Dagblaðið Vísir - DV - 31.12.1999, Blaðsíða 17

áramótaávörp ungu kyns 1 óöarinnar
iiuna
Hurðin opnast og maðurinn
kemur út úr búðinni með átta
karton af sígarettum. „Hvað
ætlarðu að gera með allar þessar
sígarettur?" spyr ég. Hann sest inn
í bílinn, litur á mig, ánægður með
ákvörðunina sem hann er búinn að
taka: „Ég ætla að hætta að reykja.
Þegar ég er búinn með þessar, þá
er ég hættur." Við ökum af stað og
þó hann hafi kannski ekki gert það
mjög gáfulega hefur hann samt
gert það. Hann hefur gefið sér loka-
frest, ákveðið þau tímamót í eigin
framtíð þegar hann ætlar að breyta
lífi sínu.
Stuðmenn leysast upp
Og nú ætla Eillir hryðjuverka-
menn heimsbyggðarinnar að
fremja glæp lífs sins, þunglyndir
unglingar, ofurliði bomir af róm-
antískri dauðaþrá, ætla að svipta
sig lífi og sértrúarsöfnuðir ætla aö
safnast saman á fjallstindum svo
þeir geti svifið á vit guðdómsins. í
geimskipi. Allt þetta og miklu
meira tn vegna þess eins að árið
2000 gengur i garð. Ailt er hægt við
slík tímamót, vatnaskil, upphaf
nýrra tíma. Ef það er einhvern
tima hægt þá er það núna, hugsa
allir þeir sem hafa ekki haft dug í
sér hingað til. Ef ég á einhvem
tíma að hætta í vinnunni, sam-
bandinu, eða að ganga í flauelsbux-
um, þá er það núna. Ef Valgeir
væri ekki hættur í Stuðmönnum,
myndi hann örugglega láta verða
af því á miðnætti gamlárskvölds
1999. Og hver veit nema Stuðmenn
leysist loksins upp þegar nýr dagur
rís fyrsta janúar. Því núna hugsa
menn: Núna gefst tækifærið, þetta
er augnablikið, núna er tíminn.
Andartakið þegar árið 2000 geng-
ur í garð er þau tímamót sem fólki
finnst að allt sé hægt að gera á,
tímamót sem veita frelsi til að
breyta ætlun í athöfn. í vísindaleg-
um skilningi skipta tímamótin
engu máli. Þau era bara ártal sem
gamlar tölvur eiga erfitt með að
skilja og einn af mörgum trúarhóp-
um jarðarinnar miðar út frá ætluð-
um fæðingardegi ætlaðs manns.
Eða var hann meira en það? Tíma-
mótin skipta hins vegar máli fyrir
alla þá sem gera þau að tilefni.
Áramót eru yfirleitt tilefni ára-
mótaheita, hljóta þá ekki aldamót
að vera tilefni einhvers meira og
árþúsundamót einhvers enn
meira? Og eftir því sem andrúms-
loftið magnast og múgsefjunin
eykst verða árþúsundamótin
áþreifanlegri.
Þúsund ár eða augnablik
Frábært, meiri háttar, æðislegt,
kýldu á það og láttu verða af öliu
þvi sem þig hefur alltaf dreymt um
en aldrei getað, nennt eða þorað að
gera. Snýst líf þitt um að láta hafa
ofan af fyrir þér eða reynirðu að fá
staðfestingu fyrir því að þú sért til?
Sprengdu upp heiminn ef það er
það sem freistar þín mest, hlauptu
nakin/nn inn á Laugardalsvöllinn
eða kysstu varimar sem þú hefur
þráð í allan vetur. Áttaðu þig bara
á þessu: Hvað svo þegar tímamótin
eru liðin, ætlarðu þá að bíða eftir
næstu áramótum til að breyta þér
og láta drauma þína rætast? Eða
þarftu að bíða eftir árinu 3000 til að
druslast til að gera það sem þig
langar til? Láttu upphaf ársins 2000
vera tilefni til allra hinna mestu og
bestu breytinga, en... Vita skaltu að
tækifærið, augnablikið, tíminn er
ekki bara NÚNA þegar klukkan
slær tólf á miðnætti á gamlárs-
kvöld. Það er aðeins eitt sem kem-
ur í veg fyrir að þú upplifir full-
komið tilefni til breytinga, árþús-
undamót lífs þíns og frelsið og
möguleikana sem þeim fylgja
hvenær sem þú vilt. Hugsunin í
höfði þér, það sem þú trúir, það
sem þú vilt. Ef þú vilt bíða eftir
einhverjum tímamótum til að geta
farið að lifa lífmu, þá bíddu. Bíddu
í ár, öld eða lengur. En ef þú ætlar
að bíða, rífðu þá orðin sem koma
eftir næsta punkti úr blaðinu og
reyndu að átta þig á þeim á meðan
þú bíður eftir því að geta haldið
áfram að vera til. Þú þarft ekki að
bíða. Tímamótin eru þegar hver
nýr dagur rís, hver alda kemur að
landi, við hvert blik augna þinna.
Tímamótin eru alltaf, núna.
Teitur Þorkelsson
tískan kl- 1E á hádegi
og spyrja annan mann hvernig það
sé að vera afbrýðisamur. Ég hef
kannski tilfinninguna fyrir því í
mér og get unnið út frá henni. Það
sama gildir um geðveiki. í raun-
inni er ekki svo langt að fara yfir
og það er oft freistandi."
Ingvar: „Það er bara spuming
hvenær þetta er greint sem sjúk-
dómur. Þegar menn fínna að þeir
eru hættir að fúnkera eðlilega í líf-
„Ætli það kraumi
ekki smá geðveiki
í okkur öllum. Þetta
er bara spurning
um sveiflur." •
inu þá fara þeir til geðlæknis og
það getur tekið mörg ár að greina
þá sjúka.“
Baltasar: „Menn hafa oft verið
greindir vitlaust. Læknar eru þá
með ranghugmyndir um sjúkling-
ana. Það er fullt af dæmum þar
sem fólk hefur verið lokað inni á
stofnunum og á alls ekki að vera
þar.“
Miðlar með skitsófreníu
Ingvar: „Menn eru enn að upp-
götva svo margt um geðveiki. Það
er tiltölulega stutt síðan að farið
var að kalla þetta sjúkdóm. Miðað
við aðra likamlega kvilla þá er
þessi vísindagrein mjög ung. í
gamla daga voru menn bara lokað-
ir inni eða bundnir."
Björn Jörundur: „Já, það er
alltaf litið á fólk fram eftir öllu sem
einhverja brjálæðinga sem er nátt-
úrlega mjög neikvætt."
Baltasar: „Stórhættulega brjál-
æðinga. Annars er það misjafnt eft-
ir tíma dagsins hversu mikið geð-
veikin leitar á mann. Til dæmis
mjög snemma á morgnana, þegar
maður vaknar mjög harkalega, þá
er ofboðslega auðvelt að verða
geðveikur. Viðnámið e
nefnilega minna."
Ingvar: „Fólk er svo mis-
jafnt. Þú ert kannski ósof-
inn...“
Baltasar: „Illa soflnn og
þessi tilflnning sprettur sko
fram.“
Ingvar: „Þú hefur alla vega þá
skynsemi fram að bera að gera þér
grein fyrir að þú varst soldið pirr-
aður í morgim."
Baltasar: „Ja-á.“
Ingvar: „Og þú getur kennt ein-
hverju um það. Eins og því að þú
varst kannski illa sofinn eða
svangur eða eitthvað. Þegar þú ert
orðinn virkilega veikur þá spyrðu
ekki um ástæðuna. Fólk sem þarf á
hjálp að halda er hætt að greina á
milli hvað var orsökin og hvað var
afleiðing."
Bjöm Jörundur: Já, já, það er
veruleikaflrr ing. “
Ingvar: „Það eru til læknar sem
segja blákalt að miðlar sem þykjast
sjá framliðið fólk séu hreinlega
með skitsófreníu. Læknarnir
flokka sýnimar sem ofskynjanir."
Baltasar: „Skitsófrenía sem er
höfð að féþúfu."
Bjöm Jörundur: „Vitlaust tengd
rafmagnstafla.“
Þið œttuö kannski aö segja þetta
viö Magnús Skarphéöinsson í Sál-
arrannsóknarskólanum!
Bjöm Jörundur: „Eða þessum
útvarpsmiðlum. Þeir taka símann
og geta greint manneskjuna hinum
megin á línunni."
Baltasar: „Þeir fletta bara upp í
þjóðskrá."
Bjöm Jörundur: „Já og þeir sem
geta greint fólk svona em öragg-
lega ekkert langt frá þessum mönn-
um sem við vorum að leika.“
Raðnauðgari sem lemur
ömmu sína
Ingvar: „Ég held að það sé mjög
stutt á milli geðveiki og snilligáfu.
Það er hugmyndaauðgin. Heimur-
inn hefur grætt mikið á geðveik-
inni án þess að fatta það. Enda get-
ur það geflð magnaðar hugmyndir
að tala við sjúkling. Það er svo öfl-
ugt ímyndunarafl hjá þessu fólki.“
Bjöm Jörundur: „Snillingur get-
ur komið fram með alveg frábæra
hluti þótt hann sé snarbilaður og
algjör óhemja á öðmm sviðum."
Baltasar: „Svo er það líka tíminn
sem segir hvað er rétt. í dag er
heimurinn pönnukaka og á morg-
un er hann egg. Og ef þú sagðir að
heimurinn væri egg þegar hann
var pönnukaka þá ertu klikkaður."
Ingvar: „Það em margir sem
segja: „Ég fæddist á vitlausum
tíma“. Ég er alveg viss um að það
sé rétt.“
Baltasar: „Það þykir mjög flnt að
vera á undan sinni samtíð."
Bjöm Jörundur: „Það er miklu
flottara en að missa af einhverju.
Að geta gert tilkall til brautryðj-
endaáhrifa."
Ef þið horflð til baka, á ykkar lif,
flnnið þið þá stundir sem þið vor-
uð geðveikir?
Bjöm Jörundur: „Nei, jú... jú, jú,
auðvitað. Án þess ég ætli að útlista
það.“
Ingvar: „Ja, það er að sjálfsögðu
hægt að grafa ofan í sjálfan sig og
aftur í tímann en sem betur fer hef-
ur það alltaf verið skammvinnt."
Baltasar: „Ég held að ég hafi
stokkið gegnum tvöfalda rúðu á
fjórðu hæð á blokk, utan
frá. Ef það flokkast
ekki undir væga
geðveiki og rang-
hugmyndir um
eigið ágæti þá veit
ég ekki hvað geð-
veiki er.“
Er slík reynsla ekki
hara jákvœö þegar hún er afstaöin?
Ingvar: „Jú, ef þú kemur að
hengiflugi í sambandi við sjálfan
þig þá þekkirðu kannski svæðið
þegar þú kemur þangað aftur og
beygir í hina áttina."
Var áskorun í því aö leika þessa
kappa?
Baltasar: Mér fannst mjög
skemmtilegt að fá að leika þennan
karakter vegna þess að hann er
mjög ólíkur því sem ég hef gert í
bíómyndum. Hann er miklu
blíðari og mildari karakter
heldur en fólk sér mig fyr-
ir sér. Þetta var mjög
ánægjulegt því flestir sjá
mig fyrir sér sem fant og
fúlmenni. Einu sinni sagði
Jón Viðar að ég væri bara
eins og þessir karakterar sem
ég léki. Svona raðnauðgari og
drykkjusjúklingur sem lemur
ömmu sina líka.“
Ingvar: „Maður vonar alla vega
að maður geti enn þá komið á
óvart.“
Baltasar: „Þótt maður sé orðinn
mjög svartsýnn á það.“
Við ræktum geðveiki
Loks birtist Hilmir Snær i dyra-
gættinni og er fyrirvaralaust
spurður út í eigin geðsýki.
Hilmir: „Ætli það kraumi ekki
smá geöveiki í okkur öllum. Þetta
er bara spuming um sveiflur og ef-
laust eru sveiflur í manni. Kannski
stærri hjá okkur sem stundum
þessa vinnu.“
Baltasar: „Þú talar ekkert um að
við séum hreinlega að rækta geð-
veiki.“
Hilmir: Jú, við eriun náttúrlega
að vinna við það.“
Baltasar: „Maður þarf að verða
brjálaður með engum fyrirvara
uppi á sviði. Það þarf að
hafa allar tilfinningar
galopnar."
Hilmir: „Já, það er
nauðsynlegt að rækta
illgresið í garðinum
sínum.“
Tekur það ekkert á í dag-
lega lífinu?
Hilmir: „Jú, það getur gert það.“
Ingvar: „Já, spurðu bara kon-
umar okkar.“
Hilmir, hefur þú einhvern tíma
gert eitthvaö sem má flokka undir
geöveiki?
Hilmir: „Oft. Því miður.“
Hefuröu stokkiö inn um tvöfalda
rúöu á blokk?
Hilmir: „Nei, ekki enn þá. Eitt af
því sem ég á eftir er að stökkva inn
um glugga."
Baltasar: „Byrjaðu á fyrstu
hæð.“ -AJ
Dýrsleg tíska
Tískuverslanir Reykjavíkur
virðast vera að fyllast af vörum
úr dýrahúð eða að minnsta kosti
vörum sem virðast vera úr dýra-
húð. Sebra-, hlébarða- og kúa-
mynstur virðast vera sérstaklega
vinsæl efni í föt og fylgihluti.
Margir hafa velt fyrir sér hvort
kúariðan á Bretlandi hafi haft
þama einhver áhrif. Hver svo sem
ástæðan er þá er þessi dýratíska
urrandi töff og dýrsleg í meira lagi.
Mi
°t0r_
Háhælaðir skór með
hlébarðamynstri. Oas-
is, kr. 5.895
»
4
<

1
<
30. desember 1999 f ókllS
17