Dagblaðið Vísir - DV - 25.11.2002, Blaðsíða 16

16
MÁNUDAGUR 25. NÓVEMBER 2002
41
DV
Útgáfufélag: Útgáfufélagið DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Aðalritstjóri: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Afistoéarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift:
Skaftahlíð 24,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5749
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Ðreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagið DV ehf.
Plötugerfi og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins t stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viömælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Ofbeldi gegn konum
Óvíða í heiminum - og líklega
hvergi - hefur kvenfrelsisbarátta
náð jafn langt og á íslandi. ís-
lenskar konur njóta réttinda sem
aðeins lítill hluti kynsystra
þeirra um allan heim búa við.
Þessi réttindi eru enn svo ósjálf-
sögð um mestan hluta heims að
hvern þann sem rekur augu ofan í skýrslur kvennahjálp-
ar Sameinuðu þjóðanna, Unifem, setur hljóðan. Ekki ein-
asta er réttur kvenna brotinn um allan heim, heldur er
traðkað á honum og oíbeldi gegn þeim hluti af menningu.
í reynd hefur mannkyni farið lítið fram í þessum efn-
um á síðustu öldum. Tími upplýsingarinnar og aukinnar
menntunar um allan heim hefur ekki dregið úr margs
konar ofbeldi og órétti kvenna svo orð sé á gerandi. í fá-
menni Vesturlanda hefur vissulega tekist að vinna bug á
almennri fáfræði og breyta gömlum viðhorfum til kvenna
en meginhluti stúlkubarna sem fæðist á jörðinni á fyrir
höndum erfitt og ömurlegt líf þar sem karlar ráðskast með
rétt þeirra til hamingju, friðar og fræða.
Öðru sinni er sómalska fyrirsætan Waris Dirie komin
til íslands til að minna Vesturlandabúa á að hin myrka
misþyrming er til staðar um mestan hluta heimsins. Lest-
ur sögu hennar, sem kom út á síðasta ári í íslenskri þýð-
ingu, var opinberun þeim þúsundum landsmanna sem
hana lásu. Þar sagði af lífi afriskra stúlkna i ofurklóm fá-
fræði og hindurvitna. Þeim er aldrei ætlaður réttur til að
njóta lífs og leiks og ásta. Þær verða hver af annarri fyrir
ógeðslegri misþyrmingu á kynfærum sínum.
Waris Dirie hefur farið um heiminn sem sendiboði
Sameinuðu þjóðanna og vakið almenning til umhugsunar
um réttindaleysi kvenna. Hún er aufúsugestur hér á landi.
Aldrei er of oft fjallað um skarðan hlut kvenna við
gnægtaborð jarðarinnar. Aldrei er hamrað nógu oft á
þeim viðbjóðslegu ofbeldisverkum sem á hverjum degi eru
framin á konum í krafti yfirburða valda og vöðva. Sögu
kvennabaráttunnar lýkur ekki þó að talsverður árangur
hafi náðst á nálægum slóðum.
í þessum efnum nægir að líta .til Afganistans, lands sem
verið hefur i fréttum um margra mánaða skeið. í skýrsl-
um kvennahjálparinnar má lesa tárum bleytta tölfræði.
Þar segir að 98 prósent kvenna í landinu hafi hvorki fæð-
ingarvottorð, kennitölu, vegabréf eða nokkur önnur skil-
ríki. Þetta er árangur af ofríki talibanskra trúarofstækis-
manna á svæðinu sem læstu konur landsins inni í
fornöldum. Konur voru á meðal húsdýra í landinu um
skeið. Og umheimurinn var barasta nokkuð hissa.
Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna áætlar að 40
milljónir kvenna og bama séu á flótta i heiminum. íbúar
Norðurlandaríkjanna eru helmingi færri. Stofnunin segir
að margs konar ofbeldi gegn konum sé geigvænlegt og
vaxandi vandamál og þar sitji flóttakonur í dýpstu forinni.
í Bosníu og Rúanda hafi nauðgunum meðvitað verið beitt
í þágu striðsins. Meira en 20 þúsund konum hafi verið
nauðgað í Bosníu á árinu 1992 einu. Það eru aðeins tíu ár
frá því. Og vettvangurinn var Evrópa.
Á alþjóðlegum degi sem þessum gegn ofbeldi á konum
eiga menn að hrista upp í hversdagslegri hugsun sinni og
gæta að þeim mannlegu náttúruhamförum sem gerast á
hverjum degi allan ársins hring. Fjöldamorð er ógurlegur
glæpur og ratar iðulega á forsíður dagblaða. Það fjölda-
ofbeldi sem fram fer fyrir luktum dyrum eða jafnvel úti á
viðavangi um allan heim á öllum tímum sólarhrings er
ekki minni frétt. Við skulum hafa það í huga hvað
kvennabaráttan er komin stutt á veg.
Sigmundur Ernir
MÁNUDAGUR 25. NÓVEMBER 2002
DV
Skoðun
Samkeppni á raforkumarkaði
Svanfríöur
Jónasdóttir
þingmaöur
Samfylkingar
Kjallari
Þegar þetta er skrifað er
frumvarp til nýrra raforku-
laga ekki enn komið fram.
Það hefur tvisvar verið lagt
fram á Alþingi án þess að
vera rætt. í fyrra skiptið
náði það að fara órætt til
nefndar. Á síðasta þingi var
það bara sýnt.
Frumvarpið á að svara efni tilskipun-
ar 96/92/EB sem Aiþingi samþykkti að
felia inn í EES-samninginn vorið 2000.
Það átti að vera búiö að innleiða efni tU-
skipunarinnar í lög hinn 1. júlí 2002.
MegintUgangurinn er að skapa forsend-
ur fyrir samkeppni í orkugeiranum.
Samkvæmt því sem fram hefur kom-
ið hjá iðnaðarráðherra var talið að upp-
taka tilskipunarinnar styrkti stefnu
stjórnvalda. Samt hefur gengið ótrúlega
brösótt fyrir ráðherrann að leggja frum-
varpið fram og ljóst að frumvarp, hvað
þá frumvarp sem leiða á tU grundvallar-
breytinga á ýmsum sviðum orkumála,
sem ekki kemur fram fyrr en á síðustu
dögum þings er ekki líklegt tU að fá af-
greiðslu.
Hvar hefur ríkisstjórnin verið?
Það vakti athygli þegar Björn Bjarna-
son, fyrrum ráðherra i ríkisstjórn, sem
taldi að upptaka tUskipunarinnar í lög
styrkti stefnu stjómvalda i orkumálum
ef marka má orð iðnaðarráðherra, og
sem hafði sem ráðherra tvisvar sam-
þykkt að frumvarp byggt á henni væri
lagt fram sem stjórnarfrumvarp, þegar
þessi sami Björn taldi nú nýverið, að
það ætti að leita undanþága frá efni tU-
skipunarinnar. Og hinn sami Bjöm er
enn þingmaður Sjálfstæðisflokksins og
„Það er Ijóst að ekki er eining í stjómarliðinu um efni raforkulagafrumvarpsins eða
þœr breytingar sem fyrirhugaðar eru á rekstrarumhverfi orkufyrirtœkjanna og
spurning hvenær iðnaðarráðherra tekst að koma frumvarpinu fram, hvað þá að fá
það samþykkt.“ - Frá Alþingi.
þar með væntanlega enn stuðningsmað-
ur ríkisstjómarinnar rétt eins og Uokks-
bróðir hans, Einar Oddur, sem einnig
hefur nú á haustdögum látið i ljósi þá
skoðun að leita bæri undanþága frá
þeirri samþykkt sem Alþingi gerði vor-
ið 2000 þegar tUskipunin var feUd inn í
EES-samninginn!
Á flótta frá eigin stefnu
Það er kostulegt að fylgjast með þeim
félögum biðja um undanþágu frá sam-
þykkt Alþingis sem þeir stóðu þó báðir
að. Eru þeir þá bæði að flýja frá eigin
verkum og stefnu ríkisstjórnarinnar,
eða hver er raunveruleg stefna rUds-
stjórnarinnar í málinu? Er hún e.t.v.
ekki tU lengur, og að þar liggi skýringin
á því að ekkert frumvarp er enn komið
fram þrátt fyrir það að aUir frestir séu
löngu liðnir og að þegar sé komin
áminning vegna vanrækslu á uppfyU-
ingu ákvæða EES-samningsins? Er Sjálf-
stæðisflokkurinn á móti samkeppni á
raforkumarkaði?
Það er ljóst að ekki er eining í stjóm-
arliðinu um efni raforkulagafrumvarps-
ins eða þær breytingar sem fyrirhugað-
ar eru á rekstrarumhverfi orkufyrir-
tækjanna og spuming hvenær iðnaðar-
ráðherra tekst að koma frumvarpinu
fram, hvað þá að fá það samþykkt. Á
meðan bíður orkugeirinn og aðrir þeir
sem hagsumna eiga að gæta þess sem
verða vUl.
Sameinuðu þjóðimar enn
haldreipið
Störf Sameinuðu þjóð-
anna hafa oft veriö um-
deild. Á dögum kalda
stríðsins höfðu risaveldin
tilhneigingu til að snið-
ganga samtökin og
beittu neitunarvaldi sínu
óspart.
Eftir hrun Sovétríkjanna hafa
Bandaríkin, sem eina risaveldið,
reynt að draga úr áhrifum Samein-
uðu þjóðanna þegar þær ekki hafa
farið að vUja þéirra. Nú stendur
heimurinn frammi fyrir hótunum af
hálfu Bandarikjanna um að ráðast á
írak, hvort sem Öryggisráðið veiti
tU þess heimild eða ekki. Þessi leik-
ur að eldi bætist við afstöðu Banda-
ríkjanna á mörgum öðrum sviðum
þar sem þau haga sér eins og væru
þau ein i heiminum. Ýmist hundsa
þau eða sniðganga alþjóðasáttmála,
nú síðast á sviði efna- og sýkla-
vopna.
Það er kaldhæðnislegt að slíkt
verður opinbert á sama tíma og
Bush sakar íraka um að hafa komið
sér upp gereyðingarvopnum. Heims-
veldistUburðir Bandaríkjanna eru
bein ögrun við grunnhugmyndina
að Sameinuðu þjóðunum og störf
þeirra tU þessa.
Sjálfbær þróun og
hnattvæðing
í þrjátíu ár hafa Sameinuðu þjóð-
imar verið vettvangur umræðu og
aðgerða á sviði umhverfismála. Ailt
frá Stokkhólmsráðstefnunni 1972
hefur á þeirra vettvangi verið leitað
úrræða gegn vaxandi vistkreppu,
misskiptingu og fátækt. Af því starfi
hafa sprottið fjölmargir alþjóðlegir
sáttmálar sem haft hafa mikla þýð-
ingu við að hamla gegn umhverf-
iseyðingu og tU stuðnings félagslegu
réttlæti. Á heimsráðstefnum Sam-
einuðu þjóðanna á tíunda áratugn-
um, ekki síst um umhverfi og þróun
í Ríó 1992 og félagsmálaþinginu í
Kaupmannahöfn 1995, var lagður
grunnur að hugmyndinni um sjálf-
bæra þróun. Sjálfbær þróun stendur
þremur fótum í umhverfisvemd, fé-
lagsmálum og efnahagsstefnu.
Á sama tíma og sjálfbær þróun
var að skjóta rótum geystist ný-
frjálshyggjan fram og fékk stuðning
af upplýsingatækninni við að
hrinda af stað þeirri hnattvæðingu
fjármála- og efnahagslífs sem nú set-
ur svip sinn á veröldina. Kerfislega
fótfestu fékk þessi hnattvæðing í Al-
þjóðaviðskiptastofnuninni WTO
sem sett var á fót 1995 á grunni fjöl-
„Viðbrögð Öryggisráðsins
við stríðsstefnu Bush-
stjómarinnar verður eitt
afdrifaríkasta próf sem
Sameinuðu þjóðimar hafa
gengist undir til þessa. “
þjóðasáttmálans um GATT. Það
gerðist án beins atbeina Sameinuðu
þjóðanna. Miili stefnumiðanna um
sjáifbæra þróun og viðskiptareglna
WTO hefur skapast mikil og vax-
andi spenna, sem m.a. endurspeglast
í miklum mótmælum kringum árs-
fundi Alþjóðaviðskiptastofnunarinn-
ar.
Stríð um olíulindir
Andstæður eru óðum að skerpast
á alþjóðavettvangi eftir upprof og
vonir um betri tíð við lok kalda
stríðsins. Vaxandi tök fjölþjóöafyrir-
tækja á framleiðslu og viðskiptum
þrengja að ríkisstjórnum, kjömum
fulltrúum og fjölmiðlum. Mútur og
bókhaldssvik eru daglegt brauð og
minnst af því kemst upp á yfirborð-
ið. Gjáin milli ríkra og fátækra fer
ört breikkandi, mest áberandi milli
norður- og suðurhvels en einnig í
iðnvæddum ríkjum. Krafan um fé-
lagslegt réttlæti sem forsendu sjálf-
bærrar þróunar á erfltt uppdráttar.
Bandarísk stjómvöld skelltu
hurðum á margar umbótatillögur í
umhverfismálum á nýafstöðnu
heimsþingi í Jóhannesarborg. Ofur-
veldið notar nú baráttu gegn hryðju-
verkum sem yfirvarp til að tryggja
sér sjálfsafgreiðslu í olíulindum
Mið-Austurlanda og hótar vopna-
valdi til að komast að dælunum.
Viðbrögð Öryggisráðsins við stríðs-
stefnu Bush-stjómarinnar verður
eitt afdrifaríkasta próf sem Samein-
uðu þjóðimar hafa gengist undir til
þessa.
Sandkora
Þingmannsefni
Búist er við að gengið verði frá framboðslista Sjálfstæð-
isflokksins í Suðvesturkjördæmi (nágrannasveitarfélögum
Reykjavikur) síðar í vikunni. Sem kunnugt er verður stillt
upp á listann og er fastlega búist við að röð þeirra fjögurra
þingmanna sem búsettir eru í hinu nýja kjördæmi verði
óbreytt, þ.e. að Árni Mathiesen verði i 1. sæti, Gunnar I.
Birgisson í 2., Sigríður Anna Þórðardóttir í 3. og Þorgerður
Katrín Gunnarsdóttir í 4. sæti. Næsta sæti er mjög „heitt“
ef svo mætti segja; miðað við úrslit síðustu þingkosninga
má Sjálfstæðisflokkurinn vænta þess að fá fimm þingmenn
í kjördæminu og því er talið að um nokkuð öruggt þingsæti
geti verið að ræða. I sumar var helst rætt um að Sturlu D.
Þorsteinssyni, kennara í Garðabæ, yrði boðið þetta sæti en
hann skipaði 8. sæti á lista flokksins í Reykjaneskjördæmi
við síðustu þingkosningar. Undanfarið hefur hins vegar
nýtt nafn æ oftar heyrst nefnt í þessu sambandi, það er nafn
Ummæli
Áhugaverð hugtök
„Sem formaður ÍTR hefur mér gefist
tækifæri á að skoða þann málaflokk út
frá öðru og nýju sjónarhorni en ég hef
áður gert.... Nú hafa hugtök sem mér
voru áður ókunn fengið áhugaverða
merkingu. Hugtök eins og jaðaríþrótt-
ir, fyrsta, önnur eða þriðja kynslóð
gervigrass, parketfótbolti og hrákadallar
dæmi um slíkt.“
Anna Kristinsdóttir, borgarfulltrúi, á Hriflu.is.
Kennedískur frambjóðandi
„Hann er sjálfgert leiðtogaefni með heilbrigða skynsemi
og pínulítið kennediskt yflrbragð ..."
Páll Bragi Kristjónsson um Birgi Árniannsson i stuöningsgrein í
Morgunblaöinu.
Kæruleysi stjórnvalda
„Reynsla annarra landa af sjókvíaeldi er að það hefur
umtalsverð umhverflsáhrif og því veldur kæruleysi
stjómvalda hér á landi mörgum stangveiðimanninum
miklum áhyggjum. Komið hefur í ljós að úrgangurinn úr
fyrirhuguðu laxeldi í Mjóaflrði er eins og frá 40.000
sandkorn@dv.is
Bjama Benediktssonar, héraðsdómslögmanns úr Garðabæ.
Bjami er fæddur 1970 og er framkvæmdastjóri hjá lög-
mannsstofunni Lex.
Landsbyggðin lifi
Umboðsmaður Alþingis hefur skammað Guðna Ágústs-
son landbúnaðarráðherra með nýjum úrskurði um um-
deilda sölu á jörðinni Kvoslæk í Fljótshlíð. Þykir ekki hafa
verið staðið að útboðs- og sölumálum svo nægilegur sómi sé
að. Á jörðinni hafa hins vegar þekktir menn komið sér fyr-
ir og munu þar una sér í sveitasælunni á sumrin. Af þessu
tilefni er ort:
Sœlt er að lifa til sveita
sannast sú kenning enn.
Úr borginni í búskap leita
bráóflinkir stjórnmálamenn.
manna byggðarlagi. Þá er það ætíð svo og hefur verið alls
staðar í heiminum að lax sleppur úr kvíum og sleppiiax
af erlendum uppruna hefur varanleg og óbætanleg áhrif á
villta laxastofna með erfðablöndun og smitsjúkdómum. Ef
villti laxinn blandast eldislaxinum og tapar með því hæfi-
leika sínum til að rata heim í sína á og lifa þar af, má
gera ráð fyrir hruni viiltra stofna laxveiðiáa."
Þorsteinn Ólafs, stjórnarmaður í Stangaveiðifélagi Reykjavíkur, í
grein í Sportveiöiblaöinu.
Borgin fái skerf
„Nú hefur staðið tO um nokkurt skeið að ráðast í að
leggja svokallaða Sundabraut sem myndi bæta stórlega úr
samgöngum inn og út úr borginni og greiða fyrir umferð tU
og frá nýjustu hverfum borgarinnar. Ekki hefur verið efast
um arðsemi slíkrar framkvæmdar sem er óhemju mikU.
Hitt er stóra spurningin hvernig ætti að fjármagna braut-
ina. Nú þegar rUiisstjómin hefur ákveðið að láta andvirð-
ið af sölu bankanna renna tU samgöngubóta á landsbyggð-
inni væri ekki úr vegi að höfuðborgarsvæðið fengi smn
skerf líka. Ég skora því á ríkisstjórnina að láta hluta and-
virðis af sölu bankanna renna tU lagningu fyrsta áfanga
Sundabrautar...“
Bryndís Hlöðversdóttir á vef sinum.
við gervigras eru
Eru læknar jafnari en aðrir?
„Það blasir til dæmis við að kennarar gœtu sem hæg-
ast bœtt stöðu sína verulega með svipuðu fyrírkomu-
lagi [og lœknar]. Þeir gœtu tekið á móti nemendum í
skólum hins opinbera, kynnt fyrir þeim námsefnið í
grófum dráttum en gert þeim svo Ijóst að ef þeir vildu
bœta sig og eiga von um að ná prófi vœri vissara að
koma í aukatíma á einkastofu kennarans. “
Nú þekkist sú skoðun að
það sé réttindamál opin-
berra starfsmanna í stétt
heilsugæslulækna að
semja um verktakakjör
við ríkið. Helstu rökin eru
þau að þeir þurfi að njóta
sömu „réttinda“ og sér-
fræðilæknar sem gegna
margir störfum á spítöl-
um og reka jafnframt
stofur úti í bæ sem kall-
aðar eru einkastofur.
Kerflð virkar þannig að þeir taka
á móti sjúklingum á spítölunum en
biðja þá svo að hitta sig næst á stof-
unni. Nú viija heUsugæslulæknar
njóta sömu kjara. Þessi „einkarekst-
ur“ er eingöngu fjármagnaður af
ríkinu og viðskiptavinum sem eiga
þess ekki kost að velja hvort þeir
vUji þiggja þá þjónustu sem í boði
er. Þrátt fyrir að sumir haldi að fólk
geri sér það tU dægrastyttingar að
leita tU lækna og taka inn lyf er lík-
legt að flestum sé nauðugur einn
kostur að sækja sér læknisþjónustu.
Hvað með einkastofur
kennara?
Furðu sætir að fleiri starfsmenn
hins opinbera hafi ekki, í nafni rétt-
lætis, reynt að semja um svipuð
starfskjör við ríkið. Það blasir tU
dæmis við að kennarar gætu sem
hægast bætt stöðu sína verulega
með svipuðu fyrirkomulagi. Þeir
gætu tekið á móti nemendum í skól-
um hins opinbera, kynnt fyrir þeim
námsefhið í grófum dráttum en gert
þeim svo ljóst að ef þeir vUdu bæta
sig og eiga von um að ná prófi væri
vissara að koma í aukatíma á einka-
stofu kennarans. Þar væri þjónusta
öU miklu skUvirkari og persónu-
legri
Enginn vafi leikur á að nemendur
myndu nýta sér þetta enda fengju
þeir sérstök afsláttarkort eftir fyrstu
tímana og kennarinn sendi reikn-
inginn tU Menntastofnunar ríkisins.
Með þessu fyrirkomulagi ykju kenn-
arar tekjur sínar og nemendur
fengju betri þjónustu. Hvort tveggja
ætti að auka heUdaránægju fólks
með menntakerfið um leið og kenn-
urum væru tryggð sjálfsögð réttiridi
tU einkavæðingar.
Eini ókosturinn við þetta fyrir-
komulág virðist í fljótu bragði vera
sá að það gæti orðið nokkuð dýrt
fyrir ríkið að standa undir svona
rekstri. En þá er á hitt að líta að
kostir einkavæðingarinnar væru
ótvíræðir auk þess sem hér væri um
réttindamál kennara að ræða. Þeir
gætu, líkt og læknar, sagst eiga rétt
á þvl að samið væri við þá um
einkakennslu utan skólanna. Marg-
ir kennarar eiga langt og strangt há-
skólanám aö baki og geta með réttu
talist sérfræðingar á sínu sviði. Það
er þvi vandséð hvemig hægt væri
að neita þeim um að gera eirikaþjón-
ustusamninga við ríkið - ef við við-
urkennum þann siðferðisgrunn sem
sérfræðingar i læknastétt standa á.
Hvaða pólitík viljum við?
Og þar komum við kannski aö að-
alatriðinu: Við getum ekki fallist á
að þessar opinberu einkastofur
lækna séu eðlilegar. Það er pólitískt
spursmál hvemig við viljum hafa
heilbrigðisþjónustu í landinu. Ekk-
ert bannar læknum að opna einka-
stofur og rukka fyrir þjónustu sína,
líkt og tannlæknar og rakarar gera.
En á meðan það er pólitískur vilji
fyrir því að reka heilbrigðisþjón-
ustu af almannafé er það lágmarks-
krafa til þeirra sem stýra þeirri
þjónustu að þeir komi böndum á
hana og láti sömu siðferðissjónar-
mið og starfsskyldur gilda um
lækna og aðra opinbera starfsmenn
með því að halda aðgreindum hin-
um opinberu þáttum heilbrigðis-
kerfisins og þvi sem er pólitískur
vilji til að semja um framkvæmd á
viö „einkareknar" læknastofur.
Þá kröfu verður að sjálfsögðu líka
að gera til lækna að þeir uni sömu
leikreglum og aðrir borgarar. Það er
eitthvað bogið við það hvemig opin-
ber einkarekstur sérfræðinga hefur
fengið að grafa um sig í heilbrigðis-
kerfinu - í nafni sögulegrar hefðar
fyrir einkastofum lækna, að því er
sagt er. Það blasir við öllum að þetta
kerfi er ekki réttlátt þegar það er út-
fært fyrir kennara og skólastarf. Og
það er furðulegt að heyra menn nota
slíka sögulega kerfisvillu sem við-
miðun í réttindabaráttu heilsu-
gæslulækna. Nema markmiðið sé að
fletta ofan af vitleysunni.