Dagblaðið Vísir - DV - 05.07.2003, Side 10

10 SKODUN LAUGARDAGUR 5. JÚLÍ2003
------------|----------------------
■ Ifii
■ ■
Linnir forræðishyggjunni?
Hvers vegna á að skattleggja pilsner eða kolsýrt
vatn sérstaklega umfram kaffi og mjdlk? Af hverju
er vörugjald og hærri virðisaukaskattur á
súkkulaði en ekkert vörugjald og lægri virðis-
aukaskattur á feitu kjöti? Svo spyr Sveinn Hann-
esson, framkvæmdastjóri Samtaka iðnaðarins, í
leiðara Islensks iðnaðar, fréttabréfs samtakanna.
Er nema von að spurt sé. Samhengið í þessu er
ekki sjáanlegt, hvorki frá sjónarhóli viðskipta né
heilsufars. Framkvæmdastjórinn bendir réttilega
á að úr takti sé að skattayfirvöld á íslandi stjórni
því með skattlagningu hvað landsmenn borða og
lýkur grein sinni á þeirri frómu spurningu hvort
ekki sé mál að slíkri forræðishyggju linni á nýrri
öld. Sveinn bendir á að aðrar Norðurlandaþjóðir
skattleggi allt sem ætt sé í einu virðisaukaskatts-
þrepi. Islendingar ættu að hafa það til viðmiðun-
ar í umræðu um að lækka virðisaukaskatt á mat-
vælum.
Þar er ekki síst um að ræða boð-
aða lækkun á tekjuskatti, afar
ósanngjarnan eignarskatt, skatt
sem fráleitur er, og erfðafjárskatt
sem einnig á að taka til endur-
skoðunar.
Margt sem úrelt var orðið og verulega íþyngj-
andi hefur verið lagfært í íslensku skattkerfi á
undanförnum árum. Halda þarf áfram á þeirri
braut. Kosningabaráttan fyrir nýliðnar alþingis-
Skattframtal
einstaklinga

LekObftininQ«r og de»mi
kosningar snerist að talsverðu leyti um skatta-
mál, ekki síst skattalækkanir. Kjósendur kusu
ineð tilliti til loforða í þeim efnum. Fylgst verður
með því hvernig stjórnvöld efna þau loforð á
kjörtímabilinu. Þar er ekki síst um að raéða boð-
aða lækkun á tekjuskatti, afar ósanngjaman
eignarskatt, skatt sem fráleitur er, og erfðafjár-
skatt sem einnig á að taka til endurskoðunar.
Sveinn Hannesson víkur að skattkerfinu í fyrr-
nefndri grein, einkum agnúum þess, þótt hann
geti þess að vissulega hafi orðið bót. Kerfið hafi
færst nær því sem tíðkast meðal annarra Evrópu-
ríkja og þar gæti ekki síst óbeinna áhrifa EES-
samningsins. Framkvæmdastjórinn nefnir fyrst
eignarskattinn. Þar höfum við skorið okkur úr í
samanburði við önnur Evrópulönd. Verulegt
skref hafi hins vegar verið stigið til lækkunar
eignarskatts. Vonandi er að þess sé ekki langt að
bíða að þessi ósanngjarni skattur, sem leggst ekki
síst á aldrað fólk, heyri sögunni til. Fráleitt hefur
verið að skattíeggja sérstaklega íbúðareign sem
fólk kemur sér upp hörðum höndum utan um sig
og fjölskyldu sína. Svo hefur hins vegar verið
vegna þess hve eignarskatturinn byrjar fljótt að
telja.
Þar sem Sveinn er í forsvari fýrir atvinnulífið
kemst hann ekki hjá því að nefna til sögunnar
stimpilgjöld, skattheimtu sem hann segir ekki
einasta úr takti við það sem tíðkast með öðmm
þjóðum, heldur sé þessi skattur úr takti við ný
lánsform og skjalalaus viðskipti á íjármálamark-
aði. Þessi einkennilega skattheimta, segir Sveinn,
mismunar lánsformum og lántakendum og trufl-
ar viðskipti. Hún er því öllum til óþurftar.
Sýnu versti skatturinn er þó vörugjaldið, að
mati forráðamanns íslensks iðnaðar, þótt slík
skattheimta þekkist að einhverju marki um allan
heim. Það sem skattíagt er víðast er annars vegar
bflar og eldsneyti og hins vegar áfengi og tóbak,
munaðarvörur sem flestar þjóðir eru sammála
um að skattleggja sérstaklega. Spurning er þó
hvort bfll sé munaðarvara, þ.e. venjulegur brúks-
bfll innan ákveðinna verðmarka. Undanfarið,
segir Sveinn, hefur þróunin þó verið sú að draga
almennt úr sértækri skattheimtu af þessum toga.
í slíku felst tiltekin neyslustýring, mismunun á
milli vörutegunda og framleiðenda. Að rökstudd-
um ábendingum sem þessum hljóta íslensk
skattayfirvöld að hyggja í áframhaldandi endur-
bótum á skattkerfinu.
Haldið til haqa
RITSTJÓRNARBRÉF
ÓlafurTeiturGuðnason
olafur@dv.is
„Fjármálasérfræðingar vísa
stundum til þeirrar þumal-
fingursreglu, þegar þeir eru
beðnir að spá um gengi gjald-
miðla, að það sé svo mikilli
óvissu háð að öruggasta spá-
in hljóti ávallt að vera sú að
gengið verði hið sama á
morgun og í dag."
Þetta er rifjað upp hér vegna þess
að sumir stjómmálaflokkar virðast
vera þeirrar gerðar að fyrir fram sé
besta spáin um afstöðu þeirra til ein-
stakra mála sú að hún verði þveröfug
við þá afstöðu sem þeir höfðu síðast
þegar sama mál bar á góma.
Leyndin varin
Að undanförnu hefur talsvert ver-
ið rætt um þá leynd sem hvilt hefur
yfir viðræðum íslenskra og banda-
rískra stjórnvalda um framtíð varn-
arsamstarfsins. Látum nú vera að
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir - sem
sumir fjölmiðlar hafa séð ástæðu til
að tmfla að undanförnu vegna varn-
armálanna - taldi það sérstakt
fagnaðarefni þegar fréttir bámst af
hugsanlegu brotthvarfi varnar-
liðsins fyrir áratug. Látum það vera.
Tökum heldur dæmi um sjónar-
mið þeirra sem telja þessa leynd
sjálfsagða og reyndar nauðsynlega.
Gott dæmi em þessi ummæli sem
lesendur geta kannski gert sér í hug-
arlund hver viðhafði:
„Það er ljóst að á þessum tíma er
ekki hægt að veita svör við spuming-
unum sem vaknað hafa við umfjöllun
fjölmiðla. Þess vegna eykur umræða
sem þessi fremur ótta en eyðir hon-
um."
Þessi stjórnmálamaður gengur
býsna langt; hann telur greinilega að
leyndin sé ekki aðeins eðlileg heldur
sé beinlínis skaðlegt að ræða málið
og að þeir sem ræði það séu að kynda
undir ótta í samfélaginu! Er hægt að
ganga iengra í málsvörn fyrir þögn-
inni?
Já reyndar, því að þessi stjórn-
málamaður segir að þeir sem vilja
opna umræðuna geri það ekki einu
sinni í góðri trú og af góðum ásetn-
ingi heldur vaki það eitt fyrir þeim að
slá pólitískar keilur:
„Þegar stjórnvöld eiga í viðræðum
við erlenda aðila er æskilegt að menn
séu ekki með innbyrðis krytur en
standi sameiginlega vörð um hags-
muni lands og þjóðar. Það er vafa-
samt að nota slíka stöðu í pólitískum
tilgangi og hæpið að reyna að skora
punkta í fjölmiðlaumræðu um mál
sem snerta svo mikilvæga hagsmuni
okkar."
Hver skyldi ráðast svona harkalega
gegn blessaðri stjórnarandstöðunni,
sem hvetur til opinriar umræðu um
viðræðumar við Bandaríkjamenn?
Hlýtur það ekki að vera Davíð Odds-
son forsætisráðherra? Eða kannski
Sólveig Pétursdóttir, formaður utan-
ríkismálanefndar?
Sumir stjórnmálaflokkar
virðast vera þeirrar gerð-
ar að fyrir fram sé besta
spáin um afstöðu þeirra
til einstakra mála sú að
hún verði þveröfugt við
þá afstöðu sem þeir
höfðu síðast þegar sama
mál bar á góma.
Nei, sá sem þarna - árið 1993 - af-
greiddi kröfur um opna umræðu sem
árás á andlegt jafnvægi þjóðarinnar,
framkvæmda í hreinu eiginhags-
munaskyni þvert gegn mikilvægum
hagsmunum Islendinga, var Rann-
veig Guðmundsdóttir, þáverandi for-
maður þingflokks Alþýðuflokksins og
seinna Samfylkingarinnar. Flokks-
bróðir hennar í Reykjaneskjördæmi -
þá sem nú - er einmitt sá sem hvað
harðast hefur gagnrýnt leyndina
núna. ftrekuð gagnrýni Guðmundar
Árna Stefánssonar bendir ekki til
þess að Rannveigu hafi tekist að fá
hann ofan af því að „skora punkta".
Tveggja mánaða þögn
Ummælin féllu á Aiþingi 19. októ-
ber 1993 í utandagskrárumræðu um
viðræður stjórnvalda við Bandaríkja-
stjórn um framtíð varnarliðsins, þeg-
ar flokksbróðir Rannveigar og Guð-
mundar Áma, Jón Baldvin Hanni-
balsson, var utanrfkisráðherra.
Tilefni umræðunnar var frétt
Morgunblaðsins tveimur dögum fyrr,
þess efnis að til tals hefði komið í við-
ræðum ríkjanna að Bandaríkjamenn
hyrfu með allt sitt lið frá Islandi. Það
lá fýrir að Bandaríkjamenn höfðu
kynnt íslendingum útfærðar tillögur
um breytingar á starfsemi hersins í
fyrstu viku ágústmánaðar og ríkis-
stjómin hafði svarað þeim nokkmm
dögum síðar. Þarna vom því liðnir
meira en tveir mánuðir frá því að til-
lögur beggja lágu fyrir en hvorki ut-
anríkismálanefnd Alþingis né öðram
hafði verið greint frá eínisatriðum
málsins.
Rannveigu fannst þessi tveggja
mánaða þögn um fram komnar til-
lögur ekki aðeins eðlileg heldur væru
kröfur um betri upplýsingar aðeins til
þess fallnar að „auka ótta fremur en
eyða honum".
Viðleitni Björns
Var Rannveig kannski með þessu
að þóknast sjálfstæðismönnum, fé-
lögum sínum í ríkisstjórn? Höfðu þeir
lagst á hana og Alþýðuflokkinn og
kraflst þess að leyndin skyldi ríkja,
þvert á óskir þeirra um opna um-
ræðu?
Ekki aldeilis. í sömu utandag-
skrárumræðu sagði Björn Bjarnason,
þáverandi formaður utanríkismála-
nefndar: „... sú þögn sem hefur ríkt
um þetta mál í utanríkismálanefnd
og gagnvart utanríkismálanefnd [er]
farin að skaða málið sjálft og það er
nauðsynlegt, til að gróusögur séu
ekki fluttar í fréttum eða annars stað-
ar um þetta mikilvæga mál, að þing-
nefndinni sé skýrt frá þessu og helst
sé skýrt frá þvf á opinberum og al-
mennum vettvangi þannig að menn
átti sig á þeim atriðum sem hér era til
umræðu."
Undir þetta síðasta sjónarmið var
einmitt tekið hér á þessum stað í PV
fyrir réttri viku. En Jón Baldvin
Hannibalsson utanríkisráðherra tal-
aði á allt öðram nótum og sagði: „Að
sjálfsögðu hljóta stjórnvöld að áskilja
sér rétt þegar um er að ræða milli-
ríkjasamninga á viðkvæmu stigi að
hafa um þá trúnað um opinbera um-
fjöllun meðan samningar fara fram.
Því er haldið fram að þetta sé brot á
lýðræðislegum starfsvenjum og jafn-
vel á lögum. Því fer náttúrlega víðs
íjarri. Að sjálfsögðu er þetta ekkert
lagabrot. Þaðan af síður er þetta brot
á eðlilegum starfsvenjum."
Það vora því ekki sjálfstæðismenn
sem voru málsvarar þagnarinnar
heldur var það einmitt einn helsti
talsmaður Sjálfstæðisflokksins í ut-
anríkismálum sem þurfti að ganga á
eftir því við formann Alþýðuflokksins
að leyndinni yrði aflétt!
Viðleitni Moggans
Morgunblaðið hafði forystu um að
freista þess að létta leyndinni af við-
ræðunum gagnvart almenningi með
því að afla sér sjálft upplýsinga og
birta í blaðinu. Frétt blaðsins var
mótmælt af Davíð Oddssyni og Jóni
Baldvin Hannibalssyni, sem bar til
baka tiltekin atriði í fréttinni „sem
vora beinlínis röng og skaðlegt var að
menn legðu trúnað á,“ eins og ráð-
herrann orðaði það í utandag-
skráramræðunni þennan dag.
Sama dag varði hins vegar Morg-
unblaðið þessa „upplýsingastefnu"
sína og sagði í leiðara: „Björn Bjarna-
son, formaður utanríkismálanefndar
Alþingis, sagði í blaðaviðtali í gær að
þögnin um þessi mál væri orðin of
mikil. Það er rétt. í þvf ljósi ber að
skoða viðleitni Morgunblaðsins til
þess að upplýsa lesendur sína um
stöðu viðræðna um framtíð varnar-
stöðvarinnar í Keflavík."
Og daginn eftir sagði enn í leiðara
Morgunblaðsins: „Það á að vera
óþarfi og getur verið skaðlegt að of
mikil leynd hvíli yfir þessum viðræð-
um, þótt sjálfsagt sé að virða óskir
viðmælenda okkar [Bandaríkja-
stjómar) í lengstu lög."
Tvöfeldni
Þarna kveður við allt annan tón en
í Morgunblaðinu undanfama daga. í
leiðara blaðsins í fyrradag vora fram
komnar kröfur um að fólk yrði „upp-
lýst um stöðu viðræðna" - svo notað
sé orðalag Morgunblaðsins 1993 -
gagnrýndar harðlega: „[Hvernig] á að
upplýsa almenning „um það sem í
vændum er“, þegar engin niðurstaða
er komin í viðræður á milli (slenzkra
og bandarískra stjórnvalda? Það væri
ábyrgðarleysi af hálfu stjórnvalda að
tjá sig um efnisatriði málsins fýrr en í
Ijós er komið til hvers viðræður
leiða."
Þeir sem gagnrýndu leyndina þá
en verja hana nú hafa það sér til
málsbóta að mun lengra var þá liðið
frá því að formlegar viðræður hófust
en nú er og sennilega voru þær
komnar mun lengra en raunin er
núna.
Fyrir vikið er hins vegar tvöfeldni
hinna, sem vörðu leyndina þá en
gagnrýna hana nú, enn augljósari.
Hvers vegna stígur ekki Rannveig
Guðmundsdóttir fram næst þegar
fóstbróðir hennar, Guðmundur Árni,
gagnrýnir leynimakk stjórnvalda og
hvetur hann til að raska ekki sálarró
þjóðarinnar umfram það sem orðið
er?
í umræðunum um vamarmál á Al-
þingi 1993 brást Jón Baldvin Hanni-
balsson ókvæða við gagnrýni stjórn-
arandstöðunnar og sagði: „Ég lýsi því
yflr: Vei yður, þér hræsnarar - þér
hræsnarar."