Þjóðviljinn - 17.07.1991, Síða 2

Er íslenskt fullveldi
annað en norskt?
Þegar EES, Evrópska efnahagssvæðið, er á döf-
inni, skýtur sú spurning upp kolli fyrr en síðar,
hvort sá samningur feli í sér skerðingu fujlveldis.
Framsal löggjafarvalds.til yfirþjóðlegra stofnana.
Við þessari spurningu bregðast menn með misjöfn-
um hætti. Stundum er settur upp sakleysissvipur
eins og gert var í leiðara Morgunblaðsins á dögun-
um, þar sem talað var um nauðsyn þess að upplýsa
fólkið. Til dæmis um það hvort verið væri að skerða
fullveldið eða ekki með EES- samningum? Með öðr-
um orðum: svo er látið sem hér sé á ferð eitthvert
leyndarmál sem erfitt er að átta sig á.
Algengara er það þó, að þeir sem ákafastir eru í
að ná samningum um EES neiti því að þeir feli í sér
nokkuð það sem heitir framsal á löggjafarvaldi,
skerðing fullveldis. Gott dæmi um þetta var málflutn-
ingur Jóns Baldvins Hannibalssonar í sjónvarpinu á
dögunum. Hann kaus að búa til eftirfarandi flækju:
íslendingar eru ekki að afsala sér einu né neinu með
aðild að EES, vegna þess að, eins og ráðherrann
sagði, „við sækjumst sjálfir eftir“ samkomulagi um
EES. Það er enginn að neyða okkur til neins, segir
hann. Alþingi verður að samþykkja samningsdrög.
En eins og hver maður sér er hér um næsta
skammgóðan vermi að ræða. Vitanlega heldur því
enginn fram að Alþingi geti ekki hafnað hvort sem
væri samningum um EES eða öðru því sem utanrík-
isráðherra hefur haft á sínum prjónum. En það er fá-
ránlegt að setja dæmið upp með þeim hætti, að fyrst
ráðherrar „sækjast eftir" EES (þjóðin hefur ekki verið
spurð um það beinlínis) þá geti ekki verið um neitt
það að ræða sem heitir afsal fullveldis. Það hefur
enginn haldið því fram að þjóðir glutri niður fullveldi
sínu og sjálfstæði með því móti einu að farið sé að
þeim með hervaldi. Það er til dæmis gamalt bragð úr
sögunni, þegar eitthvað slíkt er á seyði, að koma
asna klyfjuðum gulli inn fyrir borgarmúrana. Og það
er með mörgu móti hægt að draga svo úr viðnáms-
þrótti þjóða að þær trúi því að þeim sé best borgið
„innan hinna stóru heilda" og gefi af fúsum og frjáls-
um vilja upp þá sérvisku að standa á eigin fótum. En
söm er gjörðin: afsal fullveldis er afsal fullveldis.
í rauninni er þessi deila um það hvort „fjórfrelsið" í
EB, sem EES yfirtekur, sé jafngilt afsali fullveldis
næsta fáránleg þegar litið er til nágranna okkar
Norðmanna. Þeir virðast aldrei hafa verið í vafa um
það hvað er á seyði. Þetta kemur eina ferðina enn
skýrt fram í fréttaskýringarpistli í Morgunblaðinu um
síðustu helgi, en þar segir frá áhrifum EES-við-
ræðna á stjórnmál í Noregi. í greininni stendur þetta
hér skýrum stöfum: „Þegar EES-samningarnir liggja
fýrir og koma til atkvæða í norska þinginu nægir ekki
einfaldur meirihluti (til að samþykkja þá). í norsku
stjórnarskránni er að finna lagagrein sem kveður á
um að lög eða samningar sem skerða fullveldi
landsins verði að fá 3/4 atkvæða í Stórþinginu og
fellur samningurinn um EES undir þá grein vegna
ákvæða hans um yfirþjóðlegt vald.“
Með öðrum orðum: Norðmenn, einnig þeir stjórn-
málamenn sem áhugasamir eru um EES, eru ekki
að flækja málin að óþörfu og rugla almenning í rím-
inu. Þeir viðurkenna að ákvæði um „yfirþjóðlegt
vald" jafngildi skerðingu á fullveldi. Þeir ætla sér að
bíta í það súra epli og kyngja bitanum. En á íslandi
skal sem flest í Evrópumálum vera sem lengst í
þoku og móðu - það er þessvegna sem utanríkis-
ráðherra og þeir sem hugsa með svipuðum hætti
taka á sig stóran sveig um leiö og fullveldi landsins
ber á góma, vilja ekki við neinn ugg um það kann-
ast.
ÁB.
Þióðviltinpj
Málgagn sósfalisma þjóöfrelsis og verkalýðshreyfingar
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélagið Bjarki h.f..
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Helgi Guðmundsson
Fréttastjóri: SigurðurÁ. Friðþjófsson.
Ritstjóm, skrifstofa, afgreiösla, auglýsingar: Síðumúla 37, Rvlk.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verð í lausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblað: 150 kr.
Áskriftarverö á mánuði: 1100 kr.
Forsætisráðherra
í samtalsbók
Fyrir skömmu barst í hendur
klippara samtalsbók við Ingvar
Carlsson, forsætisráðherra Sví-
þjóðar. Það er forlagið Tiden sem
gefur bókina út, en spyrillinn er
Göran Fárm, blaðamaður frá Norr-
köping. Bókin er hugsuð sem
framlag í kosningabaráttuna vegna
kosninganna sem fram fara í Sví-
þjóð í haust og er áhugaverð fyrir
margra hluta sakir. I fyrsta lagi
eiga íslenskir kjósendur aldrei
kost á bókum af þessu tagi og má
raunar segja að það einkenni ís-
lensk stjómmál hve þögulir margir
stjómmálamenn em um ýmis pól-
itísk gmndvallaratriði.
í annan stað er bókin áhuga-
verð vegna þess að hún dregur
fram ákaflega skýran mun á milli
pólitískrar framsetningar Ingvars
annars vegar og þess hvemig ís-
lenskir stjómmálamenn tjá sig um
málin. Og síðast en ekki síst er
fróðlegt að lesa klausur sem í end-
ursögn er þannig: „Okkur hefur
tekist að jafna efnhagslegar að-
stæður, grunnmenntun og svo
framvegis. En ef það er þannig að
okkur hefur ekki tekist að skapa
réttláta möguleika allra til að lifa
innihaldsríkara Iífi. Ef það er -
sagt á dálítið einfaldan máta -
þannig að verkafólk sest við víd-
eóið en einungis yfír- og milli-
stéttin fer í leikhús, þá er ljósl að
okkur helúr mistekist. Nú held ég
að vísu, að þetta sé ekki svona
slæmt. Ég held að bóklestur sé al-
mennari meðal bama, einnig leik-
hús og tónlist, en það var þegar ég
var að alast upp. Ahuginn á menn-
ingu ræðst mjög af þeim áhrifum
sem böm verða fyrir, t.d. áður en
þau koma í skóla, sem þýðir að
foreldrahlutverkið hefur afar
mikla þýðingu.
Við héldum að menningarleg-
ur jöfnuður myndi nást þegar við
byggðum upp gmnnskólakerfið en
andstæðumar skapast miklu fyrr,
og liggja dýpra en við héldum.
Það er ein ástæðan fyrir því að
dagvistir fyrr böm em svo þýðing-
armiklar. Þær eiga ekki að vera
eingöngu geymslustaður á meðan
foreldramir em í vinnu, innra starf
þeirra verður að vera þannig að öll
böm, án tillits til aðstæðna þeirra
að öðru leyti, eigi möguleika á að
þroska hæfileika sína.“
Sósíalisminn í vanda
Þeir em ekki margir íslensku
stjómmálamennimir af karlkyni
sem opinberlega hafa rætt mál af
þessu tagi og líklega myndu flestir
reka upp stór augu og sperra eyru
ef íslenskur forsætisráðherra léti
sér annað eins um munn fara: Dag-
vistir eiga að vera þroskandi og
jafna aðstöðu bama! Einhverjir
Moggapennar yrðu líklega ekki
lengi að sjá í þessu bæði guðlast
og guðlausan kommúnisma — allir
í sama mótið - og þar fram eftir
götunum.
Og er þá rétt að líta á spum-
ingu úr allt annarri átt, en blaða-
maðurinn spyr Ingvar Carlsson
hvemig hann bregðist við þegar
hægri menn segi, eftir fall komm-
únismans í Austur-Evrópu, að
gjaldþrot kommúnismans snerti
jafnaðarstefnuna; sósíalisminn sé
þegar allt kemur til alls aíurð sama
huga. Þá svarar Ingvar Carlsson:
„Þetta er álíka óréttlátt og ef ég
spyrti saman Bildt og Pinochet
(formann hægri flokksins í Svíþjóð
og einræðisherra Chile - innsk.
Þjv.) eða aðra hægrieinræðisherra
sem kalla sig íhaldssama. Allt mitt
líf hef ég verið mjög nákvæmur og
alltaf talað um „lýðræðislegan
sósíalisma“ vegna þess að komm-
únisminn hefur fyrir mér alla tíð
verið hatursfullt þjóðfélagskerfi. í
þessu efni hef ég alltaf talað mjög
skýrt. Og það erum jú við jafnað-
armenn sem höfum orðið að beij-
ast af mestum ákafa gegn komm-
únistum, t.d. úti á vinnustöðunum.
Þrátt fyrir þetta má spyija sig
þeirrar spumingar hvort fall
kommúnismans í Austur-Evrópu
hafi spillt fyrir jafnaðarstefnunni -
fyrst og fremst í Austur- og Mið-
Evrópu - hversu óréttlátt sem það
kann að hljóma. í Þýskalandi sjá-
um við þá mótsetningu að Kristi-
legum demókrötum, sem störfúðu
allan tímann í kommúníska kerfinu
og vom einskonar leppfiokkur eða
hvað maður getur kallað það,
gengur nú betur en jafnaðarmönn-
um sem vom bannaðir. Það er með
öðmm orðum mögulegt að hugtak-
ið sósíalismi hafi skaðað jafnaðar-
menn í bráð en ég er sannfærður
um að það gerir það ekki í lengd.“
Blaðamaður spyr:
Myndi verkalýðshreyfingin
(Þegar sœnskir jafnaðarmenn tala
um verkalýðshreyfmguna eiga þeir
bæði við Jlokk og verkalýðsfélög -
innsk.) ekki grœða á því að hœtta
að nota orðið sósíalismi en nota í
staðinn bara jafnaðarstefna?
„Mér sýnist við hafa skýrt
þetta vel í stefnuskránni. Við höf-
um aldrei samþykkt þá einföldu
skilgreiningu á sósíalisma að hann
sé aðeins félagsleg eign. Markmið
okkar em frelsi, jafnrétti og
bræðralag. Þessi hugtök munu
ekki breytast. Hinsvegar munu að-
ferðimar við að ná þessum mark-
miðum þróast og breytast. í þeim
efnum hafa jafnaðarmenn alltaf
verið lausir við kreddur og reiðu-
búnir til endurmats.
Ég get nefnt mál eins og um-
hverfismál. Það er ekki hægt að
leysa umhverfisvandamálin með
því að sleppa markaðsöflunum
lausum, og þú getur ekki mætt
þörfum bafna á viðunandi hátt
með því að láta einkafyrirtæki sjá
um bamagæslu og foreldratrygg-
ingar.
„Markaðsöflin“ njóta nú hylli
og það gætir tilhneigingar til að
víkja sér undan pólitískri ábyrgð.
En þessi dæmi sem ég hef hér
nefnt, sýna að það em stjómmálin
sem skapa tryggingar og réttlæti.
Minna af pólitík mundi ekki síst
koma illa við margar konur. Það er
engin tilviljun að við höfúm fengið
aukið fylgi kvenna því þessi sjón-
armið geta jafhaðarmenn einir var-
ið og þróað.
Hliðarverkanir markaðslög-
málanna myndu einnig fara mjög
illa með stórborgimar ef litið er á
umhverfið, samgöngur og aðstöðu
bama. Á grundvelli þessara mála
eiga jafnaðarmenn mikla mögu-
leika á auknu fylgi.“
Hvað eiga þeir
sameiginlegt?
Sósialdemókratar í Svíþjóð og
Alþýðuflokkurinn - Jafnaðar-
mannaflokkur íslands em taldir
bræðraflokkar, en þegar borin em
saman viðhorf sem talsmenn
flokkanna setja fram fer maður
ósjálfrátt að spyija hvað flokkamir
eigi raunverulega sameiginlegt
annað en nöfhin og andstöðuna við
kommúnista. Eitt er að minnsta
kosti vist að sænskir jafnaðarmenn
fá ekki íslensk „flokkssystkin“ sín
til að slást í förina gegn markaðs-
öflum og hægri pólitík um þessar
mundir.
hágé.
ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 17. júlí 1991
Síða 2