Dagblaðið Vísir - DV - 22.01.2000, Side 16

16
LAUGARDAGUR 22. JANÚAR 2000 T*>V
theygarðshornið
Þegar maður horfir á nýju
Lottóauglýsinguna líður manni
eins og urmuU af geitungum í
feiknarlega góðu skapi sé á sveimi
oní andlitinu á manni. Allar aug-
lýsingar eru áreiti í þeim skiln-
ingi að heilabúinu berast úr þeim
margvísleg og misjafnlega lúmsk
boð: vertu glaður, vertu örugg,
vertu hungraður, vertu óviss,
vertu viss. Auglýsingar eru boð-
háttur samfélagsins - geyma þau
boð og bönn sem kirkjan hafði
með höndum þegar samfélagið var
kristið. Þær kitla mann á ýmsum
stöðum. Nýja Lottóauglýsingin er
hins vegar eitthvað annað en
venjulegt áreiti: hún er áreitni.
Hún er svo ágeng. Hún er svo há-
vær. Hún er svo óþægileg.
Hún er svo vitfírringsleg.
* * *
Auglýsingar eru huggun. Þær
geyma fegraðar myndir af lífsmáta
okkar; þar er hann eins og hann
ætti að vera og ýmsir ósiðir eru
þar réttlættir. Kókþamb jafngildir
lífsgleði og heilbrigði, þó það í
raun hafi eyðilagt glerung í tönn-
um hellar kynslóðar. Hámark ein-
semdarinnar hlýtur að vera þegar
maður rolast einn yfir þeirri sorg-
legu eftirlíkingu af mat sem sett er
úr pakka í örbylgjuofn en auglýs-
ingarnar um sjálfstæða íslendinga
hafa gert þessa kraftbirtingu nær-
ingarleysisins sem pakkamaturinn
er beinlínis eftirsóknarverða - og
sé til vitnis um velgengni í starfi
og viðburðaríkt einkalíf. Gegndar-
laus bílakaup landsmanna vitna
ekki um bruðl heldur er bíllinn
eins og vinalegt húsdýr.
ímyndir eru dúkkulísur sjálfs-
ins. Þetta eru nokkurs konar til-
sniðin spariföt sem við getum mát-
að við okkur. Og auglýsingamar
eru vettvangurinn fyrir imyndir
samfélagsins. Þar eru allir til fyrir-
myndar: fjölskyldurnar eru
ósplundraðar og meira að segja
tengslin virk við afa og ömmur.
Þar á fólk sér drauma sem rætast.
Þar stritar enginn nema afreksfólk
i íþróttum - allt er í blíðlegri sátt.
Eiginlega er í auglýsingunum hálf-
gert Himnaríki.
Það er ekki tilviljun að sjón-
varpið sé eins og nokkurs konar
altari á flestum heimilum; rétt
eins og indverskir hindúar fremja
daglega messugjörð í híbýlum sín-
um sjálflr þá notum við auglýsing-
arnar til að tigna okkar Guð. Aug-
lýsingar eru messur okkar daga.
Að horfa á auglýsingar er nokkurs
konar altarisganga; eftir stríðan og
erfiðan fréttatíma sækjum við i
auglýsingarnar á ný jafnvægi hug-
ans sem kunnuglegt ritúalið veitir
okkur og þá eftirsóknarverðu
kennd að líf okkar hafl merkingu,
tilgang, rími við eitthvað. Því að ef
Markaðurinn er þríeinn Guð okk-
ar daga (Markaðurinn/ Hagvöxt-
urinn/Neyslan) þá eru auglýsinga-
frömuðimir prestarnir og Gunnar
Þórðarson gegnir hlutverki Johans
Sebastians Bach í að búa til kan-
tötumar með gítargutlinu sem
alltaf ómar á bak við og Björgvin
Halldórsson er í hlutverki Guð-
spjallamannsins í tilfinninga-
þrungnu ákalli sínu til pakkamat-
arins.
í þessu indæla sálarnuddi sem
auglýsingatíminn alla jafnan er
kemur nýja Lottóauglýsingin eins
og pönkhljómsveit í kirkju. Hún er
guðlast. Yfirleitt er fjölskyldan
sýnd í auglýsingunum sem kjöl-
festan í lífi okkar, þar er röð og
reglusemi og ró og friður og ást -
pabbinn kann að vera svolítill ær-
ingi þegar það á við og stundum er
brugðið á léttan en þó fágaðan leik
yfir seríóspökkunum en samt sem
áður er hóf á öllu og sprellið jafn-
vel haft svolítið þvingað, eins og á
við, glaðværðin tempruð á ein-
hverja viðsættanlega úthverfavísu.
Éinhver ábyrgðartilfmning liggur
í loftinu, skynsemi, en umfram allt
titrar allt af gagnkvæmum kær-
leika sem sýndur er með ástúðleg-
um augnatillitinum. Nýja Lottó-
auglýsingin er póstmódernískt dár
um allar þessar væmnu auglýsing-
ar. Þar er ekki
glaðværð heldur
tryllingur. Þetta
er skrípamynd af
ímynd fjölskyld-
unnar. Dóttir
min sem er á
þeim aldri að
vilja alltaf vera
einhver í öllum
myndum sem
hún sér sagðist í
þessari auglýs-
ingu vilja vera
hundurinn. Það
var ekki skrýtið -
hann er sá eini
þarna sem ekki er eins og hann
hafl verið að úða í sig amfetamíni.
Myndatakan öll minnir á atriði í
bíómyndum sem eiga að lýsa
Guðmundur Andri Thorsson
martröð - fólkið kemur alveg ofan
í gleiða myndavélina með ískyggi-
legum glennum og stjörfu augna-
ráði. Þama er græðgin ekki göfguð
eins og í gömlu auglýsingunum
þar sem þjóðþekkt fólk - fyrir-
myndir okkar,
dúkkulísur
sjálfsins - sagð-
ist spila með:
hér er græðgin
sýnd. Hér er
sýnt hvernig
fer fyrir því
vesalings fólki
sem verður fyr-
ir því óláni að
vinna lottó-
vinning: það
ærist.
Þetta gerir
nýju Lottóaug-
lýsinguna svo
ískyggilega. Hún er spádómur um
að draumurinn um góðærið sé að
snúast upp í martröð. Og að okkar
bíði einhver hryllingur.
Hámark einsemdarinnar
hlýtur að vera þegar maður
rolast einn yfir þeirri sorg-
legu eftirlíkingu af mat sem
sett er úr pakka í örbylgju-
ofn en auglýsingarnar um
sjálfstœöa Islendinga hafa
gert þessa kraftbirtingu nœr-
ingarleysisins sem pakkamat-
urinn er beinlínis eftirsókn-
arverða - og sé til vitnis um
velgengni í starfi og við-
burðaríkt einkalíf
dagur í lífí
Börn, skáld, blaðamenn og náttúran
r
-Arni Finnsson lýsir einum degi í lífi sínu
Árni Finnsson er í forsvari fyrir Náttúruverndarsamtök íslands sem meðal annars
standa í málaferlum við ríkið vegna Fljótsdalsvirkjunar.
Líkt og aðrir dagar hófst þessi
með samningum við dóttur
mína, Karitas Sumati, um hvort
ekki sé kominn tími til að
vakna, hvaða fót sé nú heppilegt
að fara í i dag o.s.frv. Galli og
kuldastígvél eru hins vegar ekki
samningsatriði. Síðan fara
mæðgurnar af stað. Ég sit eftir
með Moggann og morgunfrétt-
irnar.
Gróðurhúsaáhrifin
gera vart við sig
Veðrið býður upp á gönguferð
vestan úr bæ upp í Þverholt þar
sem skrifstofa Náttúruverndar-
samtaka íslands er til húsa. Það
er eiginlega of heitt til að labba
þetta í vetrarbúningi líkt og
tímaskynið segir til um. Veður-
far hefur verið undarlegt að
undanfómu með hitametum og
miklum veðurofsa bæði hér á
landi og erlendis. Ofsaveður í
Frakklandi á dögunum knúði
frönsku ríkisstjórnina til að
grípa til óvæntra og róttækra
ráðstafana til að draga úr losun
gróðurhúsalofttegunda og
danski umhverfisráðherrann
hefur varað við óvæntum veðra-
fyrirbrigðum af völdum gróðurhúsa-
áhrifa enda dundi ofsaveður á Dön-
um í desember.
Hættulegustu aíleiðingar gróður-
húsaáhrifa á norðlægum breidd-
argráðum ku ekki vera hitamet á
Dalatanga eða annars staðar heldur
ofsaveður sem valda stórfelldu tjóni.
Á 5. þingi Rammasamnings S.Þ. um
loftslagsbreytingar, sem haldið var í
Bonn í nóvember, var minnst hund-
mða fórnarlamba fellibyls sem gekk
yfir Indland í haust með einnar mín-
útu þögn. Fátækustu þjóðir heims
verða verst úti þegar loftslagsbreyt-
ingar segja til sín.
Barnauppeldi í
stað náttúrufræði
Ég kem við á Náttúrufræðistofn-
un til að spjalla við Kristin Hauk.
Hann þekkir manna gerst náttúru-
verndarmál á íslandi í nútíð og þá-
tíð. Ég þarf sífellt að fylla i eyðurnar
til að skilja forsendur atburða líð-
andi stundar enda bjó ég mörg ár er-
lendis. í dag ræddum við þó mest
um barnauppeldi og leikskóla.
Þegar á skrifstofuna er komið er
mitt fyrsta verk að gá að nýjum
pósti. Náttúruverndarsamtök ís-
lands era aðili að alþjóðlegum regn-
hlífarsamtökum sem vinna að því að
eíla Rammasamninginn um lofts-
lagsbreytingar og hvern dag er að
finna nýjar upplýsingar á net-
inu um þetta stærsta umhverf-
ismál samtímans. Svo er það
mál mála - Fljótsdalsvirkjun.
Baráttan gegn
Fljótsdalsvirkjun
Hilmar Malmquist, félagi
minn í náttúruverndarbarátt-
unni, hringdi til að segja mér
að hann hefði lokið við að
þýða gagnrýni Náttúruvemd-
arsamtaka íslands á skýrslu
Landsvirkjunar um umhverf-
isáhrif Fljótsdalsvirkjunar.
Skjalið lengist við hverja yfir-
ferð hjá Hilmari og nú fæ ég
tækifæri til að fara yfir enska
textann áður en við sendum
það til ráðgjafa Norsk Hydro
sem ráðinn var til að yfirfara
skýrslu Landsvirkjunar.
„Hilmar er svo skemmtilega
gagnrýninn í hugsun," eins og
Karl Skímisson dýrafræðing-
ur sagði eitt sinn við mig.
Barátta fyrir verndun um-
hverfisins felst fyrst og fremst
í að dreifa upplýsingum; að ná
athygli almennings og stjóm-
enda; að vekja fólk til umhugs-
unar. í þessu felst sterk mark-
aðshyggja enda er markaður safn-
heiti fyrir fólk sem sífellt er að velja
í samræmi við bestu fáanlegu upp-
lýsingar. Þess vegna eru fjölmiðlar
mikilvægir og netið er fjölmiðill sem
verður æ mikilvægari.
Upp úr Framsóknarbókinni
Helsta frétt dagsins er stjórnsýslu-
kæra Hrauns ehf. vegna úrskurðar
Skipulagsstjóra ríkisins þess efnis
að fram skuli fara frekara mat á um-
hverfisáhrifum 480 þúsund tonna ál-
vers. í mig hringdi Birgir Sigurðs-
son rithöfundur og spurði umsvifa-
laust hvort ekki mætti ganga út frá
því sem vísu að umhverfisráðherra
hefði þegar veitt álversmönnum vil-
yrði fyrir því að úrskurða að hefja
megi framkvæmdir við 120 þúsund
tonna álver á Reyðarfirði? „Það væri
eftir framsóknarbókinni," bætti
skáldið við. Ég hreyfi engum and-
mælum enda eru flestir á því að um-
hverfisráðherrann muni hafna nið-
urstöðu Skipulagsstjóra og uppfylla
óskir álversmanna.
Fram undan er Náttúruverndar-
þing og fleiri stór mál. Frá því síð-
asta þing var haldið í janúar 1997
hafa umhverfismál færst nær þunga-
miðju stjórnmálaumræðunnar.
BBC og börnin
Svo hringir í mig blaðamaður frá
BBC. Áhugi alþjóðlegra fjölmiðla á
deilunni vegna fyrirhugaðra fram-
kvæmda við Eyjabakka fer vaxandi.
Þessi blaðamaður vildi komast í
samband við Pál Steingrímsson þar
eð hann hafði séð myndband sem
Páll hefur gert um líf á Eyjabökkum.
Ég næ í Karitas á leikskólann.
Eins og oft áður bíður mín ný teikn-
ing og málverk eftir hana til að
skoða enda er myndmennt í háveg-
um höfö í hennar leikskóla. Karitas
segir mér frá gangi mála á leið heim.
Ég mundi eftir að hlusta á Egil
Helgason kl. hálfsex á Rás 2. Hann
er „infotainer” af Guðs náð en það
hugtak þori ég ekki að þýða á ís-
lensku.
Hrafnhildur, kona min, kemur úr
vinnu klukkan átta og þá fer ég aft-
ur í vinnuna til að klára ýmis mál
sem bíða úrlausnar.