Dagblaðið Vísir - DV - 13.01.1996, Qupperneq 29

UV LAUGARDAGUR 13. JANÚAR 1996
33
„Við teljum að amfetamínneytandi sem er með fráhvarfseinkenni viti ekkert
hvað hann er að gera og eigi að vera í strangri gæslu og undir lækniseftir-
liti. Við teljum jafnframt að starfsfólk fangelsisins hafi ekki brugðist rétt við
þegar hann var settur inn. Auðvitað átti sonur okkar að taka út sína refsingu
en það hefði átt að standa öðruvísi að hlutunum."
Áhrif ofbeldis í sjónvarpi og árásarhneigðar barna:
Yfirlýsingar og sleggju-
dómar einkenna umræðuna
- segir Guðbjörg Hildur Kolbeins fjölmiðlafræðingur
getur rétt ímyndað sér hvernig er
að upplifa stærstu stund lífs síns
með mann sér við hlið sem er
manni gjörsamlega óskyldur. Það
var ekki hægt að sveigja neitt út frá
reglunum.“
Hættur allri neyslu
Eftir að hann losnaði út í nóvem-
ber byrjaði hann aftur í neyslunni
og hélt hann áfram í nokkra daga en
fór síðan heim og hélt sig frá fíkni-
efnum þangað tO um áramótin
1994/1995. Þá var hann aftur tekinn
fyrir innbrot og þjófnaðartilraunir.
Eftir að hafa misstigið sig um ára-
mótin fór sonur hjónanna í meðferð
og lauk þeirri meðferð heima hjá
sér og hefur verið án fíkniefna í um
það bil ár. í mars á síðasta ári var
hann hins vegar dæmdur, tveimur
mánuðum eftir að hann hætti í rugl-
inu, í 10 mánaða óskilorðsbundið
fangelsi. Viku seinna var hann svo
dæmdur á ný i mánaðaðarfangelsi
til viðbótar fyrir að hafa reynt í am-
fetamínvímu að brjótast út úr
gæsluvarðhaldsvistinni í mars árið
áður.
Martröð knúði dyra
„Sonur okkar breyttist úr ljúf-
um, elskulegum 16 ára dreng í 17
ára hörkutól sem við þekktum ekki.
Við upplifðum slikar skapgerðar- og
persónubreytingar hjá syni okkar á
einu ári að við hefðum aldrei trúað
því að slíkt gæti gerst. Þessi fikn fer
ekki í manngreinarálit. Við teljum
okkur hafa veitt syni okkar gott
uppeldi og svo indæll var hann 16
ára gámall að okkur þótti útilokað
að við mættum þola neitt í líkingu
við þá martröð sem knúði dyra hjá
okkar.
Fagleg hjálp
en ekki fangelsun
Við viljum að þjóðfélagið viður-
kenni þetta sem sjúkdóm og að það
sé tilbúið að taka þessa einstaklinga
úr umferð með aðstoð fjölskyldna
þeirra, þó svo að þeir séu orðnir 16
ára, sjálfráða, og veiti þeim faglega
meðferð og geri þeim síðan kleift að
fá atvinnu við hæfi sem þeir geta
stundað."
Foreldrar drengsins leituðu til
fangahjálparinnar Verndar til að
koma syni sínum að þar en án ár-
angurs því að hann hafði hvorki
vinnu né loforð um skólapláss. Eftir
að hafa fengið vilyrði fyrir skóla-
plássi fékk sonur þeirra hins vegar
afsvar frá Fangelsismálastofnun um
að hann fengi að afplána dóm sinn
hjá Vernd.
Lögin steinrunninn þurs
„Réttarfarið og landslög virðast
vera gamall steinrunninn þurs sem
ekki getur tekið á málum misindis-
manna sem þessara.
Landslög eða hegingarlög eru svo
gömul og úrelt að þau virðast ekki
geta tekið tUlit til aðstæðna þessara
manna. Dómarar ættu til dæmis að
einhverju leyti að geta eða reyna að
beita heilbrigðri skynsemi. Refsilög-
in sem stuðst er við eru miklu eldri
en vandmál eiturlyfjaneyslunnar og
er því óhæft með öllu að dæma eftir
þeim. Þessir krakkar, sem eru í inn-
brotum og fíkniefnaneyslu, fremja
þau algjörlega óyfirvegað og eru
nánast viti sinu fjær eða í óráði.
Eina hugsunin sem kemst að hjá
þeim er að komast yfir peninga sem
duga fyrir næsta skammti af am-
fetamíni eða sprautu."
í dag er sonur hjónanna hættur
aUri neyslu fíkniefna og hefur kom-
ist að hjá Vernd, þar sem hann af-
plánar dóm sinn, og er byrjaður á
ný í framhaldsnámi. Unnusta hans
og dóttir búa heima hjá foreldrum
hans. Móðir hans er, eins og lesa
má, ósátt við hvemig mál urðu að
þróast - hvernig ekkert var hægt að
gera í málum hans fyrr en botnin-
um var náð. Nú sé mannorð sonar
hennar svert og hann skuldi auk
þess hálfa mUljón króna í lögfræði-
kostnað. Það eitt sé stór hindrun í
að hann geti haldið áfram námi og
byrjað venjulegt líf á ný. Ef brugðist
hefði verið við vandanum á meðan
hann var viðráðanlegur, í stað þess
að vísa drengnum að heiman, hefði
án efa verið hægt að koma í veg fyr-
ir mikU óþægindi og þjáningar.
Kerfið vill ekkert gera
„Ef engin varanleg lausn finnst á
vanda ungs fólks sem glímir við
flkniefnavandaníál endar það sem
öryrkjar eða ómagar sem þurfa á
framfærsluaðstoð kerfisins að
halda. Það er mun kostnaðarsamara
en að rétta þeim raunhæfa og var-
anlega aðstoð til þess að verða nýtir
þjóðfélagsþegnar að nýju.“
Síðstliðið sumar höfðu foreldrar
drengsins svo samband við Mar-
gréti Frímannsdóttur, alþingismann
Alþýðubandalagsins, en hún hefur
látið sig málefni fanga og fjöl-
skyldna þeirra skipta. Hún fór með
móður drengsins á fund með dóms-
málaráðherra þar sem móðirin
reyndi að fá ráðherra tU að beita sér
fyrir breytingum á því hvernig kerf-
ið tæki á málum ungmenna sem
væru að leiðast inn á braut afbrota.
„Þorsteinn Pálsson lofaði öllu
góðu og unnið yrði að því að koma
á fót nefnd sem myndi fjalla um
málefni ungra fíkniefnaneytenda.
Ég hef ekkert heyrt um störf þessar-
ar nefndar og það virðist lítill skiln-
ingur ríkja um málefni þessa hóps.
Fyrir afgreiðslu fjárlaga fyrir jól lá
fyrir tUlaga um að kosta einhverj-
um mUljónum tU þessa máls en það
var fáUið frá því i sparnaðarskyni.
Það er allt of lítið gert í forvarna-
skyni hér á landi. Ég veit til dæmis
um hóp fólks sem er á framfærslu
félagsmálastofnunar og drýgir tekj-
ur sínar með því að selja þýfi og
fíkniefni. Þótt þeir sem starfa í ná-
vígi við vandann, fíkniefnadeild og
rannsóknarlögregla, skilji að breyt-
inga er þörf á kerflnu þá sýna emb-
ættis- og ráðamenn því ekki skUn-
ing.“
Rangar áherslur
Móðurinni finnst undarlegt
hvernig farið er sUkihönskum um
hvítflibbamenn, sem vísvitandi og
allsgáðir stela tugum milljóna
króna, kynferðisafbrotamenn, eitur-
lyfjasmyglara og ofbeldismenn á
meðan unglingar í fíkniefnaneyslu
fá harða dóma.
„Sonur minn var tU dæmis alveg
sáttur við þessa þrjá mánuði sem
hann fékk - hann vissi upp á sig
sökina - þangað tU hann las blöðin
og sá hvað hvítflibbarnir voru að fá
í refsingu."
-PP
„Ofbeldi í sjónvarpi getur haft
áhrif á árásarhneigð barna. Er-
lendar rannsóknir haf sýnt fram á
það en það er mjög varasamt að
yfirfæra niðurstöðu slíkra rann-
sókna yfir á þjóðfélagið í heUd og
alhæfa að aukin glæpatíðni sé or-
sök ofbeldis í sjónvarpi," segir
Guðbjörg Hildur Kolbeins fjöl-
miðlafræðingur um yfirlýsingar
þess efnis að ofbeldisefni í sjón-
varpi sé skýring aukinnar ofbeld-
isnotkunar ungmenna. Guðbjörg
Hildur mun í næstu viku flytja
fyrirlestur um þetta efni í Háskóla
íslands.
„Mér finnst umræðan um fylgni
sjónvarpsgláps og ofbeldis ein-
kennast af yfirlýsingagleði og
sleggjudómum. Á íslandi hafa mér
vitanlega ekki verið framkvæmd-
ar neinar rannsóknir um þetta
efni. Við styðjumst við erlendar
rannsóknir og vitum ekki að hve
miklu marki við getum yfirfært
niðurstöður slíkra rannsókna yfir
á íslenskan raunveruleika."
Guðbjörg heldur þvi fram að
þau ungmenni sem lenf hafi á
glapstigum tilheyri ekki þeim hópi
sem hangir heima hjá sér á kvöld-
in og horfir á sjónvarp. Menn
þurfa að líta á aðra þætti sem spila
inn í. Til dæmis þurfum við að
taka með í reikninginn samband
barna og unglinga við foreldra
sína. Foreldrar geta spyrnt við
áhrifum sjónvarps á börn og ungl-
inga með því að fylgjast með því á
hvað þau eru að horfa og einnig
með því að setjast niður með þeim
og horfa á sjónvarpið."
Guðbjörg, sem er með BS-próf í
blaðamennsku/fjölmiðlafræði, er
nú í doktorsnámi í fjölmiðlafræði í
Wisconsin-háskóla í Madison í
Bandaríkjunum. Hún segir áhuga
sinn á áhrifum sjónvarpsgláps á
breytni barna og unglinga hafa
vaknað þegar hún var í meistara-
námi í Minnesota- háskóla. Þá
rakst hún á grein sem byggð var á
rannsókn sem gerð var við Há-
skóla íslands um áhrif bandarísks
sjónvarpsefnis á börn og unglinga.
„Ég ákvað því að gera mína eig-
in rannsókn á áhrifum bandarísks
sjónvarpsefnis á skoðanir ís-
lenskra ungmenna og viðhorf
þeirra til Bandaríkjanna. Það sem
kom mér á óvart í könnuninni,
sem náði til á fjórða hundrað ung-
menna, var að það er sami hópur
ungmenna hér á landi sem horfir
mikið á sjónvarp óg notar aðra
fjölmiðla. I Bandaríkjunum er
þessu öfugt farið.“
„Ég komst að því í rannsókn
minni hér um árið, sem ég er að
vísu að fara að endurtaka á næstu
dögum, að skoðanir ungmenna í
heild væru mjög myndaðar af því
sem þeir hefðu séð í sjónvarpi. Ég
komst líka að því að menntun for-
eldra hefur mikil áhrif á það hve
mikið börn horfa á sjónvarp, því
menntaðri sem foreldrar eru því
minna sjónvarpsáhorfun tiðkast á
heimilum þeirra. Fjölskylduað-
stæður hafa því mikil áhrif á
hvernig börn nota fjölmiðla."
Guðbjörg bendir á að erfða-
fræðilegar rannsóknir, sem gerðar
hafi verið í Bandaríkjunum á sjón-
varpsnotkun barna, bendi til að
erfðir geti haft áhrif á sjónvarps-
notkun. Því sé ekki fjarstæða að
halda því fram að erfðir geti
einnig ráðið því hvernig ung-
menni noti sjónvarp og hve mikil
áhrif það hefur á þau.
Guðbjörg Hildur Kolbeins fjölmiðlafræðingur heldur því fram að þau ungmenni sem ient hafi á glapstigum til-
heyri ekki þeim hópi sem hangir heima hjá sér á kvöldin og horfir á sjónvarp. Menn þurfi að líta á aðra þætti
sem spili inn í.

Vib kunnum áb meta
bílinn þinn!
í dag kl.10 - 15 eru allir viöskiptavinir okkar velkomnir á verkstæöiö..
Komiö meö bílinn og viö metum ástand hans og stillum Ijósin,
ykkur aö kostnaöarlausu. Þessi ítarlega skoöun tekur um 0 »
45 mínútur og gefur góöa mynd
af ásigkomulagi bílsins og hverju
þurfi aö kippa í liöinn.
SUÐURLANDSBRAUT 14,
SÍMI: 568 1200, BEINN SÍMI: 553 9760