Dagblaðið Vísir - DV - 27.11.1997, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 27. NÓVEMBER 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjðrnarformaéur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON OG ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON OG ELlN HIRST
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Áuglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverö 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins i stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Audlindagjald er auðvelt
Auðlindagjaldsnefhd Verzlunarráðsins gat ekki reikn-
að skynsamlega, hvert ætti að vera auðlindagjald í sjáv-
arútvegi, af því að hún sá ekki mikilvægasta lið dæmis-
ins. Hún áttaði sig ekki á, að frjálsi markaðurinn hefur
þegar ákveðið helztu forsendur útreikningsins.
Þeir, sem kaupa og selja kvóta, leigja hann eða taka á
leigu, ákveða á frjálsum markaði, hvað rekstur sjávarút-
vegsins ber. Þeir, sem taka kvóta á leigu, þurfa að greiða
leiguna af tekjum á leigutíma. Þeir, sem kaupa, þurfa að
fjármagna kaupverðið af tekjum á afskriftatíma.
Skattur þessi er til, þótt hann renni ekki til ríkisins,
heldur til þeirra, sem selja eða leigja kvóta. Þeir eru að
selja eða leigja verðmæti, sem ríkið hefur búið til með
því að setja á fót skömmtun á aðgangi að kvóta. Með
skömmtun hefur ríkið gert fiskveiðar arðbærar.
Ef ríkið skammtaði ekki aðgang að auðlindinni, væru
fiskistofnar meira eða minna úr sögunni. Sjávarútvegur
væri fyrir löngu orðinn gjaldþrota. Það er eingöngu fyr-
ir tilstilli skömmtunar ríkisins, að svo er ekki. Þannig
hefur ríkið framleitt skattleggjanleg verðmæti.
Skatturinn er þegar greiddur, en rennur til rangra að-
ila. Hann rennur fyrst milli aðila í sjávarútvegi, síðan út
úr sjávarútveginum og loks til útlanda. Hann verður
skilnaðargóss og erfðagóss og endar síðan ævina í lysti-
húsum, sem menn kaupa sér við Karíbahaf.
Leiguverð kvóta sýnir í stórum dráttum, hvert er
verðgildi skömmtunarkerfls ríkisins. Stundum getur
það að vísu verið hærra en eðlilegt markaðsverð, af því
að við vissar aðstæður getur það verið jaðarverð, það er
að segja aukið arðsemi rekstrar, sem fyrir er.
Með því að taka söluverð kvóta inn í myndina og af-
skrifa það á hefðbundinn hátt, fæst annað mat á verð-
gildi skömmtunarkerfis ríkisins, sem getur í ýmsum til-
vikum verið lægra en það, sem leiguverðið sýnir. Auð-
lindagjald ætti að taka tillit til þessa.
Með einfoldum og auðreiknanlegum fyrirvörum af
þessu tagi við einfold og auðreiknanleg reikningsdæmi
er hægt að sjá, hvernig frjálsi markaðurinn verðleggur
skömmtunarkerfi ríkisins. Þannig kemur verðgildi auð-
lindarinnar í ljós á náttúrulegan markaðshátt.
Með þessu er sagt, að stór hluti sjávarútvegsins greið-
ir nú þegar auðlindagjald, en að það renni bara í rangan
vasa. Gjaldið hefúr þegar verið ákveðið á fijálsum mark-
aði, en rennur ekki í vasa þess, sem kom með skömmt-
un flskveiða í veg fyrir hrun sjávarútvegs.
Það er því markleysa, þegar nefnd á vegum Verzlun-
arráðs er að reyna að meta, hvað sjávarútvegurinn beri
hátt auðlindagjald ofan á það auðlindagjald, sem hann
ber nú þegar. Málið felst ekki í meiri skattlagningu,
heldur í að flnna réttan viðtakanda auðlindagjalds.
Núverandi auðlindagjald er ávísun á misrétti og
sporðaköst í þjóðfélaginu. Það leiðir til upplausnar í
sjávarplássum, þegar kvótar eru seldir burt eða erfmgj-
ar ákveða að eyða ævinni við strendur Karíbahafs eða
fela peningana í hendur mannvinarins Moons.
Ef auðlindagjaldið rennur til ríkisins, verður síður
misrétti og upplausn. Peningamir haldast líka miklu
fremur inni í landinu og nýtast að nokkru til að halda
uppi byggðastefnu. Þeir eiga einnig að geta dregið úr
skattlagningarþörf ríkisins á öðrum sviðum.
Bezt er, að fijáls markaður ákveði auðlindagjald til
ríkisins eins og hann ákveður nú kvótaverð. Rétt auð-
lindagjald flnnst einfaldlega á opnum uppboðum.
Jónas Kristjánsson
Nauðsynleg svör berast úr undirdjúpunum. - Hvalurinn, vanskapaður og tannlaus, syndir upp í flæðarmálið ...
Til Kyoto án
fjarstýringar
sjá muninn á svoköll-
uðu almennu opnu
svæði eöa ósnortnu há-
lendi sem á að standa
fyrir utan íslenska
byggingarsögu og lifa
þar i friði. Hugmyndir
um hvað sé borg og
hvað berangur hafa svo
sem alltaf verið óljósar,
hvort sem það er skipu-
lagsfræðingunum eða
óreglulegu veðri að
kenna.
Sovéskt eðli
umræðunnar
Almenn mengunarsjón-
armið munu vera það
sem skiptir sköpum í
samskiptum okkar við
„Sá skaði sem framkvæmdirnar
munu valda augum og ánægju
þeirra sem vilja vera einir á fjöll-
um verður öllu alvarlegri og ó•
ánægjuraddirnar eru þegar orðn-
ar háværari en nokkur háfjalla•
kyrrð.u
Kjallarinn
Haraldur
Jónsson
myndlistarmaður
Núna er varla
vika i umhverfis-
fundinn í Kyoto.
Það líða því ekki
margir dagar áður
en við þurfum að
gera grein fyrir
okkar málum fyrir
hinum þjóðunum í
heiminum. Sumir
ráðamenn eru
strax búnir að lýsa
yfir að enginn heil-
vita manneskja láti
stjórna sér, hvað
þá fjarstýra.
Mismunandi
skítugar
staðreyndir
Hægt og sígandi
eru ýmsar blákald-
ar og mismunandi
skítugar stað-
reyndir að koma
fram í dagsljósið.
Sú merkilegasta er
sennilega sú sem
sýnir okkur að við
þrengjum ekki
ósongatið um
neinn fjölda fer-
metra á því að nota
vatnsorkuna eina
saman. Magn eit-
urefna, sem sleppur út í andrúms-
loftið, minnkar ekki nema um
örfá grömm við að forðast kolin
eða olíuna. En þetta er náttúrlega
aðeins það sem snýr að umheim-
inum og ýmsum alþjóðasamþykkt-
um sem við tilheyrum víst. Sá
skaði sem framkvæmdimar munu
valda augum og ánægju þeirra
sem vOja vera einir á fjöllum
verður öllu alvarlegri og óánægju-
raddimar eru þegar orðnar há-
værari en nokkur háfjallakyrrð.
Þeir sem eiga að hafa vitið fyr-
ir eða fram yfir okkur virðast
sömuleiðis seint ætla að skilja eða
umheiminn. Ef sendiboðar okkar
til Japan gleyma sér í misskildu
stolti og landiægri þrákelkni er
mikil hætta á að við undirstrikum
enn frekar sovéskt eðli umræð-
unnar héma; að við höfum ekkert
að sækja til alþjóðasamþykkta
nema þegar það hentar okkur.
Umheimurinn getur þá auðveld-
lega byrjað að líta á okkur sem
ákveðið Tjernóbíl-afbrigði.
Þótt við komum oft og gjarnan
fram á heimssviðið sem þessi
minnuga og einbeitta menningar-
þjóð hafa landsmenn gleymt sér í
undarlegum umræðuefnum síð-
ustu vikur. Núna virðist til dæm-
is fátt vera mikilvægara en að
vita hvort við eigum að skoða eða
drepa hvalina í kringum landið.
Og það jafnvel þó þar eigi augljós-
lega að gilda hið sama og í fata-
fellubransanum niðri í bæ; bara
horfa en ekki snerta.
Þetta er rætt fram og til baka en
nauðsynleg svör berast ekki nema
úr undirdjúpunum. Daginn eftir
syndir nefnilega hvalurinn van-
skapaður og tannlaus upp í flæð-
armálið sem óumdeild táknmynd
fyrir umhverfisumræðuna.
Alhvít meö hreina tungu
Önnur beygja í umræðunni er
ylhýra tungan okkar og mjólkin. I
nýlegri heilsíðuauglýsingu um
mjólkina er líka fullyrt með miklu
stolti að íslenskan sé hrein af
mállýskum. Ef maður vissi ekki
betur mátti hæglega lesa þetta
sem skýrslu um ástand eða árang-
ur fasískrar þjóðar. Mállýskur
eru og voru nefnilega sérkenni og
fjársjóður ófárra tungumála.
Það er ekkert launungarmál að
nýlenduþjóðir létu yfirleitt veröa
sitt fyrsta verk að útrýma mál-
lýskum í eigin landi á eftir tungu-
máli nýlendnanna. Stundum er
engu líkara en við eigum öll að
vera eins í þessu landi, alhvít og
með hreina tungu. Hún verður
samt örugglega orðin svört af
samviskubiti innan skamms.
Með þessu áframhaldi og bjart-
sýninni einni tölum við fljótlega
flest ekki mjólkurhvíta alíslensku
heldur miklu frekar silfurlitaða
og glampandi álíslensku. Sú mál-
lýska verður náttúrlega missterk
eftir landssvæðum en þegar hún
berst út í heim mun hún alltaf
halda sérstöðu sinni og þá sér-
staklega á ráðstefnum eins og
þeirri sem er að hefjast í Kyoto í
Japan.
Haraldur Jónsson
Skoðanir annarra
Ibúum fækkar á landsbyggðinni
„Búseta í landinu hefur gjörbreytzt á 20. öldinni.
Um aldamótin síðustu bjuggu þrír af hverjum fjórum
íslendingum í strjálbýli. Nú um stundir búa níu af
hverjum tíu í þéttbýli og sex af hverjum tíu á höfuð-
borgarsvæðinu ... Myndun þéttbýlis og fólksstreymi
af landsbyggð til stærri borga er ekki séríslenzkt fyr-
irbrigði. Búsetubreytingar af þessu tagi tengist gjör-
breyttum atvinnu- og þjóðlífsþáttum á Vesturlöndum
... Byggðastefna, sem fylgt hefur verið hér síðustu
áratugi og styrkja átti byggð í landinu öllu, hefur
augljóslega ekki skilað tOætluðum árangri."
Úr forystugreinum Mbl. 26. nóv.
Fordæmi ríkisbankanna
„Ríkisbankar ganga á undan meö vondu fordæmi
þegar kemur að samningum við yfirmenn um kaup
og kjör. Það er rétt eins og að þingkjömum bcmka-
ráðum sé ekki sjálfrátt þegar verið er að semja vð
kjaraaðalinn á þeim bæjum. Og þaö er ekki nema
von að mörgum verði heitt í hamsi þegar þeir fara
að bera saman þjóðarsáttarlaunin sín og þau kjör
sem fyrirtæki og stofnanir hafa efni á að bjóða yfir-
mönnum sínum.“
Oddur Ólafsson, í Degi 26. nóv.
Eyðimörkin ísland
„Röng landnýting er ein meginorsök landeyðing-
ar. Nærtækt dæmi um hraðfara gróður- og jarð-
vegseyðingu er Krísuvíkurland. Þegar ekið er um
hrjóstrugt landið í dag er næsta ógerlegt að gera sér
í hugarlund að þar hafi verið stórbýli, mörg kot og
hjáleigur og mikil landgæði áður en eyðilegg-
ingaröflin náðu yfirtökum. í dag blasir við okkur
eyðimörk. Lífræn áburðarefni er einn valkostur til
uppgræðslu örfoka lands ... Á Islandi, sem er mesta
eyðimörk Evrópu, ætti að vera óheimilt að fleygja
úrgangi sem hægt er að endumýta."
Jóna Fanney Friöriksdóttir, i Mbl. 26. nóv.