Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.1996, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 1996
15
Eftir óveðrið
Mottó: Svo skal böl bæta að bíða annað meira
Fyrir fáeinum árum kynntist ég
lítillega grunnskóla í London, rík-
isskóla dæmigeröum fyrir mið- og
neðri lög samfélagsins (sem sam-
kvæmt lögmáli kransakökunnar
eru jafhan umfangsmeiri en hin
efri). Hljóð í kennslustofum var í
3. merkingu Orðabókar Menning-
arsjóðs: hróp og óp. Sambandið
miUi kennara og nemenda ámóta
og Útvegsbankaklukkunnar og
umferðarinnar um Lækjargötu.
Veröld unglinganna undirlögð
af hyldýpisgjá milli auglýsinga og
handbærs skotsilfurs. Skólinn
samfelldur markaður þar sem
stöðugt var verið að koma þýfi í
verð, allt frá sígarettum upp í vél-
hjól. Lausamunum á glámbekk
var stolið jafnharðan og í félagsað-
stöðu nemenda ríktu frumskógar-
lögmálin á meðan kennarar
sleiktu sár sín á kennarastofunni.
Tveir hvítir hrafnar
Lengri verður þessi Lundúna-
ferð ekki að sinni, ég býð menn
velkomna aftur til fslands þar sem
þjóðin situr um þessar mundir
hnípin og sleikir sár sin eftir
slæma útreið á samræmdu prófi
þjóðanna í raungreinum. Það er
mikið búið að skamma hana og
litlu við að bæta fyrir þann sem
mætir seint til leiks.
Þó langar mig að leiða andartak
hugann að merk-
„Verður vitið óhjákvæmilega úti í Skeiöarárhlaupi skjámiðlanna?" spyr greinarhöfundur m.a.
ingu orðsins
„skóli“ sem mér
skilst að sé ættað
úr grísku og
merki „næði“ og
„tóm“. Þessir
hvítu hrafnar
tveir munu vera
orðnir sjaldgæf
sjón á Vestur-
löndum (sem vel
að merkja virð-
ast velflest hljóta
falieinkunn í títthefndri könnun).
Vesturheimskt hugskot, hvemig
stendur á tomæmi þess? Er andi
tímans svona óhallkvæmur yfir-
legu og námi? Verður vitið óhjá-
kvæmilega úti í Skeiðarárhlaupi
skjámiðlanna? Beija ámar brúar-
lausar til hafs?
„Foreldrarnir soguðust inn í vinnu-
hítina eins ogjólatré í pökkunarsíló
og geta sig hvergi hrært. Börnunum
var komið fyrir hjá barnfóstru sem
var sakleysið uppmálað eins og
sjónvarps- eða tölvuskjár en reynd-
ist vera barnaníðingur.“
I harðsoðinni síbrota-
fræðslu
En bera þær ekki alltént með
sér leir sem eykur við landnám
hugans? Ákaflega virðist það
ótraust byggingarefni. Við höfum
séð í gamanmyndum þegar vondi
kaliinn er látinn setjast á skóla-
hekk; það mun vera
hið gagnstæða sem er
uppi á teningnum hér:
skólaböm i harðsoð-
inni síbrotafræðslu.
Hvar fer hún fram?
Að stærstum hluta á
heimilunum, hinum
eiginlega gmnnskóla.
Að vísu eru kennar-
arnir fjarverandi, for-
eldramir soguðust inn
í vinnuhítina eins og
jólatré í pökkunarsíló
og geta sig hvergi
hrært. Bömunum var
komið fyrir hjá bam-
fóstm sem var sak-
leysið uppmálað eins
og sjónvarps- eða
Kjallarinn
Pétur
Gunnarsson
rithöfundur
tölvuskjár en reynd-
ist vera barnaníðing-
ur og Bláskeggur.
Tekst foreldrunum
að slíta sig úr neti
vinnuþrælkunarinn-
ar? Ná þeir að end-
urheimta heimili
sín? Fá þeir aftur
bömin?
Þeir era að vísu rétt-
indalausir og engin
námsskrá fyrirliggj-
andi um það sem
fram á að fara. Ein-
asta kennslutækiö
augnaráð. Og næði
og tóm.
Pétur Gunnarsson
14 babiljur Islendinga
íslendingar búa nú flestir við
nokkrar reginfirrur í lífssýn sinni
sem skekkja gildismat þeirra út
yfir allan þjófabálk. Skulu þær
helstu því nefndar hér á eftir.
Lífshlaupiö
Fyrst er það að flestir gera sér
ekki grein fyrir hvað lífið er stutt.
Því þræla þeir oft meginhluta þess
við að búa í haginn fyrir einhverja
fjarlæga framtíð
sem þeir þyrftu
að verða fjórð-
ungi eldri tii að
fá höndlað.
Annað er að
margir halda að
þeir fái endalaust
tækifæri til að
byija upp á nýtt;
því þeir treysta á
að líf sé eftir
dauðann og því
sé í rauninni eng-
inn dauði
framundan heldur bara eilíft líf.
Fyrir það þriðja: Fólk heldur
áfram að hlaða niður börnum í
þeirri misskildu trú að þau séu öll-
um til hagsbóta og jafnvel að for-
eldrar lifi áfram í bömunum sín-
um!
Pjóöareðliö
Fólk trúir að meginundirstaða
velferðarríkis okkar sé dugnaður,
gáfur og menntun íslendinga.
Sönnu nær er þó að velferðarþjóð-
félagið er í grundvallaratriðum
einkum til staðar vegna nábýlis
við vestrænar þjóðir og vegna
fiskimiðanna. Flest fólk heldur að
menningarmál og „óhagnýt"
menntun skipti litlu máli. Það
gleymir að velferðarþjóðfélagið
sér öllum fyrir nauðþurftum og
flest annað er því einhvers konar
félagslif og menningarmál í bland.
Flestir búa við rammar pólitískar
tálsýnir. Þannig trúðu menn tii
skamms tíma að íslendingar gætu
lifað af kjamorkustríð og að slíkt
gæti ekki komið hingað. En siðan
hefur komið í ljós að Sovétmenn
beindu nógu mörgum kjarnorku-
flaugum að íslandi til að eyða hér
öllu lífi í árþúsundir. Líkast til
hefðu engir íslendingar orðið eftir
í heiminum ef til
stríðs hefði komið,
nema kannski í Ástr-
alíu. Öryggi í heimi
kjamorkuváar var
því og er sjálfsblekk-
ing og lífsblekking.
íslendingar halda
eflaust flestir að
vemdun íslenskunn-
ar og annarra þjóð-
legra sérkenna okkar
sé margfalt mikil-
vægari en hún er í
raun og veru.
íslendingar halda
trúlega flestir að
landið sé stærra en
það er, miðað við
önnur lönd. Einnig
að fslendingar séu
miklu stærri hluti af mannfjölda
heimsins en þeir eru í raun og að
þeir séu miklir og merkilegir eftir
því.
íslendingar halda að þeir séu
bókmenntaþjóð. En þeir hafa fæst-
ir nægan frið frá vinnunni til að
lesa langar setningar, hvað þá
heilar hækur!
íslendingar halda að þeir einir
íslendingar séu marktækir sem
slíkir sem era búsettir á íslandi.
En líklegt er að samanlagður fjöldi
íslendinga erlendis sé ennþá
merkilegri og verðugri hópur en
við sem heima sitjum; að minnsta
kosti talsvert nútíma-
legri og menntaðri.
Lýöræöiö
íslendingar halda að
þeir eigi út af fyrir sig
allt sem þeir sjá í
kringum sig: landið,
miðin og náttúruna.
Einnig að þeir eigi
einkarétt á að búa í
landinu og á að búa
við íslenskt lýðræði
og frelsi. En þetta er
allt óðum að breytast
í sameign Evrópu-
bandalagsins og
heimsbúa allra.
íslendingar halda að
hið nýfengna vest-
ræna lýðræði sé eina
skipulagið í heiminum sem sé gott
og réttsýnt og að aðrir möguleikar
séu óhugsandi fyrir hugsandi þjóð.
íslendingar halda að Norður-
landaþjóðimar séu Guðs útvalda
fólk. Og að næst á eftir þeim komi
enskumælandi þjóðimar. Og að
aðrar þjóðir séu varla til að tala
um.
Fólk heldur að jafhrétti kynj-
anna sé á næsta leiti. En hvorugt
kynið vill gera neitt teljandi til að
svo megi verða í lífstíð núverandi
kjósenda. Heill sé þá þjóð vorri ef
svo er, og punktur.
Tryggvi V. Líndal
„íslendingar halda að þeir séu
bókmenntaþjóð. En þeir hafa
fæstir nægan frið frá vinnunni til
að lesa langar setningar, hvað
þá heilar bækur!u
Kjallarinn
Tryggvi V. Líndal
þjóöfélagsfræöingur
Með og
á móti
Úrskurðarnefnd sjómanna
og útgerðarmanna
Sturlaugur Stur-
laugsson, nefndar-
maöur í úrskuröar-
nefnd.
Hefur náð tilgangi
„Á sínum tíma, þegar þessi úr-
skurðamefnd var sett á laggirnar,
var það málamiðlun. Þarna mynd-
aðist vettvangur til að leysa þau
mál sem upp
komu varðandi
verð á fiski.
Þetta var líka
vettvangur til
að taka á því ef
verið var að
láta sjómenn
taka þátt I
kvótakaupum.
Það var fiöldi
mála sem
nefndin leysti og í öðru lagi hafði
hún þau áhrif í verðlagningar-
kerfinu að sjómenn og fisk-
vinnslumenn lögðu miklú harðar
að sér við lausn mála til að koma
í veg fyrir að þau færa til umfjöll-
unar og úrskurðar hjá nefndinni.
Nefndin leysti fjölda mála óbeint
með tilvist sinni þrátt fyrir að þau
hafi aldrei komið á hennar borö.
Hún var því hvati til að menn
leystu málin. Samskipti sjómanna
og útgerðarmanna era aö mínu
niáti miklu betri meö þessari úr-
skurðarnefnd vegna þess að menn
hættu að blaöra um vandamálin í
fjölmiðlum. Útgerðarmenn hafa
lagt sig fram um að leysa þessi
mál og koma í veg fyrir þátttöku
sjómanna í kvótakaupum. Nefnd-
in hefúr því svo sannarlega náð
tilgangi sínum og ég get ekki séð
að krafa sjómanna um að allur
fiskur fari um markaö leysi öll
vandamál. Fiskvinnslufólk al-
mennt mun ekki sætta sig við
slíkt fyrirkomulag. Það er fjöldi
fyrirtækja sem í seinni tíö hefur
verið að tengja saman veiðar,
vinnslu og markað. Þetta er því
ein heild sem ekki má slíta í sund-
ur.“
Hefur brugðist
„Nefndin var stofnuð í kjarasamn-
ingum og henni var ætlað að leysa
úr þeim ágreiningi sem upp kynni
að koma milli sjómanna og út-
gerðarmanna
varðandi verð-
lagsmál. Það er
hægt að segja
að nefndin hafi
lokið öllum sín-
um málum;
hún hefur úr-
skurðað í þeim puöjón a. Krist-
.... . jansson, nefndar-
Ohum, annað- maður í úrskuröar-
hvort með sam- nefnd.
komulagi eða
með oddamanni og það liggur ekk-
ert mál óafgreitt. Hins vegar hefur
það komið upp að úrskm-öirnir
hafa ekki notið þess fulltingis að
eftir þeim væri farið. Menn hafa
komist upp meö að hóta að leggja
skipunum eða segja upp áhöftium.
Menn hafa verið settir upp að
vegg og síðan neyddir til að sam-
þykkja eitthvað annað en nefndin
hafði úrskurðað. Önnur hlið máls-
ins er sú að mönnum hefur verið
sagt að færu þeir með mál sín til
úrskurðamefndarinnar þá yrði
skipi þeirra lagt. Sú staða hefur
því verið uppi að menn hafa setið
uppi með fiskverðsdeilu þar sem
skip hafa legið vikum saman þrátt
fyrir þetta fyrirkomulag. Það ligg-
ur því fyrir að nefndin hefur ekki
náð þeim tilgangi sem henni var
ætlaður. Sjómenn búa því við
þann órétt að ná ekki fram leið-
réttingum á sínum málum. Vand-
inn felst í því að útgerðin ræður
bæði skipum og kvóta og eina
lausnin er sú að allur fiskur fari
um fiskmarkaði. Það hlýtur að
teljast eðlileg niðurstaða sjó-
mannasamtakanna, eftir þriggja
til fjögurra ára baráttu við að
leysa þessi mál, að ekkert sé eftir
nema markaðsverðið. Sú lausn er
þjóðhagslega hagkvæm og eðlileg-
ur farvegur til að ná sem mestri
hagkvæmni í sölu og vinnslu sjáv-
arafla. -rt