Helgarblaðið - 30.04.1992, Blaðsíða 9

Helgar 9 blaðið
Hún hafði aldrei drukkið áfengi og
aldrei reykt, drakk hvorki gos né neitt
óheilsusamlegt. Hennar drykkur var
vatn, íslenskt kranavatn. Síðan
eignaðist Margrét Erlingsdóttir stúlku í
maí 1989. Litla stúlkan dó
sólarhringsgömul. Við krufningu kom í
ljós að hún var með alvarlegan
hjartagalla, bláæðin til hjartans var ekki
til staðar. A efdr fóru hún og maðurinn
hennar, Þorsteinn Kristjánsson, að leita
að ástæðum fyrir þessu.
Langaði
til að kyrkja
einhvern
Þau Margrét og Þorsteinn höfðu
skömmu fyrir þungun flust til
Keflavíkur og þar fæddist bamið.
Nú hafa þau búið um hríð í
Grindavík.
„Læknirinn okkar sagði að hugs-
anlega væri ástæðan eitthvað í um-
hverfmu, geislun eða eitthvað,"
sagði Margrét. Þau leituðu þá til
Heilbrigðiseftirlits Suðumesja og
þar var þeim sagt að fundist hefði
TCE (tríklóretylene) og PCE (per-
klóretylene) í gmnnvatninu og að
hugsanlega hefði verið betra að
sjóða vatnið. Þeim var þó sagt að
vatnið væri hættulaust og þau
eignuðust aðra dóttur fyrir fjórtán
mánuðum, á meðan þau bjuggu
enn í Keflavík. Hún er heilbrigð.
G. Pétur Matthíasson
Þau hmkku síðan við þegar þau
heyrðu um annað bam með alvar-
legan hjartagalla og þegar þau
heyrðu á sama tíma umræðuna um
mengunina á og við Keflavíkur-
flugvöll, sem fjallað var um í síð-
asta Helgarblaði.
„Það er kaldhæðnislegt að hugsa
til þess að ef ég væri kókisti hefði
ég kannski dótturina hjá mér
núna,“ sagði Margrét. Hún var
mjög reið út í bandaríska herinn og
taldi hann sökudólginn frá upphafi.
Og hún er enn reið.
Leitað orsaka
Fyrst leitaði Margrét að orsök-
um hjá sjálfri sér, hvort hún hefði
gert eitthvað rangt, og síðan leitaði
hún að sökudólgum annarsstaðar.
Allt mjög eðlileg sorgarviðbrögð,
sagði hún í viðtali við Helgarblað-
ið. „Mig langaði til að kyrkja ein-
hvem,“ sagði hún um fyrstu við-
brögðin þegar hún uppgötvaði að
hugsanlega hefði einhver utanað-
komandi mengun gert baminu
hennar þetta. Henni finnst skrítið
að þegar jafn sjaidgæfs sjúkdóms
verður vart og hjá litla baminu
hennar, skuli málið ekki vera rann-
sakað. Hún sagði að það skipti
máli að vita ástæðuna fyrir því
hvað hefði gerst, ef það væri hægt.
Hún heldur núna að mengað vatn
hafi verið ástæðan en hún vill að
það verði rannsakað. „Því annars
fylgir þetta manni alla tíð,“ sagði
hún. Hún sagði að þau myndu fara
í skaðabótamál ef sannaðist að
mengun væri orsök hjartagallans.
Hún sagði að það myndu þau ekki
gera peninganna vegna. Peningana
myndu þau gefa til fæðingarheim-
ilis á Suðumesjum, þar sem ekki
veitti af.
„Þetta snýst ekki um að fá dóttur
mína aftur, þetta snýst um kom-
andi kynslóðir, bömin okkar og
þeirra böm,“ sagði Margrét. Henni
finnst það glæpsamlegt ef menn
ætla að sitja hjá og loka augunum.
Sama tí&ni hér
Fyrir Alþingi liggur þingsálykt-
unartillaga Sigríðar Jóhannesdóttur
(G) um að ffam fari rannsókn á
mengun á svæðinu, bæði í jarðvegi
og grunnvatni. Þá hefúr verið bent
á nauðsyn þess að gera faralds-
fræðilega könnun. I slíkri könnun
felst að athuguð er tíðni sjúkdóma
líkt og hjartagalla og Potters- sjúk-
dómsmyndar. Hjartasjúkdómar
bama em sérgrein Hróðmars
Helgasonar læknis. Hann hefúr
gert rannsókn á hjartasjúkdómum
bama á Islandi á fimm ára tímabili
sem hófst 1985. Hann sagði að
niðurstöðumar bentu til þess að
tíðni hjartagalla á íslandi væri sú
sama og annarsstaðar þar sem
rannsóknir hafa farið fram. Það
hversu lík tíðni mismunandi
hjartagalla er í mismunandi lönd-
um annars vegar og á Islandi hins
vegar bendir til þess að ekki sé um
umhverfismengun að ræða. Hins-
vegar sagði Hróðmar að tölfræði-
lega væm tölumar svo lágar fyrir
svæði einsog Suðumes að ekki
væri hægt að segja til um hvort
mengun gæti verið völd að hjarta-
göllum einsog í tilviki Margrétar.
Til þess þarf stærri rannsókn, til
dæmis með því að taka fýrir stærra
tímabil. Það mætti kanna upplýs-
ingar afíur i tímann. En til þess
þarf peninga til rannsókna, sagði
Hróðmar.
Einsog fram kom í Helgarblað-
inu hefur Potters-sjúkdómsmynd
greinst í sjö tilvikum á tíu ámm á
Suðumesjum. Um fæðingargalla er
að ræða, bömin fæðast nýmalaus
og deyja. I þessu tilviki væri eðli-
Iegt að gera faraldsfræðilega könn-
un þvi að miðað við þetta hlutfall á
Suðumesjum ættu tugir bama að
Ingunn Þorsteinsdóttir í fangi móiur sinnar, Margrétar Erlingsdóttur. Mynd: Kristinn.
hafa fæðst annarsstaðar á landinu á
þessu tíu ára tímabili með Potters-
sjúkdómsmynd, hátt í hálft hundr-
að bama.
Hróðmar lagði áherslu á það að
þótt niðurstöður sinnar rannsóknar
bentu ekki til þess að Island væri
frábmgðið öðmm löndum er kæmi
að hjartagöllum væri nauðsynlegt
að vera vakandi og fylgjast vel
með. Eiturefnum fækkar ekki í
umhverfinu og safnast frekar fyrir
en hitt.
Tucson, Arizona
Einar Valur Ingimundarson um-
hverfisverkfræðingur fjallar um
tengsl hjartagalla og TCE- meng-
unar í Tucson, Arizona í nýjasta
hefti Dagfara sem kemur út 1. maí.
Þar fjallar hann um rannsókn sem
skrifað er um í bandaríska tímarit-
ið Joumal of the American College
of Cardiology, júlí 1990. í ljós
kom að í suðvesturhluta Tucson-
borgar fannst TCE í magninu 5 pg
(fimm mikrógrömm) í hverjum
vatnslítra, sem er svipað og fannst
i vatninu í Keflavík fyrir þremur
ámm.
Gerð var faraldsfræðileg könnun
og í ljós kom að líkumar fyrir því
að böm fæddust með hjartagalla
vom þrefalt hærri hjá þeim sem
höfðu drukkið mengað vatn en hjá
öðmm, skrifar Einar Valur í Dag-
fara. Hróðmar hafði lesið þessa
grein en sagðist í fljótu bragði ekki
muna eftir því að hafa lesið um
aðrar rannsóknir sem sýndu fram á
hugsanleg tengsl mengunar og
hjartagalla. Einar Valur hvetur til
þess að gerð verði faraldsfræðileg
könnun á Suðumesjum vegna
þessa máls.
Snorri Páll Snorrason jarðfræð-
ingur hefur með þessi mál að gera
hjá Heilbrigðiseftirliti Suðumesja.
Hann sagði að í ljós hefði komið
að vatnsból hersins væri mengað
og því verið lokað strax. Hinsveg-
ar hefði ekki mælst jafhmikil
mengun í vatnsbólum Njarðvíkur
og Keflavíkur. Tvö vatnsból em í
Keflavík og í öðm þeirra mældist
ekki mengun. Hann sagði að við-
miðanir um hættumörk TCE og
PCE í drykkjarvatni væm mismun-
andi en yfirleitt á niðurleið. Sumir
staðlar teldu í lagi að 30 pg af
TCE fyndust í hveijum lítra og 10
pg af PCE. Hæst fannst 10 pg/1 af
TCE og 8 pg/1 afPCE, sagði
Snorri Páll. En þeir hjá Heilbrigð-
iseflirlitinu miðuðu við að 5 pg/1
af TCE mættu finnast og ekkert af
PCE. Samkvæmt því hefðu vatns-
bólin í Njarðvík og Keflavik verið
í lagi þennan tíma frá 1989 og þar
til nýtt vatnsból var tekið í notkun
í fyrrahaust.
Einar Valur gagnrýnir að vatns-
bólunum skuli ekki hafa verið lok-
að strax en Snorri Páll sagði að
nauðsynlegt hefði verið að gefa
mönnum tækifæri til að byggja
nýtt vatnsból, enda hefði það verið
betri lausn en að fara að hreinsa
vatnið. Bandariski herinn greiddi
vatnsbólið og í samningi sem utan-
ríkisráðuneytið gerði við herinn
var afsalað skaðabótakröfurétti á
hendur hemum.
Töldu vatnsbólin í lagi
Snorri Páll sagði Heilbrigðiseft-
irlitið líta þessa mengun alvarleg-
um augum og þess vegna hefðu
menn ráðfært sig við Hollustu-
vemd og Eiturefnanefnd. Niður-
staðan hefði verið að menn töldu
óhætt að nota vatnsbólið þar eð
mengunin væri ekki yfir hættu-
mörkum. Snorri Páll sagði að þrátt
fyrir þetta hefðu menn óttast
áframhaldandi mengun og því ráð-
ist í byggingu nýs vatnsbóls fyrir
utan hið mengaða gmnnvatns-
svæði. „Þetta er mjög ábyrg af-
staða af okkar hálfri,“ sagði Snorri
Páll um viðbrögðin af hálfú emb-
ættisins. Hann viðurkenndi þó að
hugsanlega hefði mátt kynna þessa
mengun betur fyrir íbúum á svæð-
inu.
Hann sagðist ekkert hafa á móti
því að fram færi faraldsfræðileg
könnun á Suðumesjum. En hann
dró í efa að rekja mætti hin mörgu
Potters-sjúkdómsmyndartilfelli til
mengunai innar í grannvatninu.
Hann benti á að eitt tilfelli hefði
komið upp í Garðinum þar sem
engin mengun mældist og þrjú til-
felli af þeim sex sem eftir væm
hefðu komið frá Keflavík en að í
því vatnsbóli hefði ekki mælst
TCE.
Ekkert hefúr verið rannsakað
svo vitað sé um tengsl mengunar
og Potters-sjúkdómsmyndar.
|ig urðu
áb mg
Þau mistök áttu sér stað,
þegar skrifaður var texti við
kort yfir mengunina á Suð-
umesjum í síðasta tölublaði
Helgarblaðsins,.að þar sem
standa átti Ég/1 (míkró-
grömm per lítra) stóð mg
(milligrömm per lítra). Beð-
ist er vel.virðingar á þessu.
Fimmtudagurinn 30. aprfl