Dagblaðið Vísir - DV - 10.02.1999, Blaðsíða 11

JDV MIÐVIKUDAGUR 10. FEBRÚAR 1999
ennmg
11
•ki
★ ★
Lífæðar 1999
Myndlistar- og ljóðasýningin Lifæðar verður
opnuð á Sjúkrahúsi Akraness á fóstudaginn kl.
15. Hún kemur þaðan frá Landspítalanum í
Reykjavík þar sem hún hefur verið frá 8. janúar
og mælst mjög vel fyrir. ^
Sérstaka athygli vek-
ur vegleg sýningar-
skrá þar sem stillt er
upp saman ljóðum og
málverkum eins og á
sýningunni sjálfri.
Stundum hefúr tek-
ist afar vel til þar,
til dæmis á ljóðið j
„Ósk“ eftir Krist-
ínu Ómarsdóttur
vel við verkið „37 __
C“ eftir Harald
Jónsson og ljóðið „Umhverfi" eftir
Hannes Pétursson á einstaklega vel við málverk
Georgs Guðna án titils. Myndin er af landi og
fjöllum - og grunur um jökul þar sem landið
hættir að vera jarðneskt - og ljóð Hannesar hefst
einmitt á þessum orðum: „Hve lengi get ég
lofsungið þessi fjöll..
Sýningin verður næst opnuð 19. mars á ísa-
firði. Frekari upplýsingar veita Steingeröur
Steinarsdóttir í síma 587 4793 og Hannes Sigurðs-
son í síma 552 2305
Við opnunina á Lansanum sagði Hannes Sig-
urðsson meðal annars: „Enda þótt óralangt virð-
ist á milli safna og sjúkrahúsa eiga þau meira
sameiginlegt en margan kann að gruna. Sjúkra-
hús eru vanalega ljós að innan og hafa yfir sér
sótthreinsað yfirbragð, og nú á tímum þykir
varla nokkurt safh eða gallerí risa almennfiega
undir nafhi nema það sé hvítmálað hátt og lágt
svo að sem minnst skyggi á upplifunina. En sam-
anburðurinn ristir dýpra en yfirborðið. Likt og
sjúkrahúsin eru söfnin sérhæfðar stofnanir sem
útheimta listfræðinga og gagnrýnendur á svipað-
an hátt og sjúkrahúsin þurfa á skurðlæknum og
lyflæknum að halda. Sérgrein listfræðinganna er
hins vegar ekki sjóntaugamar heldur sjónskynj-
unin.“
Stutt umfjöllun er í Lífæðabæklingnum um
listamennina á sýningunni. Skrifar Hjálmar
Sveinsson um myndlistarmennina en Hermann
Stefánsson um skáldin.
Menningararfur og
ferðaþjónusta
Félag háskólamenntaðra ferðamálafræðinga
og ReykjavíkurAkademían boða til málþings á
föstudaginn undir yfirskriftinni „íslenskur
menningararfur - auðlind í ferðaþjónustu". Þar
munu fjórtán fyrirlesarar ræöa stöðu menningar-
tengdrar ferðaþjónustu hér á landi og möguleika
sem felast í samvinnu fræðimanna og ferðuþjón-
ustuaðila. Sérlegur gestur málþingsins verður
Christian Sulheim, framkvæmdastjóri sjálfseign-
arstofnunarinnar „Norsk Kulturarv".
Málþingið verður haldið í nýjum tónlistar- og
ráðstefiiusal í Strandbergi, saftiaðarheimili Hafn-
arfiarðarkirkju, við Strandgötu í Hafharfirði og
hefst kl. 9. Áætlað er að dagskránni ljúki kl. 17.
Meðal fyrirlesara má nefha Sumarliða ísleifsson
sagnfræðing, sem talar um menningartúrisma á
19. öld, Rögnvald Guðmundsson ferðamálafræð-
ing, sem ræðir um vaxtarmöguleika í menning-
arferðaþjónustu, og Gísla Sigurðsson, sérfræðing
á Ámastofhun, sem segir að fræðingurinn sé
ekki endilega besti sögumaöminn.
Fundarstjóri er Ólína Þorvarðardóttir þjóð-
fræðingur.
Rammíslensk tónlist
Fyrir tæpum tveimur
árum var ég stödd í
Bonton, stærstu hljóm-
plötuverslunni i Prag, í
geisladiskainnkaupum
fyrir eina af menningar-
stofhunum okkar og
naut ég þar góðrar að-
stoðar indæls ungs af-
greiðslumanns sem
vildi allt fyrir mig gera
þegar ég hafði borið upp
erindi mitt. Ég var
fremur hissa þar sem
reynslan hefur kennt
mér að fólk í þjónustu-
störfum í þessari ann-
ars yndislegu borg á
það stundum til að vera
stúrið og óliðlegt. Þegar
ég hafði lokið innkaup-
unum og þakkað fyrir
mig leit hann á mig með
glampa í augunum og
sagði: „ísland, þangað
langar mig að fara, Jón
Leifs er nefnilega eitt af
mínum uppáhalds tón-
skáldum, þið hljótið að
vera afar stolt af því að
eiga hann!“
„Tja...uuu. . .“ muml-
aði ég á meðan ég
rembdist við að hugsa
hvemig ég ætti að út-
skýra fyrir drengnum
að uppáhaldinu hans
hefði hingað til verið
fremur lítill gaumur
gefinn i sínu heima-
landi. „Þetta er allt að
koma,“ sagði ég að lok-
um glaðhlakkalega og
brosti mínu blíðasta.
Það urðu reyndar orð
að sönnu og er nærtæk-
asta dæmið um það ný-
afstaðnir Myrkir músík-
dagar, en í ár var Jón
eins konar þema hátið-
arinnar í tilefni aldaraf-
mælis hans. Fyrir utan
fjöldamörg verk hans
sem flutt vom, sum í
fyrsta sinn, var haldið
málþing í Gerðubergi
þann 16. janúar um tónskáldið, persónuna og
baráttumanninn Jón Leifs. Þátttakendur
voru Atli Heimir Sveinsson, Hjálmar H.
Ragnarsson, Hilmar Oddsson, Öm Magnús-
son og Sigurður A. Magnússon, sem allir
tengjast Jóni sjálfúm eða tónlist hans á einn
eða annan hátt, og Ævar Kjartansson sem
stjómaði umræðunum - eða fræðslufundin-
um eins og hann orðaði það.
Atli Heimir sagði að Jón væri það mikil-
vægasta sem komið hefði fram í íslensku
tónlistarlifi þótt hann enn í dag væri nær
óþekktur og vanræktur miðað við ýmsa sam-
tímamenn hans í öðrum listgreinum sem
skipa stóran sess í menningu okkar, til dæm-
is Halldór Laxness, Kjarval, Svavar Guðna-
Hjálmar sagði
að ekkert væri
aukalegt við tón-
list Jóns; hann
væri ekkert
glæsitónskáld en
kjarninn blasti
alltaf við. Sú stað-
reynd að Jón fékk
ekki að heyra tón-
list sína leikna af
hljóðfæraleikur-
um hefði orðið til
þess að hann
staðnaði í kring-
um 1950, því engin
hringrás hefði
orðið til þess að
viðhalda sköpun-
arkraftinum.
Örn Magnús-
son, sem hefur
gert mikið af því
að leika verk Jóns
á píanó, sagði að
músík hans væri
oft á tíðum óvæg-
in við flytjendur
og gæti það verið
ein skýring þess
að hún fékkst ekki
flutt. En þessi tón-
list væri sér sífellt
undrunarefni, í
henni fælust óend-
anlegar dýptir,
hún væri ekki lik
neinni annarri, og
Örn líkti Jóni við
Charles Ives,
mann sem færi
sínar eigin leiðir.
Það væri kominn
tími til þess að
kynnast þessari
tónlist.
Á þessu má
skilja að íslend-
ingar hafa verið
haldnir fordómum
gagnvart því sem
þeir þekktu ekki.
Atli talaði um
hinn heimóttar-
lega íslenska
andapoll, og Hilm-
ar Oddsson, sem gerði kvikmyndina Tár úr
steini um ævi Jóns Leifs, talaði um sam-
viskubitið sem nú væri farið að naga okk-
ur. Útlendingar finnst mér hins vegar mun
opnari fyrir tónlist Jóns enda saga mín hér
í upphafi ekkert einsdæmi, og yngri kyn-
slóðir virðast einnig eiga auðveldara með
að meðtaka hana.
Hver veit nema eftir nokkur ár verði ris-
inn „Jónssalur" líkt og þeir heiðursmenn
sem nefndir voru að framan, Síbelíus,
Grieg og félagar, eiga í sínum löndum. Þá
gæti ég svarað spumingu tékkneska af-
greiðslumannsins með góðri samvisku ját-
andi.
Jón Leifs: Tónlist hans er engri annarri lík. Hvenær skyldum við eignast tónleikasal kennd
an við hann?
Tónlist
Arndís Björk Ásgeirsdóttir
son og fleiri. Jón gæti svo auðveldlega verið
okkur það sem Síbelíus er Finnum, Grieg
Norðmönnum, Janacek Tékkum, Bartók
Ungverjum og svo framvegis. í tónlist hans
endurspeglaðist uppsöfnuð þjáning þjóðar-
innar og seigla hennar sem gerði það að
verkum að hún lifði af. Þess vegna væri tón-
listin ekki alltaf falleg en hún væri ævinlega
rammíslensk.
Leyndardómur herra Sommers
Iris Murdoch öll
Látin er í Oxford á áttugasta aldursári Iris
Murdoch, einn fremsti rithöfúndur Breta á þess-
ari öld. Hún fæddist i Dublin 19. júlí 1919 af ensk-
írsku foreldri og fór ung að
skrifa sögur fýrir skúffuna en
gaf ekki út skáldsögu fyrr en 35
ára (Under the Net). Alls urðu
skáldsögur hennar 27 talsins og
hún lýsti þeim sjálf sem býsna
hefðbundnum sögum meö upp-
hafi, miðju og endi.
Sögur Iris Murdoch eru
flóknar og þykja all-vitsmuna-
legar en líka mettaðar ástríðu
og hörðum átökum góðs og ills.
Hún var menntuð í klassískum
málum og heimspeki sem setur talsverðan svip á
verk hennar. Hún fékk Whitbread bókmennta-
verðlaunin 1974 fyrir The Sacred and Profane
Love Machine og Booker-verðlaunin fjórum
árum seinna fyrir The Sea, the Sea. Sú bók hefur
komið út á íslensku, Hafið, hafið (1990) og tvær
aðrar skáldsögur hennar, Nunnur og hermenn
(1988) og Svarti prinsinn (1992).
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir
Sagan af herra Sommer eftir Patrick
Súskind vekur ýmsar spumingar um mörk
barnabókmennta og skáld-
sagna fyrir full-
orðna. Hún er
myndskreytt líkt
og um barnabók
fyrir stálpaða
krakka væri að
ræða, og raunar
minnir öll ytri gerð
bókarinnar, kápa og
uppsetning á sllka
bók.
Sagan sjálf hefur
einnig ýmis einkenni
sem minna á bama-
bók. Hún er sögð frá
sjónarhóli barns af full-
orðnum sögumanni sem
rifjar upp bernskuminn-
ingar sínar. Það sem
heldur sögunni saman
era minningar um herra
Sommer, einkennilegan
göngumann sem stikar þindarlaust um
heimahaga sögumannsins - þýskt þorp á
Bókmenntir
Jón Yngvi Jóhannsson
eftirstríðsáranum. En ólikt því sem myndi
gerast í bamabókum eins og þeim
sem sagan á í samræðu við
komumst við aldrei að leyndar-
málinu um herra Sommer. Hann
nálgast aldrei sögumanninn eða
önnur böm sögunnar eins og
gjarnan gerist til dæmis með
gamlar nornir sem böm hræð-
ast allt þar til
þær sýna sitt
sanna eðli í
kakóboði og
köku-
bakstri.
Herra
Sommer
og sagan um hann halda
áfram að vera leyndardóm-
ur, fundir hans og sögu-
manns verða einungis til
þess að magna upp dulúð-
sem umlykur hann.
Örlög herra Sommers verða að lokum að
einkalegum leyndardómi hins unga sögu-
manns, sem hann túlkar hvorki fyrir sjálf-
an sig né lesandann. Sagan lætur þannig
ekki upp neinn lykil að túlkun, þótt
maður hafi hana næstum ósjálfrátt
granaða um að vera einhvers konar
dæmisögu, kannski um einsemd,
meinlæti, sturlun, þráhyggju, út-
þurrkun sjálfsins eða allt þetta. En
þetta er einnig þroskasaga, leyndar-
dómurinn um herra Sommer og þátt-
ur drengsins í honum marka endalok
bemskunnar og
þess heims sem henni
tilheyrir.
Þýðingu Sæmundar
Halldórssonar hef ég
ekki borið saman við
frumtexta. Textinn
nær hins vegar að
skapa þann andblæ sem gerir þessa sögu
eftirminnilega í samspili við myndimar
sem fylgja og ótal aðra texta sem hún kall-
ar fram í hugann.
Patrick Siiskind:
Sagan af herra Sommer.
Þýðandi: Sæmundur Halldórsson
Sóley 1998