Dagblaðið Vísir - DV - 23.12.1997, Síða 17

ÞRIÐJUDAGUR 23. DESEMBER 1997
4í
'f
»
»
I
i
»
I
I
I
I
I

17
Um nokkurt
skeið hefur geng-
ið sú flökkusaga
að jólatré hafi
slæm áhrif á
pottaplöntur sem
felli hlöð ogfölni
upp í nærveru
jólatrésins. Þá er
líka talað um að
jólatrén felli fyrr
barrið vegna
áhrifa frá potta-
hlómum.
H
Hafsteinn Hafliöason garöyrkjuráöunautur meö benjamínfíkus og pálmalilju í fanginu. Hafsteinn segir þessi
blóm eiga erfitt í svartasta skammdeginu en nærvera jólatrjáa hafi þar engin áhrif. DV-mynd E.ÓI.
Skammdegið leikur jréð sem
pottablómin grátt
afsteinn Hafliðason, landsins
þekktasti garðyrkjuráðu-
nautur, var i miklum önnum
i Blómavali en þar starfar hann sem
ráðunautur þegar Tilveran hitti hann
að máli. Hafsteinn segir þá trú manna
að jólatré og pottablóm hafi slæm áhrif
á hvort annað byggða á misskilningi.
„Pottaplöntur þrífast yfirleitt ágæt-
lega þótt þær standi nálægt jólatré og
það er ekkert sem bendir til að jóla-
trén felli frekar barrið séu þau látin
standa nálægt pottablómum.
Hins vegar ber að taka það til athug-
unar að jólin ber upp á dimmustu daga
ársins. Því getur það vel komið fyrir
að pottaplönturnar felli lauf eða láti á
sjá í jólavikunni" segir Hafsteinn.
Skammdegið erfiður tími
í skammdeginu fá pottaplöntumar
nákvæmlega enga nýtanlega sólar-
birtu til að ljóstillífa og vaxa á eðlileg-
an hátt. Hafsteinn segir að strax í októ-
ber byrji plöntumar að ganga á forð-
ann frá liðnu sumri. Þá spíri þær líkt
og kartöflur í yl og myrkri og nýti sér
kraft úr eldri vefjum til að viðhalda
nývextinum.
„Suðlægar plöntur,
^6^18 og allar pottaplönt-
umar okkar em, hafa
ekki sama tímaskyn og
• • norðlægar plöntur.
• Daglengdin stjórnar
ekki vexti þeirra á sama hátt og gerist
með norðlægar plöntur. Á heimaslóð-
um þeirra ríkir eilíft sumar með til-
tölulega jafhlöngum dögum og sama
hita árið um kring - og þess vegna
vaxa þær dag frá degi án afláts - nema
að þær aðstæður komi upp sem haml-
að geta vextinum og láti þær falla i
vamardá um nokkurt skeið. Lang-
vinnir kuldakaflar eða þurrkatimabil
á heimaslóðum plantnanna em ekki
óalgengar aðstæður af þessu tagi - en
þó er aldrei um eiginlegan vetur að
ræða og þaðan af síður skammdegi
eins og hér þekkist
í stofunum okkar er
einnig sami hiti árið um
kring - en sólarbirtuna
vantar frá því í október
og alveg út febrúar. í
ofanálag höldum við
áfram að vökva pottaplöntumar eins
og við erum vön á öðrum tímum árs.
Vökvunin og stofuhitinn örvar
plöntumar til vaxtar og þegar kemur
fram að jólum em þær flestar orðnar
örmagna af sólarleysi. Þá byrja þær að
fella blöð - sem þær era reyndar bún-
ar að sjúga allan kraft úr - til þess að
minnka yfirborð sitt og draga úr upp-
gufún.“
Falla í vetrardvala
A
Hafsteinn mælir með "
því að fólk dragi úr
vökvun í skammdeginu
og geymi plöntumar á frem-
ur svölum stað (14-18° C). Það er
gert til þess að þær falli í nokkurs
konar vetrardvala en þá ganga
þær ekki á forðann heldur koma ,
endumærðar aftur til leiks gf
eftir umpottun og að- ”
hlynningu í febrúarlok
eða marslok.
„Þá ættum við að forðast að gefa
áburð í skammdeginu. Plönturnar
háma neöiilega ekki áburðinn í sig á
sama hátt og kettir éta kattafóður eða
við steikurnar. Næringarupptaka
plantna er mjög flókin og þær geta
ekki nýtt sér næringarefni í moldinni
nema að eðlileg. ljóstillífun við sólar-
Ijós og langan dag komi til viðbótar. Á
vetuma er hætta á að næringarsöltin
hlaðist upp i moldinni í svo miklu
magni að rætur plantnanna brenni,"
segir Hafsteinn.
Jólahreingemingin hefur slæm
áhríf
Það er misjafhlega erfitt að hlúa að
pottablómum. Tvær plöntur ber oft á
góma í þessu sambandi; pálmaliljuna
(jukkuna) og benjamínfíkusinn.
Pálmaliljan veldur fólki oft vand-
ræðum. Hafsteinn leggur áherslu á
að fólk staðsetji hana á svölum og
björtum stað yfir vetrartímann.
„Páimaliljan á rætur að rekja til há
sléttunar í Mexikó en þar ríkir
svalur og þurr vetur. Yfir vet-
urinn þarf hún nánast ekkert
vatn og hún þolir allt niður í
sex stiga frost, svo fremi sem
moldin sé skraufaþurr.
Því em heitar og dimmar stofur
og vetrarvökvun nokkur áreynsla fyr-
ir hana!
Benjaminfíkusinn, aftur á móti, er
dæmigert hitabeltistré
úr regnskógum
Suður- og Aust-
ur-Asíu. Hið eigin-
lega umhverfi hans er
því rakt og hlýtt. Benja-
mínfikusinn er samt afar þol-
in planta með mikla aðlögunar-
hæfiii. Hann dafhar yfirleitt ágæt-
lega í stofunum okkar meðan loft-
ið þar er ekki of þurrt og við höld-
um stofuhitanum einhvers staðar
í kring um 18-20° C að jafnaði,"
segir Hafsteinn.
Hafsteinn segir benjaminfikus-
inn afar vanafasta plöntu og því
komi allar tiifæringar eða
> breytingar í um-
' hverfinu illa við
hann enda felli
hann gjaman blöð við
breyttar aðstæður.
„Stundum nægir jafnvel
að á sumrin geri nokk-
urra daga dumbungsveð-
ur eftir fáeina góða sólar-
daga - eða öfúgt! Skamm-
degið með sína stuttu
daga reynir mjög á
hann. Hafi hann ekki
notið góðrar birtu og
umönnunar til að vaxa og
safha í sarpinn um sumarið
er honum enn frekar hætt við
að láta á sjá þegar líður að
jólum. Jólahreingem-
ingin - með fylgjandi
brambolti og tilfærsl-
um - getur svo alveg
farið með
hann.
Helstu
orsakirn-
a
fyrir
því að
potta-
plönt
urnar
1»
••
um státnum í skamm-
deginu og þar til sólin
hækkar nægilega hátt á
himninum aftur til að
ljóstillífun þeirra fari
gang á ný. Sjaldan
bætir það heldur úr skák að á jól-
unum logar á mörgum kertum á
hverju heimih og á borðum era
oftast meira af eplum en venju-
lega. Hitinn frá kertunum og etýl-
engasið sem eplin gefa frá sér
era skæðari heilsu pottaplantn-
anna en jólatréð. Jafiivel þótt
frá því leggi nokkurt etýlen-
gas - eins og öllum visnandi
plöntum - þá er það í svo litl-
um mæli að þess verður
varla vart og dugar
til að erta ná-
lægar plöntur.
Epli hafa þar
vinninginn - og
það langtum
betur. Tvö
epli á
stofu-
borðinu
gefa
fara að láta á
sjá um jólaleytið era
því oftast þær að
skammdegið, hár
stofuhiti og þurrt
andrúmsloft leika þær grátt.
Ofvökvun og ef til vill áburð-
argjöf era líka varhugaverðar
ef við viljum halda plöntun-
ser
tvisvar sinnum
meira af etýleni á
sólarhring en
eitt tveggja
metra hátt
jólatré," seg-
ir Hafsteinn
Hafliðason að lokum.
-aþ
ber sitt
barr
Norðmannsþinur, abies nord-
manniana, er nefndur eftir
finnska grasafræðingnum Alex-
ander Nordmann, sem uppgötv-
aði þessa trjátegund í Kákasus
árið 1837 og kynnti hana fyrir
vísindunum.
Hið upprunalega útbreiðslu-
svæði norðmannsþins nær yfir
Kákasusfjöll, hálendi Grikklands
og Tyrklands allt til fjalla Litlu-
Asíu.
í heimkynnum sínum verður
tegundin að 45 til 60 metra háum
trjám, sem er það hæsta sem trjá-
tegundir verða í Evrópu. Af hæð-
inni dregur ættkvíslin nafnið
Abies sem er ættað úr grísku og
þýðir yfirgnæfandi.
Fyrstu plönturnar af norð-
mannsþin voru gróðursettar í
Vestur-Evrópu árið 1848 og nú er
hann ræktaður til skrauts og
timburframleiðslu víða um sunn-
anvert barrskógabeltið beggja
vegna Atlantshafs.
Um 1960 var byrjað að rækta
norðmannsþin til framleiðslu á
jólatrjám. Hann náði Qjótt mikl-
um vinsældum á þeim vettvangi
vegna þess að hann hefur fallegt
sköpulag. Barriö er mjúkt, ilm-
andi, fagurgrænt og heldur
sér ákaQega vel eftir að
trén eru komin inn í
upphitaðar stofur.
Á síðustu áratugum hef-
ur eftirspurn á
norðmannsþins-
jólatrjám auk-
ist mikið,
þannig að
nú prýðir
h a n n
f 1 e s t
heimili,
allt frá íslandi til
Ítalíu. Ræktun
hans telst vist-
vænn landbún-
aður og er einkum
stunduð í Danmörku og á
Skotlandi.
Það þarf ekki að hafa fyrir
norömcmnsþininum, hann held-
ur barrinu hvað sem á dynur. Yf-
irbragð trésins veröur þó frísk-
legra ef þess er gætt að hafa
ávallt nægt vatn í jólatrésfætin-
um.