Þjóðviljinn - 21.12.1991, Side 11

„Loksins yfirgaf Guð þennan mann í synd sinni og lét hann deyja í eymd sinni eftir að hafa hafnað
því lastafulla lífemi sem gekk gegn öllum helgum lögum og var hræðilegt fordæmi þeirra
er játast undir heimsins nautnir og óra nútíma heimspeki. “
mörgum skilningi. Áður en hann
yfirgaf London í árslok 1777 eftir
að hafa lent í enn einu klandrinu,
hafði hann áunnið sér titilinn
„Æðsti meistari“ í reglu Vonarinn-
ar. Þar með var sá áfangi unninn,
eftir langan slóða blekkinga og
svika, að hann gat státað af raun-
verulegum virðingartitli sem ekki
var uppdiktaður eða illa fenginn.
Hann gat þannig sagt skilið við
fortíðina, sem hann og gerði með
táknrænum hætti með því að af-
neita sínu fyrra nafni. Er Alexand-
er Cagliostro greifi og Serafína
greifynja héldu yfir Ermarsundið í
desember 1777 hófst tímabil ris-
andi frægðsarsólar þeirra, þar sem
greifynjan þurfti ekki lengur að
selja blíðu sína því eiginmaður
hennar vann sér nú fljótt orðstír á
meginlandinu sem galdramaður og
læknir og ómetanlegur áróðurs-
meistari fyrir alþjóðahreyfingu fri-
múrara. Auðugir menn og voldug-
ir, kardinálar og prinsar, sáu hon-
um fyrir ríkulegum lífeyri og hann
náði slíkum árangri í kraftaverka-
lækningum með smyrslum sínum,
elexírum og seQunarmætti, að
læknavísindin stóðu ráðþrota.
Jafnframt hlaut hann brátt viður-
nefnið „hinn mikli mannvinur“,
því hann neitaði að taka við
greiðslum fyrir lækningar sínar á
fátækum. Auk þessa tók hann nú
að undirbúa stofhun sinnar eigin
reglu og boða kennisetningu hinn-
ar „Egypsku siðareglu frímúrara“,
sem varð um síðir að sérstakri
hreyfmgu meðal leynireglna í álf-
unni.
Cagliostro skrifaði í þessum
tilgangi sérstakt rit, „Helgisiðir
hinnar egypsku firímúrarareglu“,
sem aðeins er varðveitt í slitrum.
Samkvæmt heimildum byggði
reglan á sjö grundvallarboðorðum
um ást á Guði, yfirvöldunum og
náunganum, skilyrðislausri hlýðni
við regluna og þagmælsku og um-
burðarlyndi gagnvart öðrum trúar-
brögðiun og virðing fyrir leyndar-
dómum náttúrunnar og hinni
ómældu þekkingu gullgerðar-
meistaranna á sköpunarverki
Guðs. Æðsti maður reglunnar,
Cagliostro sjálfur, bar titilinn
,JHinn mikli Kopti“ og hafði undir
sér sjö meistara er báru nöfn spá-
mannanna og sjö kvenmeistara er
báru nöfii síbillanna.
Reglan boðaði samkvæmt
heimildum frelsun mannsins und-
an falli Adams og sameiningu við
„hinn frumlæga guðdóm“. Eftir að
hafa náð fullkomnun gátu reglu-
bræður vakið upp anda fortíðar-
innar fyrir atbeina „viskunnar,
dyggðarinnar og hins góða“ og „í
samræmi við hið foma grisk-eg-
ypska uppvakningaritúal, dul-
hyggju hinna frumkristnu og Ca-
bala-dulhyggju gyðingdómsins“.
Mikilvægasta fyrirheit regl-
unnar fólst þó í því, að reglubræð-
ur og systur áttu að geta öðlast
endumýjun likama og sálar að
uppfylltum ströngum kröfum. Til
þess að lengja ekki texta þennan
um of skal hér aðeins minnst á að-
ferð Cagliostros til endumýjunar
líkamans, þótt endumýjun sálar-
innar hafi ekki krafist minni fóma:
Endurnýjun
líkamans
Viðkomandi bíði fiills tungls
og haldi þá með aðstoðarmanni út
i sveit þar sem hann leggi á sig
föstu fakírsins er byggi á brauð-
mylsnu, grösum, salati, hægða-
leysi og regnvatni. Að 16 dögum
liðnum er gerð blóðtaka og teknir
inn kvölds og morgna sex hvítir
dropar bmggaðir af „Hinum Mikla
Kopta“. Næsta dag er aukið við
skammtinn tveim dropum og
áfram þannig ffam að þrítugasta
og öðrum degi þegar ný blóðtaka
er gerð. Daginn eftir skal lagst
fyrir og tekið inn kom af fram-
efni, því sama og Guð notaði til að
skapa úr Adam. Það er tilreitt af
„Hinum Mikla Kopta“. Þá mun
spretta út sviti mikill og niður-
gangur sem á endanum mun leiða
viðkomandi í öngvit. Kominn til
vits á ný skal viðkomandi hressa
sig á seyði af nautakjöti og salat-
blöðum. Daginn eftir taki hann inn
annað kom framefhisins, uppleyst
í kjötseyði. Aftur hefst svitabað og
niðurgangur. Þá eykst honum sótt-
hiti úr öllu valdi, þannig að hár-
fellir verður, tannmissir og húð-
felling. Þar er komið að hápunkti
lækningarinnar, þar sem flestum
þætti væntanlega nóg komið og
kysu að snúa heim, án þess þó að
megna það. En þegar mátturinn
endurheimtist smátt og smátt að
sólarhring liðnum, er tekið volgt
bað. Daginn eftir er tekið inn síð-
asta framefniskomið, uppleyst í
volgu glasi af gömlu og örlátu
víni, og síðan lagst til svefns. Þeg-
ar viðkomandi vaknar hafa hör-
und, hár og tennur vaxið á ný og
era frísklegri en nokkru sinni. Á
37. degi er tekið bað á ný, og á
þeim 38. er tekið bað í eikartunnu
fullri af regnvatni, klæðst og tekin
íjögur skref. Daginn eftir skulu
drakknir 10 dropar af lyfi Hins
Mikla Kopta uppleystir í 2 mat-
skeiðum af rauðvíni og að því
búnu getur viðkomandi yfirgefið
útlegðina fullkomlega endumýjað-
ur á líkamanum og gulltryggður
fyrir því að þurfa ekki að taka lyf
næstu hálfa öldina.
„Andi hins endurnýjaða
manns,“ segir í bæklingi Caglio-
stro, „verður innblásinn guðdóm-
legum eldi. Líkami hans verður
sem líkami saklauss unglings,
skírleiki hugans ótakmarkaður og
vald hans óumræðanlegt. Hann
mun boða sannleikann um heim
allan og búa yfir fullkomnum
skilningi á hinni miklu óreiðu
heimsins, á góðu og illu, fortíð,
nútíð og framtíð."
Þessi speki þótti mikill fagnað-
arboðskapur víða um álfuna við
lok 18. aldarinnar, en það ber að
hafa í huga að Cagliostro játaði
fyrir hinum Heilaga Rannsóknar-
rétti í Róm að hann hefði sjálfur
aldrei gengist undir þessa hrossa-
lækningu. Enda munu hin einfald-
ari atriði fagnaðarerindisins eins
og uppvakning hinna dauðu, spá-
dómar, lækningar og annað kukl
hafa verið algengara viðfangsefni
fylgjenda Cagliostros. Sjálfur
gerði Cagliostro eins konar skjald-
armerki fyrir reglu sína sem sýnir
snák er myndar S með epli í
munni. Skáhallt á essið gengur ör í
gegnum snákinn miðjan. Snákur-
inn er ímynd djöfulsins og freist-
arans, en örin sem klýfur hann er
sem guðdómleg elding. Hafi snák-
urinn gleypt epli vísdómsins mun
hann tortímast af græðgi sinni, því
Guð einn getur uppskorið ávexti
viskunnar og deilt þeim meðal
mannanna, segir meistarinn.
í konunglegri ónáð
Þótt frægðarsól Cagliostros
hafi stöðugt risið hærra allt til árs-
ins 1785, og honum hafi verið tek-
ið fagnandi sem hálfgerðum Guði
hvort sem hann var í Hollandi,
Kúrlandi við Eystrasalt, í Sánkti
Pétursborg, Basel, Strassburg eða
París, þá átti hann sér einnig viða
öfundarmenn, sem reyndu sitt til
að koma á hann höggi. Það tókst
svo um munaði í París í ágústmán-
uði 1785, þegar spillt hefðarkona
kemur honum að ósekju i klandur
er tengdist hálsfestakaupum Maríu
Antoníettu drottningar. Cagliostro
er þá varpað í Bastilluna og situr
þar í 9 mánuði þar til hann er
sýknaður, en síðan rekinn úr landi
samkvæmt tilskipun Lúðvíks XVI.
Málið vakti gífurlega athygli og
sumir, meðal annars þýska skáldið
Goethe, litu á málaferlin sem for-
spilið að frönsku byltingunni.
Þrátt fyrir mikla samúð almenn-
ings fékk útlegðardómurinn frá
Frakklandi mikið á Cagliostro og
markaði upphafið að endalokum
hans. I bréfi til frönsku þjóðarinn-
ar skrifuðu frá London segist hann
vilja snúa aftur til Frakklands að
því tilskildu að Bastillan verði
jöfnuð við jörðu og gerð að
skemmtigarði, því slíkur sé vilji
Guðs. I bréfinu segir hann frönsku
þjóðina aðeins vanta eitt, öryggi
um að fá að sofa í eigin rúmi þeg-
ar samviskan sé hrein. Hann segir
það verðugt verkefni fyrir þingið
að vinna að þeirri friðsömu bylt-
ingu sem sé í vændum. Hann segir
að til valda muni koma prins sem
afnemi handtökuskipanir og her-
lög og endurveki hina sönnu trú.
Þessi prins verði ekki fremstur
meðal ráðherra sinna, heldur
fremstur meðal þjóðar sinnar og
tímamir séu ef til vill komnir til
að þessi breyting eigi sér stað.
Cagliostro lýkur bréfinu með því
að segja að hann trúi því að Lúð-
vík XVI skilji þetta í hjarta sínu,
og ef hann fylgi rödd hjartans þá
sé honum treystandi til að fram-
kvæma þessa byltingu.
Konimgurinn leit á þetta bréf
sem tilræði við sig og heimtaði
Cagliostro dauðan eða lifandi til
Frakklands og sendi njósnara sína
og sendiboða í þeim erindum á
eftir honum án árangurs.
En Cagliostro var engu að síð-
ur rúinn allri gæfu og á flótta frá
Englandi undan óvildarmönnum
sínum lætur hann loks tilleiðast
fyrir tilmæli Serafínu konu sinnar
alías Lorenzu að snúa til foreldra-
húsa hennar í Róm. Þar beið
Cagliostro greifi sitt endanlega
skipbrot og sárast vonbrigði þegar
Serafina snérist gegn honum með
svikum og kærði hann fyrir Hin-
um Heilaga Rannsóknarrétti páfa-
stóls.
Fyrir
Rannsóknarréttinum
í rauninni hafði Cagliostro
aldrei hafl jafn mikla þörf fyrir
stuðning frá Serafínu og eftir að
hann kom til Rómar. En endur-
koman í föðurhús magnaði upp-
reisn Serafínu gegn bónda sínum
og hún reyndi að koma honum
fyrir kattamef með því að sápu-
bera stigann í húsi þeirra þannig
að hann myndi falla niður og rota
sig. Cagliostro uppgötvaði þetta
og yfirvofandi samsæri íjölskyld-
unnar gegn sér og setti konu sína í
vörslu svarthettumunks. Serafína
gerði sig til við munkinn og það
svo mjúklega að hún fróaði hon-
um í gegnum rimlana sem skildu
þau að og fyrir þessi blíðuhót
leysti hann hana úr prísundinni og
þá var ekki að sökum að spyrja:
með atfylgi foður síns og frænda
og með ráðum fulltrúa rómversku
kúríunnar kærði hún Cagliostro
greifa fyrir „falsspámennsku og
trúboð trúflokks hinna frjálsu
múrara". Cagliostro var handtek-
inn 27. desember 1790, og réttar-
höldunum lauk í apríl árið eftir.
Cagliostro fékk ekki að verja sig
sjálfur, en tilskipaður verjandi
hans, monsignor Costatini kardín-
áli, sagði meðal annars í vamar-
ræðu sinni:
„Lorenza fullyrðir að frímúrar-
amir vilji konungsvaldið feigt og
boði jafnrétti. Það er hlægilegt.
Reynslan frá Frakklandi sýnir að
meirihluti frímúrara er andsnúinn
byltingunni, sem er öll verk hinnar
nýtískulegu og fyrirlitlegu heim-
speki Voltairs, Rousseau, Elvezio,
Diderot, d’Alembert og Argent-
eau. í prússneskum heimildum er
hlegið að frímúraram og sérstak-
lega að Upplýsingunni....Því er
ekki annað eftir en möguleg banm
færing eða ákæra um trúvillu. í
stað þess að líta á Balsamo sem
trúvilling væri nær að sýna hann i
sínu rétta ljósi sem loddara. Þann-
ig hefur gjörvöll Evrópa kynnst
honum, þannig hafa dagblöðin
kynnt hann... Með þeirri takmörk-
uðu andagift sem honum er gefin
og með djúpa vanþekkingu í veg-
amesti hefur hann lagst í ferðalög
og sem svarinn óvinur líkamlegrar
erfiðisvinnu skildi hann að frímúr-
arareglan myndi veita honum
möguleika að fleyta sér áfram i
lifinu á herðum annarra. Þannig
var ástriða hans fyrir frímúrara-
reglunni tilkomin... Hin egypska
frimúrararegla er hreinn og klár
loddaraskapur sem kemur djöflin-
um ekki við, né heldur loforð um
framlengda æsku eða líf. Þau era
einungis leið dárans til hafa fé af
fávísum. Að frátöldu dúfnaritúal-
inu með líkamningu helgra manna
Gamla testamentisins er egypska
helgisiðareglan í engu frábragðin
hefðbundnum frímúrarareglum og
hvað varðar spádóma „Hins Mikla
Kopta", þá era þeir ekki annað en
stórt aðhlátursefni...“
Þrátt fyrir þessa að mörgu leyti
athyglisverðu vamarræðu var Gi-
useppe Balsamo dæmdur fyrir trú-
villu og guðlast af hinum heilaga
Rannsóknarrétti til ævarandi
fangavistar, og svarthettumunkur-
inn, sem hafði þegið blíðuhótin af
Lorenzu í gegnum rimlana var
dæmdur til 10 ára einangranar í
klaustri. Sjálf var Lorenza lokuð
inni í klaustri heilagrar Pelagiu, og
fara engar sögur af henni meir.
Sagnfræðingurinn Roberto
Gervaso segir um dóminn:
„Cagliostro var ekki refsað
fyrir það sem hann gerði, heldur
fýrir það sem hann stóð fyrir, eða
öllu heldur hvað hann hafði staðið
fyrir á meðan nafn hans var á allra
vöram, þegar hann var umræðu-
efni konunga, prinsa og keisara og
þegar fréttablöðin hylltu hann sem
,,stjömu“. Hann var einn af for-
ingjum frímúrarareglunnar, svar-
inn andstæðingur konungsvalds og
páfavalds. Hann hafði notið
frægðar sem galdramaður, hann
var skilgetið afkvæmi hinnar
postulegu rómversku kirkju. Það
var nægt tilefni til að koma honum
á bálið.“
Þann 4. maí, mánuði eftir
dómsúrskurðinn og á meðan
Cagliostro sat enn fangi í Engla-
kastalanum i Róm var framin
brenna á torgi Heilagrar Maríu yf-
ir Mínervu á bak við Panþeonhof-
ið í Róm. Þar vora brenndar eigur
Cagliostros: handrit, bréf, höfuð-
kúpur, múrskeiðar, hallamál, þrí-
hyrningar, skóflur, Salómons-
stjömur, lóð, trefill og svunta,
skjaldarmerki og fánar. Fréttablað-
ið „Moniteur Universal" skrifaði
8. júni: „Eldurinn logaði í 45 mín-
útur við fognuð fjöldans. í hvert
skipti sem hlut var kastað á bálið
fagnaði fjöldinn og hrópaði af
gleði.“
Roberto Gervaso segir að ekki
hafi allar eigur Cagliostro farið á
eldinn. Pakki með skjölum og
bréfum hafnaði í safni Vatíkansins
og er þar varðveittur. Gervaso og
öðram sagnfræðingum hefur hins
vegar verið meinaður aðgangur að
þessum skjölum. Enn veldur
Cagliostro greifi, öðra nafni Gius-
eppe Balsamo, hugarangri innan
rómversku kúríunnar og enn er
persóna hans mönnum ráðgáta og
mun trúlega verða áfram. En getur
það verið, að andrúmsloflið sem
umlék þessa mögnuðu persónu í
lok 18. aldar eigi sér hliðstæðu við
lok þeirrar 20?
Klefi Cagliostros I kastalanum t San Leo. Hér var hann innilokaður til dauðadags 14 ár, 4 mánuði og 5 daga.
Síða 11
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 21. desember 1991