áður
og meira að segja sterkir drykkir
em eitthvað á niðurieið á sölu-
skrám?
Lífskjör hafa versnað
Hér kemur vitanlega margt til
greina. Þó einfaldast væri vitanlega
að álykta sem svo, að sú stund
hlýtur að renna upp í lífi hvers
sæmilega skynsams manns, að
hann spyr sig hvort það taki því að
hamast svo við að klifra áfram upp
tekjustigann, að enginn tími verður
til að „njóta lífsins“ nema þá með
því að kaupa sér einhverja dýra
staðfestingu á því að þú sért maður
með mönnum.
En hér kemur og fleira til. Aft-
urhvarf til einfaldari skemmtana
og lífshátta á sér meðal annars ofur
jarðbundnar forsendur. Þær
hneigðir allar em mjög tengdar
vissum staðreyndum efnahagslífs-
ins. Þar hafa verið sveifhir miklar
og þó heldur niður á við. Atvinnu-
leysi hefur verið að mjakast uppá
við í landinu og nemur nú 6,5%.
Gjaldþrot em daglegt brauð. Mikill
fjöldi fólks neyðist blátt áfram til
þess að skera niður neyslu sína. Og
það hefur líka sín áhrif þegar menn
sjá nágranna sína verða fyrir ein-
hverjum slíkum skakkaföllum: eins
gott kannski að ég dragi saman
seglin strax til að vera við öllu bú-
inn.
Dyggð úr nauðsyn
Þetta kallar fyrmefnt vikurit,
Time, að Bandaríkjamenn „geri sér
dyggð úr nauðsyn" þegar þeir
skera utan af sínum dýmstu
neysluvenjum. Og blaðið minnir á
það, að það sé mikill misskilningur
þegar menn telja að obbinn af
bandariskum fjölskyldum hafi ver-
ið á uppleið á síðastliðinum áratug:
„Andstætt því sem menn halda,
þá var næstliðinn áratugur sá tími
þegar meirihluti bandarískra fjöl-
skyldna var að færast niður þjóðfé-
lagsstigann. Það var aðeins sá
fimmtungur Bandaríkjamanna sem
ríkastur er, sem jók rauntekjur sín-
ar í stjómartíð Reagans, og þeir fá-
tæku drógust enn meir aftur úr.
Þegar búið er að taka mið af verð-
bólgu, þá hafa lífskjör í Bandarikj-
ununum í reynd versnað síðan
1973: raungreiðslur sem bandarískt
verkafólk fær fyrir hverja vinnu-
stund hafa farið úr 8,55 dollurum
þá niður í 7,54 dollara nú. Því segir
Barry Bosworth hagfræðingur hjá
Brokkings Institution: Bandaríkja-
menn em ekki að gerast bölsýnir.
Þeir em blátt áfram að verða raun-
særri. Það er rétt hjá þeim að hugsa
sér til niðurskurðar“.
Það er og í þessum anda að í
samantekt Times segir, að „ein-
faldara líf‘ sé ekki trúaratriði, ekki
„messíasarhreyfing“ eins og á sjö-
unda áratugnum þegar unga fólkið
lét illum látum og kvaðst þreytt á
ríkjandi neysluhyggju. Sú hreyfing
sem nú setur vaxandi svip sinn á
þjóðlífið er „tiltölulega praktísk“.
Með öðmm orðum: hún tekur mið
af þeim tiðindum sem fyrr var um
getið og enginn hefði trúað ef hann
hefði lesið um þau í einhveiju
vinstrivillublaði: lífskjör hafa
versnað í Bandaríkjunum siðan
1973.
Börn og eldflaugar
Sem leiðir hugann að öðm: Re-
aganisminn sem létti sköttum af
þeim ríku, hann er einhver versta
villa í bandarískri stjómsýslu sem
um getur. Sú stefna hefur gert
Bandaríkjamenn að skuldugustu
þjóð heims, lagt fjármál ríkisins í
rúst, gert þá ríku ríkari og þá fá-
tæku og meðaljónana fátækari. Það
er líka áframhald þessarar stefhu
sem fær Time í sama tölublaði til
að hneyklast á „forgangsröð“
bandarískra stjómvalda. Þau hafa
alltaf nóga peninga til að kaupa
vopn meðan þau sætta sig við að
velferðarkerfinu hefúr hnignað svo
að ungbamadauði er nú helmingi
meiri en t.d. í Japan og meiri en í
23 ríkjum öðmm, þar á meðal
Spáni og Singapore. Og emi er
haldið áffam á sömu braut: nú síð-
ast tókst ekki að kría meir en 25
miljónir dollara út úr stjómvöldum
til baráttu við ungbamadauða, á
meðan var skrifuð pöntun fýrir
marga miljarði til að bæta í vopna-
búr sem em yfirfull. 150 miljónir
eiga t.d. að fara til þess að bæta 20
þúsund sknðdrekaeldflaugum við
birgðir hersins, sem á 312 þúsund
stykki fynr!
ÁB
ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 25. apríl 1991
Síða 2