Dagblaðið Vísir - DV - 13.07.2001, Page 15

14
19
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og ÓIi Björn Kárason
Aðstoóarritstjórar: Jónas Haraldsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson
Fróttastjóri: Birgir Guómundsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550, Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasfða: http://www.skyrr.is/dv/
Fréttaþjónusta á Netinu: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst<®dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dvdreif@dv.is
Akureyri: Strandgata 31, sími: 460 6100, fax: 460 6171
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerð: ísafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuði 2050 kr. m. vsk. Lausasöluverð 190 kr. m. vsk., Helgarblað 280 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viömælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Þjóð lítilla prinsippa
íslendingar búa í landi þar sem fólk fær sífellt minna
fyrir skattpeninga sína. Æ oftar er ráðist á kjör þess með
nokkuð skipulögðum hætti og ýmist dregið úr þjónustu
sem talin hefur verið sjálfsögð eða fólki gert að gjalda fyr-
ir hana ríkulegra verði en áður hefur tíðkast. Þessi stefna
í íslenskri pólitik er kölluð þekkilegum nöfnum og út-
skýrð með flóknari orðum en fólk skilur - og við það sit-
ur. Þjónustugjald og kostnaðarhlutdeild eru til dæmis fín
orð en þýða aðeins eitt: Aukna skatta.
Merkilegt hefur verið að fylgjast með þessari þróun.
Hún fór að gera vart við sig upp úr þjóðarsáttinni fyrir
réttum áratug. Á sama tíma og skattaálögur á almenning
jukust eða stóðu í stað fór þátttaka fólks í útgjöldum
heilsugæslustofnana og sjúkrahúsa vaxandi. Einstaka orð-
hákar hreyfðu mótmælum við þessari þróun en svo virt-
ist sem þorri fólks yppti aðeins öxlum og léti vitleysuna
ganga yfir sig eins og landsmenn eru frægir fyrir. Fyrir
vikið hefur ríkið gengið á lagið og náð sér í auðfengið fé.
íslendingar hafa ekki tamið sér viðhorf neytandans.
Þeir eru miklu fremur þiggjendur. Stolt eyjaskeggja er
meira en svo að þeir vilji vera að væla yfir háu verðlagi á
vörum og þjónustu. Miklu fremur stæra þeir sig af því að
borga ríkulega enda telja þeir að jafnaðarmerki sé á milli
þess og lífsins gæða. Á meðan Bandaríkjamenn fara ríkja
á milli til að kaupa bensín, sem er tíu sentum ódýrara en
heima hjá þeim, kaupa íslendingar enn þá bensín út frá
flokkshagsmunum. Merkið er meira en verðið.
Það er af þessum sökum sem heilbrigðisráðherra og for-
ráðamenn Landspítalans geta hækkað enn einu sinni álög-
ur á sjúklinga án þess að þjóðin æmti. Það er ótrúlegt að
bera saman gerðir þessara manna og viðbrögð þjóðarinn-
ar. Sá samanburður sýnir linkind þjóðar. Hann sýnir þjóð
lítilla prinsippa. Miðað við viðbrögðin mætti ætla að ráð-
herrar og sjúkraforstjórar nagi sig nú i handarbökin yfir
því að hafa ekki hækkað verð á þjónustunni enn meira og
oftar. Samt var hún næg fyrir og gott betur.
Hækkunin nú kemur harkalega niður á fólki. Og orða-
vaðallinn heldur áfram: í stað „fastagjalds“ greiða menn
nú „fastagjald og hlutfallsgjald“ fyrir röntgenrannsóknir!
Hækkunin þar er 50 prósent en þar við bætist að fólk þarf
nú að borga 40 prósent af raunverulegum kostnaði á
röntgendeild. Komugjöld hækka um fimmtung og þar við
bætast önnur 40 prósent af heildarverði sem sjúkir verða
nú að borga. Afsláttarviðmið, sem var 12 þúsund, er nú
hækkað í 18 þúsund. Önnur helmingshækkun þar.
Það er rétt hjá alþingismanninum Ögmundi Jónassyni
í DV í gær að hér er á ferðinni veruleg kjaraskerðing fyr-
ir fólk sem veikist. Hann segir stjórnvöld vera að ganga
enn lengra en áður í innheimtu sjúklingaskatta. Ögmund-
ur og Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir eru í hópi örfárra
þingmanna sem þora að ráðast á þessar stjórnvaldsaðgerð-
ir. Þau segja hug sinn og hamra á prinsippum og kalla
hlutina réttum nöfnum. Þjóðin ypptir hins vegar öxlum og
finnst þetta vera nöldur, eilíft aumingjans nöldur.
Samtakamáttur íslendinga í þessum efnum er ekki
meiri en svo að menn sleppa í mesta lagi út úr sér
nokkrum blótsyrðum í biðröðum sjúkrahúsanna. Innst
inni langar þá til að mótmæla en þora það ekki af ótta við
að gera sig að aumingjum. Að svo búnu horfa menn í
gaupnir sér og undrast að ekkert skuli um þetta fjallað.
Þetta sama fólk kýs yfir sig sömu úrræðalitlu flokkanna
ár eftir ár og safnar um leið rauðum miðum læknaþjón-
ustunnar eins og skömmtunarseðlum i gömlu sovéti.
Sigmundur Ernir
_________________________________________________FÖSTUDAGUR 13. JÚLÍ 2001_FÖSTUDAGUR 13. JÚLÍ 2001
I>v Skoðun
Flogið fyrir skattfé
„Þeir sem fljúga mest innanlands gera það oftast á
kostnað stórra fyrirtœkja, félagasamtaka, Alþingis eða
sveitarfélaga, þ.e.a.s. fyrir skattfé. Raunveruleg oln-
bogabörn fljúga sjaldan, m.a. af því þau þurfa að
greiða flugfarið úr eigin vasa. “
„Staðsetning Reykja-
víkurflugvallar er skipu-
lagsmál sem varðar alla
landsmenn, ekki síst okk-
ur - olnbogabörn sam-
félagsins - landsbyggðar-
fólkið, sem verður að
sækja allt suður.“ Þannig
kemst Tryggvi Gislason,
skólameistari Mennta-
skólans á Akureyri, að
orði í grein sem kallast
„Opið bréf til hjóna“ í DV
9. júlí sl. Undirrituð er
annað hjóna.
Ég fellst ekki á skilgreiningu sem
gerir Áma Johnsen, formann sam-
göngunefndar Alþingis, að olnboga-
barni eða Þorstein Má Baldvinsson,
forstjóra Samherja, bæjarstjórana á
Akureyri, Isafirði, Fjarðabyggð, Eg-
ilsstöðum og Vestmannaeyjum eða
aðra háttsetta embættismenn og
stórnotendur innanlandsflugsins.
Innanlandsflugið er ekki samgöngu-
net olnbogabama, heldur hinna bet-
ur settu. Þeir sem fljúga mest innan-
lands gera það oftast á kostnað
stórra fyrirtækja, félagasamtaka, Al-
þingis eða sveitarfélaga, þ.e.a.s. fyrir
skattfé. Raunvemleg olnboga-
börn fljúga sjaldan, m.a. af þvi
þau þurfa að greiða flugfarið
úr eigin vasa.
Finnum land fyrir flugvöll
Ég er sammála skólameist-
aranum að rétt sé að öll þjóð-
in taki þátt i leit að stað fyrir
framtíðarmiðstöð innanlands-
flugsins. Samtök um betri
byggð á höfuðborgarsvæðinu
lögðu það til fyrir ári. Slík leit
verður þó að hlíta lögum og
reglugerðum og ekki er hægt að
neyða jafnvíðáttumikið og mengandi
mannvirki upp á nokkurt sveitar-
félag í trássi við vilja íbúanna. Lögin
um umhverfismat frá 1993 voru
einmitt sett til þess að ekki yrði haf-
ist handa um byggingu mannvirkja á
borð við virkjanir, járnbrautir og
flugvelli nema að undangengnu ítar-
legu mati og eitt af því sem meta á
eru áhrif á samfélag og mannlíf.
Lögin um umhverfísmat eru afar
mikilvæg fyrir lýöræðið í landinu en
valdsmenn hafa engu að síður ríka
tilhneigingu til þess að sniðganga
þau. Eyjabakkamálið er eitt alvarleg-
asta dæmið um slíkt, nýbygging
Reykjavíkurflugvallar er annað.
Endurbætur annað en nýbygging
Það er rangt hjá Tryggva að heim-
ild frá borgarstjórn sjálfstæðis-
manna í Reykjavík fyrir endurbótum
á Reykjavíkurflugvelli 1993 hafi jafn-
gilt framkvæmdaleyfi til að byggja
nýjan flugvöll í Vatnsmýrinni og
festa hann í sessi um ófyrirsjáanlega
framtíð. Endurbætur eru ekki sama
og nýbygging. Ákvörðun um nýbygg-
ingu Reykjavíkurflugvallar var tekin
fimm árum síðar. Hún var tekin af
samgönguráðherra og Flugmála-
Steinunn
Jóhannesdóttir
rithöfundur
Að elta tíðarandann
Við bjuggum áður við það fjöl-
miðlakerfi að pólitísk dagblöð tókust
á um túlkun á atburðum. Þau voru
flokkstengd og hlutdræg um margt,
en þegar á leið ekki eins flokksbund-
in í þröngum skilningi og margir
vildu vera láta. Svo liðu þau undir
lok, Morgunblaðið breyttist líka og
nú mætti ætla að við tæki það virka
frelsi til gagnrýni og aðhalds sem
fjölmiðlamenn töldu sig vilja keppa
aö. Af því varð ekki. Pólitísku blöðin
höfðu hvert um sig sína galla en
samanlögð höfðu þau einn mikinn
kost: þau tókust á um tíðarandann.
Þau héldu með tilveru sinni lífi í
þeirri hugsun að fleiri valkostir en
einn væru til í samfélag-
inu. En eftir þeirra dag er
sem allt falli í einn farveg.
Fjölmiðlar takast ekki á
við tíðarandann og ganga
þaðan af síður á hólm við
hann. Þeir elta hann hver
sem betur getur. Að visu
ekki allir fjölmiðlamenn en
heildarmyndin er samt
þessi. Tíðarandinn (allir
komi sér sem best fyrir á
markaðstorgi og leggi sig
alla fram um að spila á þau
lögmál sem þar ráða) drottnar yfir
allri umræöu með frekum hætti.
Flestir sem láta í sér heyra eru dauð-
hræddir um að vera ekki
samstíga honum.
Skamvinn iðrun
Stundum fá menn að
sönnu timburmenn. Stund-
um sjáum við blaðamenn
láta í ljósi iðrun vegna þess
hve leiðitamir þeir hafa ver-
ið tíðarandanum. Til dæmis
yfir því hve gagnrýnislaust
þeir gleyptu meðmæli verð-
bréfastráka og hve innilega
þeir trúðu á fagurgala um
„nýtt hagkerfi" þar sem allir eru að
selja hver öðrum upplýsingar um
verðbréf en asnar einir og vanþróað-
ir fátæklingar eru svo úreltir að
framleiða hluti. Og einhverjir hafa
rifið í hár sér yfir eigin ofsahrifn-
ingu á „útrás íslenskra fjárfesta"
sem hefur m.a. verið fólgin i því að
eitthvað af kvótagróða hefur farið í
að kaupa annars flokks breskt knatt-
spyrnufélag.
En þessi iðrunarköst eru skamm-
vinn. Fjölmiðlamenn og verðbréfa-
salar sameinast í stuttri játningu um
að þeir hafi „ofmetið" tölvufyrirtæki
og líftæknifyrirtæki, en hressa sig
strax með glöðum staðhæfingum um
að nú séu allir komnir niður á jörð-
ina ásamt gengi hlutabréfanna og
héðan í frá muni allt þokast upp á
við í þolinmóðu raunsæi. Undarleg
hrifning af fjárfestingartilburðum
erlendis heldur áfram á fullu: Baug-
ur kaupir stóra hluti í breskri versl-
unarkeðju og dollarabúðakeðju í
Bandaríkjunum og með fylgja gagn-
rýnislaus viðtöl og útlistanir á því
hve indælt og hagkvæmt það sé að
standa í þessu. Sé einhver svo dóna-
legur að spyrja hvaðan íslenskri
smásölusamsteypu kemur fé til að
standa í þessum ævintýrum sem
vissulega kosta tugi milljarða, þá er
honum náttúrlega ekki ansað. Hvað
þá að menn spyrji af þrákelkni sem
um munar að því, hvort það sé ekki
íslenskir neytendur sem borgi með
háu verðlagi hér heima herkostnað
af þessum innrásum Baugsvíkinga á
viðskiptavígvöll Engilsaxa.
Lamandi ótti
Nei, fjölmiðlar eiga bágt með að
stiUa sig um að vera sem þægastir
við ríkjandi viðhorf. Einn þáttur í
því er að óttast það meir en nokkuð
annað að vera sakaður um að vUja
skerða frelsi. Þegar súlustaðif risu í
Reykjavík og annars staðar fylgdi
með gífurlega þungur orðaflaumur
um að þetta væri hluti af nútímalífi
í stórborg og ekki mætti banna
markaðsfrjálsum stúlkum að selja
sínar auðlindir og kannski væri
þetta barasta listdans (já og veist þú
hvað er list, lagsi, og hvað ekki?) og
aUavega væri margt „spennandi að
gerast á hinum erótíska markaði."
Þetta var tíðarandavæn umræða og
hún hafði m.a. þau áhrif að súlustað-
ir breiddu úr sér eins og skítur í
regni.
Síðan hafa að visu runnið á menn
tvær grímur í þessum efnum. En það
er ekki fjölmiðlafólki að þakka, því
miður. Það lætur sem fyrr sjálfvirkt
yfirborðshjal um frelsi fæla sig frá
þvi að gera það sem helst gæti gefið
fjölmiðlaheimi líf og þýðingu á okk-
ar dögum: að ganga gegn straumi,
rétta af kúrsinn, koma í veg fyrir að
ríkjandi viðhorf á hverri stundu
verði að þrúgandi dellu.
Árni Bergmann
„ Pólitísku blöðin höfðu hvert um sig sína galla en sam-
anlögð höfðu þau einn mikinn kost: þau tókust á um tíð-
arandann. Þau héldu með tilveru sinni lífi í þeirri hugs-
un að fleiri valkostir en einn vœru til í samfélaginu. En
eftir þeirra dag er sem allt falli í einn farveg.“
stjórn, samþykkt á Alþingi með fjár-
veitingu til framkvæmdarinnar en
framkvæmdin var samþykkt af borg-
arráði 31. ágúst 1999. Framkvæmda-
leyfið var gefið út af Borgarskipulagi
og Borgarverkfræðingi 22. október
sama ár.
Af hálfu ríkis og borgar var ný-
bygging Reykjavíkurflugvallar ein-
ungis kynnt borgarbúum sem breyt-
ing á deiliskipulagi með sex vikna
kærufresti vorið 1999. Samtök um
betri byggð voru stofnuð 14. febrúar
1999 til þess m.a. að hamla gegn því
að jafnstór ákvörðun um framtíðar-
skipulag höfuðborgarinnar næði
fram að ganga með jafnólýðræðisleg-
um hætti. Samtökin lögðu fram kær-
ur í málinu sem úrskurðaraðilar vís-
uðu á bug með veikum rökum.
Síðasta kæran til umboðsmanns
Alþingis hefur ekki enn hlotið af-
greiðslu, þótt hátt á annað ár sé liðið
frá því að hún var lögð fram og ný-
bygging flugvallarins sé langt komin.
Ef Tryggvj vill tala um tvær þjóðir í
landinu má vel ræða um þá sem
fljúga frítt og hina sem hlusta á gný-
inn.
Steinunn Jóhannesdóttir
Ummæli
Dýr fundur
„Mikið hefur gengið á í málefnum
Lyflaverslunar íslands undanfarið og í
vikunni var haldinn sögulegur hlut-
hafafundur hjá félaginu. Úrskurður
Hæstaréttar rétt fyrir fundinn dró þó
heldur betur úr spennunni. Á fundin-
um mátti þó merkja andstæða strauma
en greinilegt var þó hver vilji meiri-
hluta hluthafa var. Nýrri stjðrn var
fagnað með lófataki og kaupum á bréf-
um Frumafls var hafnað. Hart var
barist um atkvæðisrétt á hluthafafund-
inum á Verðbréfaþinginu á mánudag-
inn, en miðað var við hlutafjárstöðu i
lok dags þá. Á síðustu mínútum opn-
unartíma VÞÍ hækkaði verð bréfanna
upp í 6,2 en í dag er verð bréfanna
komið í 4,7. Það er því ljóst að menn
greiddu hátt verð fyrir atkvæðisréttinn
á fundinum sögulega."
Björn Knútsson á strik.is
Hlátur og grátur
„Ný þjóðhagsspá hefur
vakið ugg hjá mörgum
enda eru hér í fyrsta
skipti nefndar verðbólgu-
tölur sem eru ískyggilega
nærri tveimur stöfum.
Nefnd spá ætti þó ekki að
teljast nýstárleg miðað við það sem á
undan er gengið. En fyrir rúmu ári
sendi Þjóðhagsstofnun frá sér spá sem
gerði ráð fyrir miklum og órofa við-
skiptahalla, allt fram til ársins 2004. Ef
sú spá hefði verið tekin alvarlega á sín-
um tíma hefðu afleiöingarnar átt að
vera ljósar - gengisfall og verðbólga.
Ekkert land með eigin mynt, sem jafn-
framt hefur ekki gjaldgengi erlendis, get-
ur þolað slikan viðskiptahalla til lengd-
ar, nema þá aðeins að til hallans sé
stofnað til þess að auka útflutningsfram-
leiðslu. Slíkt gerðist árin 1973 til 1974
þegar skuttogaravæðingin átti sér stað.“
Örn Valdimarsson I Viöskiptablaöinu
Spurt og svaraö
Leysir það „miðbœjarvanda“ Reykjavíkur að lögreglumenn verði borgarstt
Ríkarður Másson,
sýslumaður Skagfirðinga
Leysa ekki mið-
bœjarvandann
„Það eru ekki svo ýkja mörg ár
síðan lögreglumenn voru starfs-
menn sveitarfélaga, og þá var
fjöldi þeirra í algjöru lágmarki, og enn þá minna fé
úr að spila en í dag. Ríkið jók löggæsluna þegar það
tók við henni svo það væri að fara i hringi að fara
með hana aftur til sveitarfélaganna. Það yrði mjög
erfitt fyrir sveitarfélögin að reka það „batterí.",
nógur er vandi þeirra samt. Ég sé því ekki að þess-
ar hugmyndir borgarstjórams i Reykjavik leysi
miðbæjarvandann því lögreglan gerir allt sem hún
getur til þess að leysa svona vandamál. Það er auk
þess ekki hægt að bæta við fjölda lögreglumanna
bara til þess að vera á vakt um helgar."
Ólafur Helgi Kjartansson,
sýslumadur ísfirðinga
Skyldur
leyfishafa
„Alls ekki. Það er vegna þess að
vandamálið í Reykjavík er aö hluta
til fólgið í því að skemmtistaðirnir
eru á svo litlu svæði og kröfur þeirra sem veita
skemmtistöðunum leyfi, þ.e. þeirra borgaryfirvalda
sem ráða vínveitingaleyfum, eru greinilega ekki nógu
miklar til þess að tryggja að þar sé nægjanlegur agi.
Þetta er hins vegar ekki bara vandamál Reykjavíku-
borgar heldur einnig lögreglunnar sem báðir aöilar
þurfa að leysa. Borgarstjórn verður að gæta þess að
þeir sem fá leyfin hafl ákveðnir skyldur og þegar í ljós
kemur að 30% ofbeldisverka í miðborginni eru unnin
inni á veitingastöðunum, þá kallar það á sameiginlegt
átak til að krefjast betri reglna."
Gunnar Öm Gunnarsson,
framkvœmdastjóri Kísilidju
Borgarlögregla
óþörf
„Það á ekki að búa til einhverja
borgarlögreglu í Reykjavík, það
þarf að leysa þetta vandamál ein-
hvem veginn öðruvísi. Ég tek hins vegar undir þá
gagnrýni að lögreglan megi vera sýnilegri í mið-
bænum og vera með fyrirbyggjandi aðgerðir, ekki
fylgjast með úr fjarlægð og blanda sér í slagsmál eða
deilur á götum úti þegar allt er að fara i hund og
kött. Það er einnig spurning hvort það eru ekki allt
of margir veitingastaðir í miðborg Reykjavíkur og
allt of margir af þeim með leyfi til þess að hafa opið
fram á morgun. Borgarstjórn Reykjavíkur þyrfti
kannski að skoða fyrst þann þáttinn og koma
þannig til móts við lögregluna."
Ólafur F. Magnússon,
borgarfulltrúi D-lista
Meira fé til lög-
gœslumála
„Það er ekki til nein einföld
lausn á þessu vandamáli. En yf-
irfærsla löggæslumála frá ríki
til sveitarfélaga gæti haft stóra kosti í för með
sér, einfaldlega vegna þess að þá er stjórn þessa
málaflokks nær vettvangi. Það þarf að styrkja
og efla löggæslu á svæðinu og gera lögregluna
sýnilegri en til þess þurfa bæði ríki og sveitar-
félag að sýna það í verki að þau séu tilbúin að
leggja meira fé til málaflokksins. Lögreglan get-
ur ekki stóreflt sína þjónustu nema vilji sé fyr-
ir hendi að leggja meira fé til löggæslumála sem
og annarra brýnustu öryggisþátta þessa sam-
félags."
Borgarstjórinn í Reykjavík vill skoöa hvort það þurfi aö flytja löggæslu frá riki til borgar því vellíðan og óryggistllflnning borgarbúa skipti sköpum.
•h|gt
Bágborinn
atvinnuvegur
Ef telja á grasnytjar til
landgæða ráða sauðfjár-
bændur yfir víðlendustu
auðsuppsprettu landsins.
Þeir eru helstu landeigend-
umir og bregðast við af
hörku ef einhverjir draga
eignarrétt þeirra á landinu
í efa. Þjóðlendur eru þeim
þyrnir í augum vegna þess
að bændur vilja eiga landið
einir. En þrátt fyrir gífur-
legar landeignir sem era
margfaldar að verðmæti
miðað við allar Kringlur og
stóriðjuver eru sauðíjárbændur
skuldug lágtekjustétt sem lepur
dauðann úr skel og dregur fram lífið
á tiltölulega litlum bústofni eins og
forverar þeirra í torfkofunum.
Eitt breytist ekki
Og enn þrengir að stéttinni, slát-
urhúsum er lokað og fyrirtæki sem
annast kaup og sölu á afuröunum
ramba á barmi gjaldþrots og setja
bændum afarkosti eigi viðskiptin að
halda áfram. Þau vinnslu- og sölu-
fyrirtæki sem enn hjara geta þakkað
það ríflegri ríkisaðstoð þegar illa
stóð á fyrir þeim. Því eru þau hér
nefnd í fleirtölu þótt Goði sé núna
eina afurðasalan sem stendur höll-
um fæti, og ríflega það.
Að vonum bera bændur sig illa og
berja sér. Afurðasölum-
ar reyna að semja um
samruna og hagræðing-
ar með misjöfnum ár-
angri.
Eitt breytist seint en
það er verðið á kinda-
kjöti. Það helst ávallt
himinhátt og er að
verða undir í sam-
keppninni við
kjúklinga og svínakjöt
sem er orðin verk-
smiðjuframleiðsla og
lækkar í verði eftir því
sem framleiðslan verð-
ur hagkvæmari.
Ónýtt fram-
leiðslugeta
Það er eitthvað mikið
að í hefðbundnum sauð-
fjárbúskap sem ekki er
tekið á af skynsamlegu
viti. Bændur kvarta
yfir lágu afurðaverði og
drætti á greiðslum. Af-
urðásölurnar ráða ekki
Oddur Olafsson
skrifar:
við að borga betur fyrir
dilka á fæti og neytendur
halda ótrúlegri dyggð við
fokdýrt lambakjötið. En
verðinu er meðal annars
haldið uppi með þröngum
kvóta sem bændum er skylt
að hlýta. En framleiðslu-
geta þeirra er miklum mun
meiri en markaðurinn þol-
ir.
Þegar talað er um vanda
landbúnaðarins er þar helst
neínt að fólksfækkun sé í
sveitum og að ekki komist
fleiri að framleiðslunni en kvótinn
og markaðurinn leyfir. Sjaldan er
minnst á að búin eru allt of mörg og
óþarflega tæknivædd. Framleiðslu-
geta hjóna á einum sveitabæ er jafn-
vel meiri en tíu til tuttugu hjúa
heimilis var á velmektardögum
bændasamfélagsins. Þeir sem haldn-
ir eru þeirri þráhyggju að sjá eftir
því mannlífi sem þá var talið boðlegt
vilja gleyma hve erfitt það var og
kröfulítið miðað við þau lífskjör sem
nú þykja sjálfsögð.
Ef bændur og genitískir sveita-
menn á mölinni fengust til að líta á
sauðfjárbúskapinn raunsönnum aug-
um myndu þeir skynja að hann er
tímaskekkja. Samfélagiö hefur þró-
ast i aðrar áttir en þeir viðurkenna.
Sjálfsþurftarbúskapur er af lagður
og sauðkindin fullnægir hvergi
nærri þörfum mannsins til matar og
klæða eins og áöur fyrr. Hún var
gjörnýtt og var jafnvel notuð í leik-
föng hvað þá annað.
Dýrt sport
Lítill vandi er að sýna fram á að
búskapur fyrri alda var sjaldnast
annað en hokur og basl við að halda
líftórunni í mannskapnum, sem
tókst misjafnlega. Menn héldu þá að
þeir ættu sauðkindinni einni líf sitt
að launa. En um það má deila hvort
sauðirnir lifðu og dóu fyrir manninn
eða maðurinn lifði til að halda lífinu
í sauðkindinni.
Sú einarða afstaða að leggja land-
ið undir hefðbundinn sauöíjár-
búskap og rembast við að viðhalda
atvinnuvegi sem er fyrir löngu úr
sér genginn, og á stundum þarflítill,
hefur reynst þjóðinni dýr. En þeir
sem þessi fortíðarhyggja bitnar verst
á eru bændur. Þarf ekki nema þeirra
eigin orð til vitnis um hve léleg lífs-
afkoma þeirra er og framtiðarhorfur
bágar.
Þegar afurðasölufyrirtækin eru
líka komin að fótum fram er tími til
kominn að fara að athuga og viður-
kenna hvar sveitamanninum varð á
i messunni. - Og hér hæfir að vitna
í séra Sigvalda og segja amen eftir
efninu.
Ef bændur og genitískir sveitamenn á mölinni fengjust til að líta
á sauðfjárbúskapinn raunsönnum augum myndu þeir skynja að
- hann er tímaskékkja.
v