Dagblaðið Vísir - DV - 09.01.1997, Qupperneq 14

14
FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR 1997
Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoöarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI11,
blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI14,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritsfjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: TOÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverö 150 kr. m. vsk., Helgarblaö 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Ríkið mengar Hvalfjörð
Staðfest er, að mengunarvamir jámblendiversins á
Grundartanga í Hvalfirði hafa verið bilaðar í tvö ár. Ná-
grannar versins handan flarðarins í Kjós telja sig raun-
ar heyra, þegar skrúfað sé fyrir á morgnana, er búið sé
að hleypa út vinnslugufum í skjóli nætur.
Þetta vekur ýmsar spumingar. Einna áleitnust er,
hvers vegna Kjósverjar hafa ekki fyrr gert neina mark-
tæka tilraun til að vekja athygli á því, sem þeir segja nú
vera óviðunandi ástand. Það, sem þeir kalla nú eiturguf-
ur, hafa þeir látið yfir sig ganga í tvö ár.
Hin áleitna spumingin er um mengunareftirlit ríkisins
með jámblendiverinu. Þetta eftirlit virðist aHs ekki hafa
verið til og allra sízt á síðustu tveimur árum, þegar verk-
smiðjan hefur með tilvísun til fátæktar sinnar komizt upp
með að lagfæra ekki bilaðan hreinsunarbúnað.
Engan veginn er hægt að kalla það eftirlit, þótt járn-
blendiverinu sé skylt að senda Hollustuvemd ríkisins
árlegar skýrslur um rekstur hreinsibúnaðarins. Slíkt
má kalla síðbúna tilkynningarskyldu, en á ekkert skylt
við eftirlit af hálfu umhverfisyfirvalda ríkisins.
í kjölfar þessarar spurningar vaknar sú spuming,
hvort ástæðan fyrir þessari léttúð hins opinbera gagn-
vart mengun frá jámblendiverinu sé hin sama og ástæð-
an fyrir léttúð þess gagnvart mengun frá Áburðarverk-
smiðjunni í Gufunesi, sem einnig er í eigu ríkisins.
Spumingin verður þá, hvort ríkið sé sem aðaleigandi
mengunarvaldandi verksmiðja fært um að gæta hags-
muna borgaranna gagnvart þessum verksmiðjum. Dæm-
in sýna, að svo sé ekki. Ríkið lætur þessar verksmiðjur
einfaldlega komast upp með yfirgang í mengunarmálum.
Athyglisvert er, að þetta em einmitt þær tvær verk-
smiðjur, sem fá ódýrasta orku frá enn einu fyrirtækinu,
sem er í meirihlutaeigu ríkisins, það er Landsvirkjun.
Ríkið lætur borgarana greiða niður raforku til þessara
tveggja verksmiðja, af því að það á þær sjálft.
Þessi dæmi sýna, hve varhugavert er, að ríkið sé að
vasast í stofnun og rekstri orkufýrirtækja og stóriðjufyr-
irtækja, sem hafa svo mikilla hagsmuna að gæta, að rík-
ið verður í reynd að láta almannahagsmuni víkja og mis-
fara þannig með umboð sitt frá almenningi.
Þessi misheppnaða þjónustulund ríkisins gagnvart
mörgum herrum í senn er ekki ókeypis. Það kemur
núna í ljós, þegar ríkið vill setja upp fleiri stóriðjufyrir-
tæki við hlið jámblendiversins á Grundartanga. Sú
ákvörðun reynist vera komið, sem nú fyllir óánægju-
mælinn.
Ef ríkið hefði hagað málum á annan og betri veg í
samskiptum við eigið fyrirtæki á Grundartanga, hefði
það ekki lent í óvæntri andstöðu við fyrirhugaða bygg-
ingu álvers á sama stað. Þá hefði væntanlega ekki allt
farið á hvoif í Kjós með tilheyrandi borgarafundum.
Eigendur Columbia álfyrirtækisins em vafalaust í
góðri trú, þegar þeir segja, að nýr og fullkominn hreinsi-
búnaður verði settur upp í gamalli verksmiðju, sem á að
flytja til Grundartanga. En það dugir bara ekki, þegar
borgaramir geta ekki treyst eigin stjómvöldum.
Fólk er orðið vant því, að ráðherrar gefi loforð út og
suður og beri nákvæmlega enga virðingu fyrir orðum
sínum. Þess vegna reikna margir með, að mengun og
orkuverð lendi í sama klúðri í samningum við álverið og
þeir þekkja frá reynslunni af jámblendiverinu.
Markaðsþjóðfélög nútímans standa og falla með
trausti. Þegar stjómvöld hafa sífellt bmgðizt trausti,
geta þau ekki búizt við, að menn trúi þeim í þessu máli.
Jónas Kristjánsson
„Menntun og frjálsar rannsóknar skila einatt ávinningi sem ekki er hægt aö sjá fyrir,“ segir meðal annars í grein
Vésteins. - Háskóli íslands.
Um íslenskan
þekkingarbúskap
- hann sáði - og sker upp, síðari grein
í fyrri grein færði ég rök að því
að rangt væri að líta svo á að verð-
mæti yrðu aðeins til í framleiðslu
seljanlegrar vöru og þjónustu, en
með starfsemi hins opinbera sé
hluta þessara verðmæta síðan
eytt. Störf á vegum hins opinbera
eru meðal annars í þágu fram-
leiðslunnar en þjóna einnig öðrum
markmiðum sem samfélagið setur
sér.
Þetta er ekki sagt til að drepa á
dreif þeirri einföldu en mikilvægu
staðreynd að arðbær framleiðsla
vöru eða þjónustu er undirstaða
þess sem viö verjum til einka-
neyslu og starfsemi á vegum hins
opinbera. í nútímasamfélagi eru
með réttu gerðar sívaxandi kröfur
til þess að fé sem varið er til
menntunar beri ávöxt, meðal ann-
ars í aukinni íramleiðni, verðmæt-
ari söluvamingi, það er í hagsæld
sem farsæld.
Málvísindi mik-
ilvæg
Fyrirvara er þó
þörf: Menntun og
frjálsar rannsóknir
skila einatt ávinn-
ingi sem ekki er
hægt að sjá fyrir.
íslendingum var
kennt að lesa svo
að þeir gætu með-
tekið Lúterstrú, og
sumir þurftu að læra latínu og
dönsku til að geta framfylgt skip-
unum erlendrar stjómar. í kaup-
bæti fékk þjóðin aðgang að hug-
myndum um menningu, þjóðfélag
og atvinnumál sem urðu forsenda
allra framfara í landinu.
Ef vísindaleg menntim nýtist
ekki framleiðslu okkar jafhóðum í
hlutfalli við kostnað mun hún þó
verða forsenda fyrir þeirri fram-
tíðarþróun sem þjóðin óskar sér.
Tækniþróun síðustu
alda hvílir á vís-
indalegum uppgötv-
unum, þekkingarleit
sem stjórnaðist af
forvitni en sjaldnast
af viðleitni til að
leysa hagnýt vanda-
mál. Hér er ekki ein-
göngu um eðlisfræði
og skyldar greinar
að ræða. Málvísindi
hafa t. d. á tímum
upplýsingatækni
orðið mikilvæg fyrir
tækniþróun og fram-
leiðslu, auk þeirrar
þýðingar sem þau
hafa fyrir menning-
arsamskipti.
Þekkingarleitin
þarf því að vera frjáls. Þekkingin
hefur eigið gildi sem meðal annars
mun koma framleiðslunni til góða.
Mikilvægt er auðvitað að hagnýta
þekkinguna jafnóðum, en til lengri
tíma litið mun frjáls þekkingarleit
skila meiru til þjóðarbúsins en sú
sem bundin er af skammtímaþörf-
um framleiðslunnar.
Hljóölát bylting
Ástæðumar til þess hve fáir há-
skólamenntaðir íslendingar hafa
farið til starfa í framleiðslugrein-
um hafa verið frrnn-
stæð framleiðsla og lít-
il fyrirtæki. Á þessu
eru nú að verða stór-
stígar breytingar.
Lengstaf hefur þróun í
framleiðslu okkar
byggst á innfluttri
tækni. íslensk fyrir-
tæki eru nú í farar-
broddi við þróun há-
tækni í sjávarútvegi,
og þar er vaxtarbrodd-
ur í útflutningsgrein-
um okkar.
íslensk fyrirtæki hafa
lengstaf tekið lítinn
þátt í rannsóknastarf-
semi, en framlag
þeirra er nú orðið 30%
af heild, og mikið af
þessum rannsóknum fer fram í
mjög ungum fyrirtækjum, smáum
og meðalstórmn.
Það er ekki aðeins á sviði tækni
sem háskólamenntun heldur inn-
reið sína í atvinnulífið og þar sem
þörf þess fyrir menntað fólk er
mikil og vaxandi. Viðskipti og
rekstur rís nú meira á þekkingu
en spákaupmennsku verðbólguár-
anna, stóraukin alþjóðleg sam-
skipti gera kröfu um þekkingu á
tvmgu, siðum, menningu, samfé-
lagi og löggjöf viðskiptaþjóöa nær
og Qær. Þörfin fýrir að kynna okk-
ar eigin menningu á grundvelli
vísindalegrar þekkingar er líka
vaxandi og tengist bæði útflutn-
ingi og ferðaþjónustu.
Á síðustu árum er hafin hljóðlát
bylting í þekkingarbúskap okkar.
Á næstu öld mun hagsæld okkar
og farsæld velta á því að við virkj-
um og nýtum þann auð sem býr í
hæfni allra manna til að afla sér
þekkingar og nýta hana.
Vésteinn Ólason
„Ef vísindaleg menntun nýtist
ekki framleiðslu okkar jafnóð-
um í hlutfalli við kostnað mun
hún þó verða forsenda fyrír
þeirrí framtíðarþróun sem
þjóðin óskar sér.u
Kjallarinn
Vésteinn Ólason
bókmenntafræöingur
Skoðanir annarra
Unga fólkið harðast uti
„Það er nokk sama hvert litið er, unga kynslóðin
hefur orðið hvað haröast úti í aðgerðum ríkisstjóm-
arinnar. Hún hefur farið illa út úr jaðarsköttum, er
með svívirðilega háa endurgreiðslubyrði af náms-
lánum og svo mætti lengi telja. Ég skil ekki hvað það
er sem gerir að verkum að þessi kynslóð sér von í
Sjálfstæðisflokknum. Það má vera að þetta snúist að
einhverju leyti um áróðursaðferö. Fólk vill vera með
í vinningsliðinu. Þessi niðurstaða þarf ekki að vera
vísbending um varanlegt ástand en hún er merkileg.
Bryndís Hlöðversdóttir í Alþýðubl. 8. jan.
Háir tollar hamla viðskiptum
„Gatt-samningamir á sínum tíma byggðu á þeirri
forsendu að breyta innflutningsbönnum í tollavemd
sem síðan átti að fara lækkandi í áfóngum á sex ára
aðlögunartímabili. Núverandi rikisstjóm bjó sér
hins vegar til reikningsdæmi sem fólst í því að
breyta banninu í ofurtolla sem virka áfram sem
bann, og þar sem tollarnir lækka ekkert á sex ára að-
lögunartímabUi þá fer aðlögunartímabUið forgörð-
um. ToUamir em svo háir að ekkert verður úr við-
skiptum."
Jón Baldvin Hannibalsson í Alþbl. 8. jan.
Hafa meira fyrir
kaupmættinum
„Loks má ekki gleyma því að verðlagssamanburð-
ur segir engan veginn aUa söguna um mun á lífs-
kjömm á íslandi og í Evrópusambandinu. Aðeins í
fátækustu ríkjum ESB er landsframleiðslan á vinnu-
stund minni en á íslandi. Eingöngu í Portúgal og
Grikklandi er greitt lægra tímakaup. islendingar
hafa því miklu meira fyrir kaupmætti sínum en aðr-
ar Evrópuþjóðir. Þetta er mál, sem brýnt er að taka
á í komandi kjarasamningum."
Úr forystugrein Mbl. 8. jan.