Dagblaðið Vísir - DV - 15.02.2000, Side 11

ÞRIÐJUDAGUR 15. FEBRÚAR 2000
lennmg
11
Hannes Sigurðsson, listfræðing-
ur og forstöðumaður Listasafnsins
á Akureyri, hefur ekki áhuga á fíla-
beinstumum. Hann vill að mynd-
listin taki virkan þátt í umræðu
dagsins. Og snúist hún um súlu-
dans, kynlífsuppboð og mansal þá
setur hann upp sýningu sem hann
kallar Losta 2000 og fjallar um kyn-
lífshliðina á lifi íslendinga í sam-
tímanum. Þetta er í takt við stefnu
sem nefnd hefur verið samfélagslist
og hefur verið áberandi víða í
grannlöndum okkar undanfarinn
áratug, en sýningin hefúr valdið
töluverðum titringi i hinum góða
bæ Akureyri. Tvö verkanna hafa
þegar verið fjarlægð og fleiri em
öryggislaus á sýningunni.
Gerður
upptækur í tolli
„Því miður fara margir straum-
ar og stefnur í listinni fram hjá ís-
landi,“ segir Hannes. „Ég hef oft
sagt að ákveðinn listrænn hugsun-
arháttur hafi verið gerður upptæk-
ur í tollinum. Ef við horfum á ís-
Hannes Sigurðsson, listfræðingur og forstöðumaður Listasafnins á Akur-
eyri: „Myndlistin er fjölbreyttust allra listgreina og ef spurt er hvaða tilgangi
hún eigi að þjóna væri allt eins hægt að spyrja hver sé tilgangur lífsins!
DV-mynd Teitur
Myndlist er leit, annars vegar að
fagurfræðilegum markmiðum í
víðasta skilningi þeirra orða, hins
vegar að tengingum við samfélag-
ið.“
- Nú svarar þú frá sjónarhóli
myndlistarmanna, en hvað með
sjónarmið neytandans? Að hverju
leitar hinn almenni áhorfandi i
nútímamyndlist?
„Þar held ég að þjóðin sé tvístr-
uð. Losti höfðar til dæmis
mikið til ungs fólks - fólks
undir fertugu. Enda hafa
aldrei sést fleiri ný andlit 1
safhinu. Góðborgarar á efri
ámm segjast eingöngu vilja
sjá þessi hefðbundnu mál-
verk og graflk og allt í kunn-
uglegum gír. En þessi hópur
gerir engar athugasemdir
við neðanbeltishúmor manna eins
og Ómars Ragnarssonar. Fyrir
yngra fólk snýst málið ekki ein-
faldlega um fagurfræðileg mark-
mið og ekki heldur pólitískt rétt-
læti heldur leik - það vill að
myndlistin sé spennandi viðburð-
ur eins og leikhús, popptónleikar
eða bíó.“
Sjónlistin
eins og beljandi fljót
lenska listasögu frá aldamótunum 1900 og fram
yflr SÚMmarana sjáum við að það vantar alveg
heilu og hálfu stefnumar. Hvar er súrrealisminn?
Hvar er dada? Hvar er pólitísk list? Hvar er
líkamslisfin sem er enn svo fyrirferðarmikil í
grannlöndum okkar? Það rétt bólar á henni hér
heima en ég hef staðið fyrir mörgum slíkum sýn-
ingum gagngert til að kynna þessa hluti. Sam-
félagsleg list var áberandi í Bandaríkjunum þegar
ég var þar í byrjun 10. áratugarins. Hópur sem
kallaði sig Group Material fjallaði i máli og mynd-
um um afnæmi, homma og lesbíur og utangarðs-
fólk á sýningum í virtum söfnum eins og Whitn-
ey-safninu í New York. Sjónræni þátturinn hafði
auðvitað mikið vægi en líka sú gagnrýna umræða
sem efnt var til. Þetta er hluti af arfleifð módem-
ismans - að reyna að bæta samfélagið og espa
smáborgarann um leið. Þessa vídd vantar alveg í
íslenskt myndlistarumhverfi nema þá í staka
listamenn; og þó að einstakir listamenn hafi nokk-
uð sterka samfélagslega skírskotun - ég nefni sem
dæmi Þorvald Þorsteinsson - hefur enginn þá
pólitísku hörku sem maður sá hjá Group Materi-
aL“
- En var Akureyri réttur vettvangur fyrir svo
ögrandi sýningu?
„Losti er aðeins einn þáttur í starfsemi Lista-
safnsins á Akureyri sem þarf að vera mjög fjöl-
breytt og höfða til ólíkra markhópa. Þama er tek-
ið á heitu máli og reynt að efna til umræðu um
kynlíf Islendinga við aldahvörf. Ég vissi auðvitað
líka að allt svona vekur athygli og vildi beina
henni að safninu. Margir Akureyringar vissu því
miður varla að safnið væri til. En ég átti ekki von
á að viðbrögðin yrðu eins sterk og raun ber vitni
- þótt þau hafi bara komið frá örfáum einstakling-
um og stundum þeim sem sist hefðu átt að bregð-
ast öndverðir við. Miklu fleiri hafa verið hæst-
ánægðir með sýninguna."
Tvístruð þjóð
- TO hvers finnst þér nútímalist vera?
„Það eru margar tegundir af nútímalist," svar-
ar Hannes nokkuð þreytulega á svo einfeldnings-
legri spurningu. „FVrir utan stefnumar em að-
ferðimar margar og ólíkar - málverk, ljósmyndir,
textíl, tölvugrafik, þrívídd af öllu tagi og fjöltækni.
Myndlistin er opnasta listsviðið á okkar dögum.
Bókmenntir renna eftir bókmenntafarvegi, tónlist
eftir tónlistarfarvegi en sjónlistin flæðir út um allt
eins og beljandi fljót. Tónverk geta jafnvel verið
myndlist og sum myndverk grundvallast á texta.
Á annan bóginn em myndlistarskólar, söfii og
gallerí og á hinn bóginn ýmiss konar hönnun,
auglýsingar, arkitektúr og jafnvel kvikmyndir.
Myndlistin er því fjölbreyttust allra listgreina og
ef spurt er hvaða tilgangi hún eigi að þjóna væri
allt eins hægt að spyrja hver sé tilgangur lffsins!
- En ef Losti 2000 er fyrir ungt fólk og eldra fólk
vill eitthvað annað er þá ekki fullkomlega eðlilegt
að sumir séu ánægðir með sýninguna og aðrir
ergilegir yfir henni. Verst er kúgun umburðar-
lyndisins, sagði Marcuse! Þú lagðir ekki af stað
með Losta til að gera öllum til geðs, eða hvað?
„Nei, enda er það ekki hægt,“ segir Hannes. „í
svona tilvikum verða menn að hugsa dálítið lýð-
ræðislega; 80% fylgjandi, 10% mótfallnir og restin
hlutlaus. Það heyrist bara mest í hinum neikvæða
minnihluta. En fæstir gera sér grein fyrir því að
hér er um samfélagslega innsetningu eða gjörning
að ræða - upplýsingabrögð sem myndlist. Losta-
sýningin fer aðallega fram úti í sjálfu samfélag-
inu, í fjölmiðlum og ekki síst umræðunni sem hún
skapar hjá almenningi. Hér fyrir utan safnið er
blákaldur veruleikinn, þrir eða fjórir nektardans-
staðir á Akureyri og einn á Dalvík! Kannski
Snorri Ásmundsson, einn listamannanna á sýn-
ingunni, hafi rétt fyrir sér þegar hann fullyrðir að
klámiðnaðurinn á Akureyri sé sá stærsti í heimi
miðað við höfðatölu. Um þennan iðnað geisa heit-
ar umræður, en í stað þess að tengja þær við sam-
félagið beinist reiðin að safninu!"
Enn er tími til að tengja því Losti 2000 stendur
til 19. mars. Listasafnið á Akureyri er opið
þrið.-fim. kl. 14-18, fós. og laug. kl. 14-22 og sun.
kl. 14-18. Nýlunda er að hafa safnið opið til kl. 10
tvö kvöld og gert til að koma til móts við hinn
vinnandi mann.
Listrænt innsæi
Erns konar samloka var á efnisskránni á
tónleikum Peters Maté í Salnum í Kópavogi
síðastliðið sunnudagskvöld. Brauðsneið-
amar tvær voru sónatína og sónata
eftir Béla Bartók, og á milli þeirra
var álegg í sónötuformi eftir
þau Mist Þorkelsdóttur og
John A. Speight. T eftirrétt
var svo nammi eftir Franz
Liszt.
Tónleikarnir hófust á
sónatínu eftir Bartók, lit-
ríku og fjörugu verki
sem Peter lék af mikilli
mýkt og galsafengnum
léttleika. Þvi næst tók
við tónsmíð eftir Mist
Þorkelsdóttur, Sónata
til lífsins (1996), sem
hófst á stormasömum
hlaupum neðst í hassan-
um, og minntu þau dálít-
ið á upphaf h-moll ballöðu
Liszts. Eftir nokkur átök
birtist stefbrot sem minnti
á „hann á afmæli í dag“ og
heyrðist stefið
nokkrum sinnum Peter Maté.
í verkinu. Inn á
milli voru fremur yfirborðslegir
fingrafimleikar og klisjur úr ýmsum
áttum, og þó góðar hugmyndir kæmu fyrir
hér og þar leið verkið í heild fyrir að vera
klaufalega skrifað fyrir píanó. Það er eins og
Mist þekki ekki möguleika hljóðfærisins, því
sumt hljómaöi eins og hvert annað
glamur, og var þetta ekki sannfær-
andi tónsmíð.
í Sónötu per pianoforte eftir
John A. Speight, sem var
frumflutt á þessum tónleik-
um, var meira samræmi í
hljómi píanósins. Maður
heyrði strax að verkið er
afar hnitmiðað og einfalt
í formi, kannski mn of,
því í megindráttum
samanstóð það af óm-
stríðum hljómiun sem
voru endurteknir aftm-
og aftur, oftar en ekki
ægilega sterkt, og var
það leiðigjarnt til lengd-
ar. Kannski hefðu Ijóð-
rænni kaflar hér og þar
skapað andstæður og
gert tónlistina meira
spennandi, einnig hefði
djarfari úrvinnsla grunn-
hugmyndanna ekki sakað.
Síðast fyrir hlé lék Peter
Sónötuna frá 1926 eftir Bartók,
tónsmíð sem er þrungin spennu frá
upphafi til enda. Stemningin er villi-
mannsleg og hin óteljandi heljarstökk upp og
niður hljómborðið krefjast ofurmannlegrar
tækni. Hér sýndi Peter hvað í honum býr,
því leikur hans var snilldarlegur. Túlkunin
var ógnandi og óhamin, enda engin tækni-
vandamál sem þurfti að breiða yflr með óhóf-
legri pedalnotkun og hraða-
breytingum niður á við. Stíg-
andin var mögnuð, hápunktur-
inn i lokin ærandi og var þetta
einn glæsilegasti flutningur
sem undirritaður hefur heyrt á
þessu verki.
Eftir hlé lék Peter nokkra
fingurbrjóta eftir Liszt,
Fantasíu og fúgu mn stefið
BACH, Gosbrunnar í Villa díeste, Sursum
Corda og Ungverska rapsódíu nr. 2. Þess má
geta að Fantasían er upphaflega orgelverk
Nútímaævintýri
Það var virkilega gaman að Sunnu-
dagsleikhúsi Sjónvarpsins síðast, Úr
öskunni í eldinn eftir Kristófer Dignus
og Óskar Jónasson. Auglýsingaræman
kynnti gripinn sem hörku ofbeldismynd
en þegar heildin var komin reyndist
þetta vera frábært ævintýri með öllu
sem við á að éta. Þarna var karlssonur
(ræstitæknirinn hjá Reykjavíkurborg
sem Ólafur Darri lék snilldar-
lega), prinsessa (hin fagra frilla
bófans sem Nanna Kristín
Magnúsdóttir fór leikandi létt
með) og vondur risi/dreki
(bófinn sem Þorsteinn
Bachman lék afar sannfær-
andi). Sagan gekk svo að sjálf-
sögðu út á það hvernig karls-
sonur bjargar prinsessunni úr
klóm vonda risans með hjálp Lítils,
Trítils og fuglanna (fleiri ræstitæknar
Reykjavíkurborgar sem leiknir voru af
friðu liði ungra karlleikara). Þarna er
meira að segja virkur töfragripur:
Haukur Morthens sem kemur til bjarg-
ar þegar öll nótt virðist úti (sjá mynd).
Þetta var yndi og skemmtun sem
mætti endursýna (í einu lagi) fljótlega
af því hve margir misstu af vegna áunn-
innar tortryggni í garð Sunnudagsleik-
hússins.
Örlátur milljónamæringur
„Þetta voru peningar sem ég var
hættur að nota,“ sagði Örn Amar, ræð-
ismaður íslands í Minnesota í Banda-
ríkjunum, af hrífandi lítillæti þegar
blaðamaður
saup hveljur
yfir upphæð-
inni sem hann
greiddi fyrir
Melsteðs-Eddu
(sjá mynd).
Örn afhenti _______________________
Vésteini Ólasyni, forstöðumanni Stofn-
unar Áma Magnússonar, Eddu við há-
tíðlega athöfn í Þjóðarbókhlöðunni á
sunnudaginn og umsjónarmaður menn-
ingarsíðu fékk að þukla gripinn á eftir,
sér til mikillar ánægju. Þó að viö eigum
fleiri handrit meö myndskreytingum af
sama tagi er efnissamsetningin í þessu
handiti önnur og gefur merkilegar vís-
bendingar um hugsunarhátt fólks á 18.
öld, eins og Gísli Sigurðsson gat í erindi
sínu um handritið.
Öm Arnar hafði lengi falast eftir
handritinu hjá Melsteðs-fjölskyldunni í
Kanada áður en 'samningar tókust um
kaupin. Hann greiddi 33 þúsund
Kanadadali fyrir það og sömu upphæð
fyrir einstaklega vel með farið eintak af
Guðbrandsbibliu í upprunalegu bandi
sem hann gefur Skálholtsstað. Saman-
lagt em þetta um það bil 3.3 milljónir ís-
lenskra króna - fyrir utan öll ferðalögin
og fyrirhöfnina. Svona fólk er mikils
virði.
Heimskór æskunnar til
Spánar
Tónlist
Jónas Sen
eftir Liszt, eitt hið draugalegasta sem hefur
verið samið og myndi hæfa vampýranum í
gömlu hryllingsmyndunum ágætlega. Peter
flutti verkið af miklum krafti og var túlkun
hans mjög sannfærandi. Sama má segja um
hinar tónsmíðamar eftir Liszt, Peter sýndi í
hvívetna að hann hefur yfirburðatækni, fal-
legan tón og djúpt listrænt innsæi sem un-
aðslegt var að njóta.
Heimskór æskunnar (World Youth
Choir) hefur starfað einn mánuð á
hverju sumri siðan 1989 og alltaf á ólík-
um stöðum í heiminum. Kórfélagar eru
96 á aldrinum 17-26 ára og eru valdir úr
þúsundum umsækjenda um allan heim.
Nú stendur fyrir dyrum val í kórinn
hér heima fyrir sumarið þegar dvalist
verður í Altea á Spáni. Umsækjendur
þurfa að hafa
mjög góöa
kunnáttu í
nótnalestri og
raddbeitingu
ásamt reynslu í
kórsöng og kór-
starfi. Kórfélag-
ar þurfa sjálfir
að bera kostnað
af ferðinni til og frá Alicante á Spáni.
Æfingar veröa í Altea í tvær vikur
frá 15. júlí undir stjórn Peters Erdel og
Paul Smith. Siðan tekur við tónleika-
ferð um Spán og Baleareyjar i tvær vik-
ur. íslenskir kórsöngvarar geta þreytt
inntökupróf í kórinn í byrjun mars.
Nánari upplýsingar veitir Þorgerður
Ingólfsdóttir kórstjóri.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir