Dagblaðið Vísir - DV - 20.03.2003, Blaðsíða 16

Dagblaðið Vísir - DV - 20.03.2003, Blaðsíða 16
16 + 17 Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf. Framkvæmdastjóri: ðrn Valdimarsson Aöalritstjóri: Óli Björn Kárason Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson Aöstoðarritstjóri: Jónas Haraldsson Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift: Skaftahlíö 24,105 Rvík, síml: 550 5000 Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5749 Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001 Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf. Plötugerð og prentun: Árvakur hf. DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaösins í stafrænu formí og í gagnabönkum án endurgialds. DV greiðir ekki viömælendum fyrir viötöl viö þá eða fyrir myndbirtingar af þeim. Hrákandi siðferði Siðferöi í viðskiptum á ís- landi virðist fara hrakandi. Þetta er niðurstaða könnunar sem Viðskiptablaðið lét gera meðal forstjóra, fram- kvæmdastjóra og fjármála- stjóra hjá liðlega 400 íslensk- um fyrirtækjum. Tæplega 38% segja að siðferði fari versnandi en 29% eru á því að það fari batnandi. í frétt Viðskiptablaðsins kemur fram að þrátt fyrir hrakandi siðferði eru flestir, eða 43%, á því að siðferði í viðskiptum hér á landi sé sæmilegt. Ríflega þriðjungur telur að það sé gott og um 7% segja siðferði mjög gott. Yfir helmingur aðspurðra hefur hins vegar orðið fyrir tjóni í viðskiptum vegna einhvers sem flokka má sem lé- legt siðferði. Umræða um siðferði í islensku viðskiptalífi ristir yfir- leitt ekki djúpt á opinberum vettvangi. Fáein mál sem ná stundarathygli fjölmiðla verða uppspretta umræðu sem skilar litlu til lengdar enda fremur í formi dægurmála sem koma og fara. DV hefur gert siðferði og þá um leið siðleysi í íslenskum viðskiptum að umtalsefni í leiðurum á undanförnum árum, en líkt og flestir aðrir fjölmiðlar ekki haft úthald til að skapa nauðsynlegri umræðu þann farveg sem æskilegt væri. Dægurmálin koma þannig og fara. Umræða um siðferði kallar á ígrundun, innsæi og skilning á flóknum þáttum samfélagsins og sífellt flókn- ari innviðum viðskiptalífsins. Og að líkindum eru ís- lenskir fjölmiðlar illa í stakk búnir til að leiða þá um- ræðu. Verst er þó að enginn virðist tilbúinn til slíks og afleiðingin er sú að siðferði í viðskiptum verður lítið annað en dægurmál í tengslum við helstu fréttafyrir- sagnir dagsins. Á morgun er nýr dagur með nýjum fyrir- sögnum. í júlí 2002 sagði meðal annars í leiðara DV að gefnu til- efni: „Umfjöllun um það sem miður fer í íslensku við- skiptalífi er hins vegar af skornum skammti þó efnivið- urinn sé til staðar.“ Bent var á að langflestir sem stunda viðskipti hér á landi hafi heiðarleikann að leiðarljósi: „Þeir gera sér grein fyrir að heiðarleikinn - góð ímynd fyrirtækisins - er öðru fremur trygging fyrir góðum ár- angri í viðskiptum. Gott orðspor getur ráðið úrslitum i keppninni um hylli neytenda. Sú ára sem er i kringum fyrirtæki og stjórn- endur þess ræður miklu um hvemig tekst til við að ávaxta þá fjárfestingu sem lagt hefur verið í. En þeir eru einnig til sem spila á reglurnar - fara á svig við lög og siðferði.“ Á liðnu ári kom hvert hneykslismálið á fætur öðru upp í kringum bandarísk fyrirtæki. Enron varð samnefn- ari alls þess sem miður hefur farið í viðskiptalífi Banda- ríkjanna. Svik, blekkingar og prettir fáeinna siðlausra stjórnenda sem, með aðstoð endurskoðenda, mökuðu krókinn á kostnað almennings, kölluðu á hörð viðbrögð stjórnvalda - lög og eftirlit voru stórhert. Við íslendingar eigum okkar Enron og það fleiri en eitt. En flestum virðist standa á sama. Forhertir svika- hrappar komast upp með að stunda skipulega fjárglæfra- starfsemi án mikillar viðspymu hins opinbera eða al- mennings. Fyrirtæki eru stofnuð, skuldum safnað, þau sett í þrot og ný kennitala fengin. Hin grimulausa græðgi í öllum sínum siðlausa mætti fer því sínu fram. Og þang- að til næsta stóra fyrirsögnin birtist mun flestum standa á sama. Óli Björn Kárason FIMMTUDAGUR 20. MARS 2003 FIMMTUDAGUR 20. MARS 2003 Skoðun Satt ogjpgið um skattána Olafur Teitur Guðnason blaöamaður Fréttaljós Hvað er satt og hvað logið um skattastefnu ríkisstjómarinnar? Því hefur ítrekað verið haldið fram und- anfarið að hún hafi hækkað skatta en leiðtogarnir hafa svarað um hæl aö öllu sé snúið á haus með fáránlegum hætti - skattar hafl þvert á móti ver- ið lækkaðir. Ringluðum almenningi væri sjálf- sagt þægð í því að einhveiju væri logið í þessum efnum. Þá lægi málið Ijóst fyrir. Því miður er það ekki svo gott. Hins vegar má fullyrða að máflutningur bæði stjómar og stjóm- arandstöðu hafi að einhverju marki verið ósanngjam. Aðgerðir til lækkunar Það er ósanngjamt aö halda því fram að ríkisstjómin hafi hækkað tekjuskatta. Hún hefur þvert á móti lækkað þá eins og sést í línuriti hér á opnunni. Þar sést einnig að útsvar til sveitárfélaganna hefur hækkað á sama tíma þannig að segja má að hörð gagnrýni fyrrverandi borgar- stjóra komi úr hörðustu átt! Færsla grunnskólans til sveitarfé- laga skýrir að vísu að mestu leyti þá miklu breytingu sem varð 1997 en til- hneigingin hefur verið í sömu átt síð- an: Tekjuskattsprósenta ríkisins hef- ur lækkað síðan um 4 %-stig og út- svarið haldið áfram að hækka. Fleira hefur verið gert en að lækka tekjuskattsprósentuna. Persónuafslátt- ur hefúr í auknum mæli verið gerður millifæranlegur milli hjóna. Skattlagn- ingu lögbundinna iðgjalda í lífeyrissjóð hefur verið hætt. Skattar á söluhagnað eigna hafa verið lækkaðir. Flestar breytingar sem ríkisstjóm- in hefur gert á skattkerfinu hafa því hnigið í þá átt að lækka tekjuskatta. Þyngri skattbyrði En það er líka ósanngjamt af stjórnvöldum að þráast við að viður- kenna að skattbyrði hafi þyngst. Hún hefur nefnilega sannarlega þyngst; um það er vart hægt að deila. Súlurit yfir þróun tekjuskattsbyrði frá 1995-2001 sýnir þetta glögglega - og hún er byggð á svari frá fjármála- ráðuneytinu sjálfu til þingmanns Samfylkingarinnar. Dæmi um tregðu stjórnvalda til að viðurkenna þetta var svar ráðgjafa fjármálaráðherra við spurningu Við- skiptablaðsins í nóvember síð- astliðnum. Spurt var hvort • skattbyrði hefði þyngst. Ráð- gjafinn svaraði hvorki ját- andi né neitandi heldur sagði: „Við hin auknu umsvif hafa skattstofn- ar einnig gefið af sér meiri tekjur en fyrr. Það jafngildir ekki aukinni skatt- byrði.“ Svo mörg vora þau orð reyndar að eins fleiri en ekkert þeirra um skatt- byrði. Þetta er ekki beinlínis sanngjarnt svar, A að hjálpa fátækum? Hvemig má það vera að skattbyrði hafi þyngst á sama tíma og stjórn- völd hafa gripið til aðgerða til að lækka skatta? Svarið er einfalt: Skattkerfið er hliðhollt þeim efna- minni. Þeir sem hafa háar tekjur greiða hærri skatta en aðrir. Þegar þeir efnaminni komast í meiri álnir hljóta þeir þess vegna að greiða hærra hlutfall tekna sinna í skatta en áður. Þama sést að þróun skattbyrði hef- ur komið verr niður á tekjulágum en tekjuháum. Sérstaka athygli vekur að skattbyröi tekjuhæsta hópsins er minni en næsttekjuhæsta hópsins! Þama er sérkennileg undantekning frá þeirri reglu að tekjuháir borgi hærra hlutfall í skatt en aörir. í öðru lagi vekur athygli að skattbyrði tekjuhæsta hópsins hefur beinlínis minnkað frá 1995, öfugt við það sem allir aðrir tekjuhópar hafa mátt þola. Giskað er á skýringar á þessu í texta undir súluritinu. Súluritin sýna líka að tekjuhæstu hópamir standa undir lægra hlutfalli af heildarsköttum en áður, jafnvel þótt tekjur þeirra hafi hækkað tvisvar sinnum meira en tekjur þeirra tekjulægri. Þegar aðstoðinni linnir Þetta viröist fáránleg og ósann- gjörn þróun. En þeim sem gagnrýna hana má svara með spurningu: Á E19605096 w c r. ■ m SAMKVÆMT LÖGUM NR.36 22.MAÍ 2001 Ummæli Rétt skílið? „Það var mjög fróð- legt að heyra sjónar- mið hans. Ungverjar ætla sér ekki að verða aðilar að stríði. Þótt þeir leyfðu flug yflr landið yrði Ung- verjaland ekki aðili að átökunum og yrði ekki knúið til þess að taka form- lega afstöðu með deiluaðilum." Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Is- lands, um fund sinn með forsætisráð- herra Ungverjalands, í Morgunblaðinu í fyrradag. Sama dag greindi talsmað- ur bandaríska utanríkisráðuneytisins frá því að Ungverjaland væri á lista yfir 30 lönd sem styðja opinberlega að- gerðir Bandaríkjanna gegn írak. EfnBegur - á utleiö „En þetta er ekki allur sannleikur- inn þvi Framsóknarflokkurinn hefúr öflugan vinstri væng. Vænlegur fúll- trúi hans er Páll Pétursson félags- málaráðherra." Jóhann M. Hauksson á Hriflu.is. Frá skattgreiðanda „[Fram hefur komið að] heildar- kostnaður við nýjan sendiherrabústað í Berlín má ekki fara yfir 250.000 krónur á fermetra. Til samanburðar má geta þess að hérlendis kostar hver fermetri í byggingu um 120. 000 krón- ur, þrátt fyrir að við flytjum öll að- fóng yfir heilt haf. Er ekki kominn tími til að endurskoða þaö hvemig flármunum íslenskra skattgreiðenda er varið?" Frétt á Tíkinni.is. „Varla eru öll um- skiptin sem menn eru að sækjast eftir að Ellert B. Schram verði að ósk sinni og Framsóknarflokknum verði skipt út af, Sam- fylkingunni inn á og þannig horfið aftur til tímans fyrir 1995.“ Steingrimur J. Sigfússon í grein í Morgunblaðinu. Og þeg- ar kaupmáttur eykst stöðugt mörg ár í röð - ráðstöfunartekj- ur fólks hækkuðu að raungildi um næstum því 30% frá 1995-2001 - þá getur það ekki komið neinum á óvart að skattbyrði skuli þyngjast. Það er innbyggt í kerfið. Þeir sem gagnrýna þessa þróun verða að hafa í huga að hjá þessu verður ekki kom- ist nema hætt verði að hjálpa þeim efnaminni í gegnum skattkerfið, per- sónuafsláttur verði afnuminn og allir settir undir sömu skattprósentu, óháð tekjum. Valið stendur einfald- lega á milli þessara tveggja kosta. Hverjir greiða skattana? Þeim ríku hyglaö? Gagnrýnt hefur verið að þróunin hafi komið verst niður á þeim sem minnstar hafa tekjumar. Sú er vissulega raunin eins og sést í meðfylgjandi súluritum sem byggð eru á svörum fjármálaráðuneytisins. Hvom viltu? Hiö opinbera tekur stærri hluta til sín en áöur en launþeg- inn heldur líka meiru eftir, enda hafa iaunin hækkaö. skattkerflð að hjálpa þeim mest sem minnst hafa á milli handanna? Eiga þeir að fá mestan afslátt af sköttum sem höllustum fæti standa? Þeir sem svara þessari spurningu játandi - og líklega gera það flestir - verða um leið að samþykkja þá óhjákvæmilegu af- leiðingu að einmitt þessi hópur, þeir sem lægstar hafa tekjumar, finni meira fyrir þvf en aðrir þegar hagur þefrra vænkast. Skattbyrði þeirra mun aukast því meira sem þeim var veittur meiri afsláttur. Þvi hagstæö- ari sem sérkjör þeirra eru því meiri verða viðbrigðin þegar þau falla úr gildi vegna hæmi tekna. Persónuafsláttur að hverfa? Önnur gagnrýni er hins vegar miklu snúnari viðfangs fyrir stjórn- völd. Hún byggist á því að „sérkjör- in“ hafa verið ákveðin með fastri krónutölu: persónuafslættinum. Og þessi krónutala hefur ekki hækkað til jafns við verðlag. Frá 1995 til 2001 hækkaði persónuafsláttur aðeins um 3% á sama tíma og verðbólgan var 28,5%. Hvað þýðir þetta? Jú, þetta þýðir að skattbyrðin hefði aukist jaifnvel þött laun fólks hefðu ekkert hækkað að raungildi. Þýðing þessa blasir við ef dæmið er hugsað til enda: Ef per- sónuafsláttur dregst stööugt aftur úr verðlagsþróun hlýtur niðurstaðan á endanum að verða sú að hann verð- ur gjörsamlega verðlaus. Hann verð- ur með öðrum orðum afnuminn, að vísu ekki í einni svipan heldur á mörgum áram. Þeir sem horfa að- gerðalausir upp á þessa þróun verða þess vegna að svara því hvort mark- miðið sé að afnema persónuafslátt- inn. Hafa verður í huga að nokkuð al- menn sátt er um aö leyfa skattbyrði að aukast í góðæri til þess að jafna sveiflur í efnahagslíf- inu. Meira að segja Alþýðu- samband ís- lands hefur að einhverju marki lagt blessun sína yfir þessa stefnu. Kjarni málsins Almennur skattgreið- andi hlýtur hins vegar að sjá á eftir per- sónuafslættin- um þar sem hann horfir á eftir honum gufa upp í verðbólgu. Það virðist sanngjöm krafa að afslátturinn fylgi verðlagi. Þaö virðist ósanngjamt að skattbyrði þyngist sjálfkrafa þegar laun hækka ekki nema til jafns á við verðbólgu. Launamaðurinn situr þá eftir með sárt ennið: sömu laun að raungildi en hærri skatta. Um leið virðist sanngjamt að launamaðurinn sætti sig við að þeg- ar kjör hans batna umfram verðlag þá þyngist skattbyrði hans - að minnsta kosti til skamms tíma. Það er í samræmi við þá stefnu sem sátt hefur ríkt um: að hálaunafólk greiði hærri skatta en láglaunafólk. Til lengri tíma litið getur þetta hins vegar þýtt að persónuafsláttur- inn verði nokkum veginn marklaus. Að því gefnu að kaupmáttur haldi áfram að aukast kemur að þeim tímapunkti að allir verði hálauna- menn frá sjónarhóli hins óbreytta persónuafsláttar og hann skipti eng- an neinu verulegu máli. SULURIT Jafnmargir elnstaklingar eru á bak viö hverja súlu, allt hjón eöa sambúöarfólk, þeir tekjuminnstu lengst tll vinstri en þeir tekju- hæstu lengst tll hægri. Þróun á tekjuskattsbyrði ólíkra tekjuhópa Hlutdeild hvers tekjuhóps I heildartekjusköttum. 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% Álagöir tekjuskattar aö frádregnum barna- og vaxabótum sem hlutfall af heildartekjum (þ.m.t. fjármagnstekjur). azt II VII VIII 1995 IX 2001 Fleiri greiöa skatta Hækkun tekna þýöir aö þeir tekjuminni greiöa hlutfallslega hærri skatta. Um leiö greiöa hinir lægra hlutfall aföllum sköttum. Áriö 1995 greiddi „fátækar'r helmingur framteljenda rúm 9% allra skatta en 2001 greiddi hann tæp 19% þeirra; hinn helmingurinn greiddi því 81% allra tekjuskatta. Skattbyrðl þeirra tekjulægri eykst meira Hér sést aö skattbyröi tekjulægstu hópanna hefur aukist meira en þeirra sem hafa hærri tekjur, enda nutu þeir fyrrnefndu meiri afsláttar. Fyrlrvari: Fjármagnstekjur rugla myndina. Fyrir 1997 voru vaxtatekjur skattfrjálsar og því töldu fæstir þær fram. Súlurnar fyrír áriö 1995 ættu því aö vera lægri sem nemur þessum „ósýnilegu“ vaxtatekjum. Um þetta hljóta átökin að snúast: Er hægt að verja það endalaust að skattbyrði þyngist vegna aukins kaupmáttar þótt það sé sanngjamt um skemmri tíma? Á að bregðast við þegar kaupmáttur hefur aukist svo mikið aö þeir lægst launuðu eru ekki lengur með nógu lág laun til að hafa umtalsvert hagræði af skattkerfinu? Hvenær á að bregðast við slíku? Og hvemig? Hvað vilja menn? Davíð Oddsson hóf skattalækk- anaumræðu í aðdraganda þessara kosninga á Viðskiptaþingi í febrúar, sagði tækifæri til að lækka skatta en lagði ekki fram útfærðar hugmyndir. Framsóknarflokkurinn hefur sem kunnugt er boðað stórfellda almenna lækkun á tekjuskattsprósentunni. Vinstrihreyfmgin - grænt framboð vill heldur sjá að persónuafsláttur verði hækkaður og jafnvel að hann verði breytilegur eftir tekjum. Sam- fylkingin hefur mælt fyrir hvorugri leiðinni heldur talað fýrir fjölþrepa- skattkerfi þar sem tekjulágir greiði lægri skattprósentu en tekjuháir. Hækkun persónuafsláttar skilar öllum sömu krónutölu - nema þeim sem borga enga skatta - en vitanlega munar tekjulága meira um slíkt en tekjuháa. Lækkun skattprósentunn- ar skilar tekjulágum aftur á móti færri krónum en tekjuháum. Fjármálaráöuneytið hefur reiknað út að fyrir fimm milljarða króna mætti hækka persónuafslátt (allra framteljenda) um 2.308 krónur á mánuði. Fyrir sömu upphæð mætti lækka almenna tekjuskattshlutfallið um u.þ.b. 1,2%. Það myndi skila þeim 10% framteljenda úr hópi hjóna og sambúðarfólks sem lægstar hafa tekj- ur um það bil 1.100 krónum á mánuði en þeim 10% sem hæstar tekjur hafa tæpum 9.000 krónum á mánuði. Niðurstaða Þegar litið er á samanburð á skatt- byrði ólíkra tekjuhópa árin 1995 og 2001 virðist í fljótu bragði blasa við ótrúlega vitlaus og ósanngjöm niður- staða. Það er augljóst að skattbyrði hefur aukist og þaif svo sem ekki að koma á óvart: tekjur hafa hækkað og skattkerfið gengur beinlínis út á að taka stærri skerf af háum launum en lágum. Það stingur í augun að byrði þeirra tekjulágu hefur aukist meira en þeirra sem hafa háar tekjur. En þegar haft er í huga hver eru hin inn- byggðu markmið skattkerfisins verð- ur þetta skiljanlegt. Kerfí sem miðar að því að veita þeim verst settu mest- an afslátt hlýtur að koma harðar nið- ur á einmitt þeim hópi en öðrum þeg- ar laun hækka í landinu. Það liggur einfaldlega í hlutarins eðli. Hitt er jafnljóst að kerfið verður að vera til sífelldrar endurskoðunar. Stjómvöld hafa einmitt gripið til ým- issa ráðstafana undanfarin ár til þess að lækka skatta. Kerfið er hins vegar þannig uppbyggt að hækkandi laun hafa sjálfkrafa haft í för með sér aukna skattbyrði, jafnvel þótt aðgerð- ir stjómvalda hafi verið í átt til lækk- ana. Þetta hljómar mótsagnakennt, rétt eins og máflutningur stríðandi fylk- inga að undanfömu. í þeim máflutn- ingi öllum er þó flest satt og litlu log- iö. Skattprósentur ríkis og sveitarfélaga 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Heimild: RSK. 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Ríkiö - tekjuskattur ■■■■■■'■■•... Ríklö - hátekjuskattur Sveitarfélög - meöalútsvar Sveitarfélögin taka meira Hér sést aö ríkiö hefur lækkaö almenna skattprósentu á meöan útsvar sveit- arfélaga hefur hækkaö. Færsla grunnskólanna til sveitarfélaga 1997 fól í sér um 2,6% hækkun útsvars og sömu lækkun tekjuskattsprósentu en þró- unin hefur veriö í sömu átt síöan. Tekjur ríkis og sveitarfélaga af tekjuskatti 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 Fjármagnstekjuskattur ekki meötalinn (lagöur á 1997). Ríkið (tekjuskattur og hátekjuskattur) Sveltarfélög (útsvar) Heimild: RSK. Tölumar eru allar á verölagi 2002. Tölur ársins 2002 eru bráöabirgöatölur. 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Ráðstöfunartekjur ólíkra tekjuhópa 1000 800 600 400 200 | 1995 ■ Hækkun í % - | 2001 m ■1 - - ■ ■ ■ ■ 1 1. 1 1. 1 , i , 1 , 1 , 1 , 1 II III IV V VI VII VIII IX J ( 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Ráöstöfunartekjur eru tekjur (þ.m.t. fjármagnstekjur), auk vaxta- og barna- bóta, aö frádregnum tekjuskatti. Þær eru sýndar sem meöalmánaöartekjur á hvert heimili í hverjum hópi. Tölumar eru á verölagi hvors árs. Hækkandi ráöstöfunartekjur Fyrirvarar: 1) Myndin hefur breyst frá 2001; fjármálaráöuneytiö segir aö kaupmáttur lágmarkslauna hafi hækkaö um 50% frá 1994 til 2003 á meöan kaupmáttur meöallauna hækkaöi um 33%. 2) Líklega telur tekjuhæsti hópur- inn nú fram vaxtatekjur sem hann taldi ekki fram þegar þær voru skattfrjáls- ar 1995. Tekjur hans hafa því ekki hækkaö svona mikiö í raun. 3) Líklegt er aö margir fari tímabundiö í efsta flokk þegar mjög mikill söluhagnaöur mynd- ast, t.d. meö sölu fasteignar. -4. +

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.