Dagblaðið - 08.09.1975, Síða 7

Dagblaðið. Mánudagur 8. september 1975.
7
SJÁ JARÐSKJÁLFTA FYRIR
OG HEMJA ÞÁ
höfðu jarðskjálftafræðingar
fengið upplýsingar, sem komu
þeim til að spá því, að verulegur
jarðskjálfti yrði í Hollister
„kannski á morgun”, eins og
þeir komust að orði. Enda fór
svo. Næsta dag siðdegis, þegar
ibiiar Hollister voru að setjast
að snæðingi, fór jörðin að hrist-
ast undir þeim. Jarðskjálftinn
mældist 5,2 stig á Richter og olli
litlu tjóni en mikilli gleði fræði-
manna. Þar er stefiit að þvi, að
tækni finnist, sem geri kleift að
sjá fyrir jarðskjálfta, sem tal-
inn er munu verða allörugglega
i grennd við stórborgina San
Francisco einhvern tima næstu
þrjátiu árin og mun vafalaust
granda tugum þUsunda, ef hann
kemur að óvörum.
Feikilegur jarðskjálfti varð i
San Francisco árið 1906. Annar
slikur mundi hafa hryllilegar
afleiðingar, ef hann dyndi til
dæmis yfir um miðjan dag.
Miðað við fyrri reynslu mundu
stórar sprungur opnast i götun-
um. Mörg tonn af steinum og
gleri mundu þeytast á götuna.
Margar gamlar byggingar
hryndu i rUst, og aðalgatan i
Kinverjahverfinu yrði sem
kirkjugarður. SkýjakljUfamir
mundu skekkjast og fólk i þeim
þeytast um i ibUðum sinum.
Eldur brytist Ut hvarvetna.
Þannig færi, ef sá jarðskjálfti,
sem flestir spá að muni verða i
San Francisco ekki seinna en
upp Ur næstu aldamótum, dyndi
yfir.
Hafa kostað
74 milljónir
mannslifa
Það er engin furða þótt marg-
ir fræðimenn leggi nótt við dag
til að reyna að sjá jarðskjálfta
fyrir og hemja hann með ýms-
um leiðum.
Sambærilegur jarðskjálfti i
grennd við aðra borg i Kali-
fomiu, Los Angeles, er talinn
mundu granda 20 þUsundum og
slasa 600 þUsund, samkvæmt
meðaltalsreikningum.
Næst á eftir styrjöldum og
plágum hafa jarðskjálftar deytt
flest fólk i sögunni. Þeir hafa
grandað 74 milljónum manna,
að þvi er talið er, þegar með eru
taldar afleiðingar þeirra, svo
sem flóð, eldar og skriðuföll og
mannskaðinn, sem þær valda.
Lissabon lögð f eyði 1 jarðskjáifta
slikt endurtaki sig?
1775. Tekst að koma I veg fyrir, að
ekkert nema það, sem hann les
af tækjum.
Þannig má hemja
jarðskjálfta
í eldgosinu i Vestmannaeyj-
um þótti mörgum óliklegt að
vatnsdæling hefði einhver áhrif
á hraunflóð.
Siöar hafa menn orðið sam-
mála um, að dælingin hafi haft
góö áhrif. A sama hátt eru
visindamenn nU að þreifa fyrir
sér um leiðir til að hemja jarð-
skjálfta. Ef unnt er að sjá þá
fyrir með nokkurri nákvæmni,
er imnt að flytja fólk burt og
gera fleiri ráðstafanir. En aðal-
markmiðið verður að hemja
jarðskjálftana, svo að þeir verði
minni en ella.
SU tækni, sem kann að verða
aöalvopnið gegn jarðskjálftum,
var fundin af tilviljun árið 1966.
Visindamenn, sem störfuðu i
grennd við borgina Denver i
Bandarikjunum, tóku eftir, að
litlir jarðskjálftar urðu sam-
timis þvi, að eiturúrgangi var
dælt i brunna djUpt i jörðu við
framleiðslu taugagass. Eftir að
herinn hætti við þetta, dró Ur
jarðskjálftunum. Visindamönn-
um fannst mikið koma til
þessara jarðskjálfta, sem menn
hefðu hrundið af stað. Þeir
reyndu siðan að draga úr afli
jarðskjálfta með þvi að koma af
stað minni háttar jarðhræring-
um og „hleypa með þvi Ur
blöðrunni”. önnur aðferð er að
bora holur djúpt i jörðu og nota
vatnsdælingu til að létta
þrýstingnum af stóru svæði.
Slikar aðferðir eru nokkuð langt
komnar. Með þeim er fræðilega
unnt að draga úr mætti jarð-
skjálfta,ef hanner á næsta leiti.
En þær kosta ósköpin öll.
(Aðalheimild: Time)
Þeir eru farnir að spá
nokkuð nákvæmt um
jarðskjálfta úti i lönd-
um. Við ættum að
fylgjast vel með. Næsta
skrefið verður að
,,hemja” jarðskjálfta,
svo að hann valdi ekki
verulegu tjóni. Á þvi
sviði hafa einnig verið
unnin afrek að undan-
förnu.
Kinverjar eru snjallir. Yfir-
völd þar vöruðu fólk við yfirvof-
andi jarðskjálfta siðastliðinn
vetur. Klukkan sex að morgni
var gefin Ut þessi tilkynning:
„Samkvæmt spá herstjórnar-
innar verður sennilega mikill
jarðskjálfti i kvöld. Við krefj-
umst þess, að allt fólk yfirgefi
heimili sin og öll húsdýr verði
fjarlægð Ur gripahúsum.”
Til að örva fólk frekar til að
hlýða þessum boðskap var enn-
fremur tilkynnt, að kvikmyndir
yrðu sýndar utan húss.
„Um leið og tilkynningin hafði
veriö lesin,” segir i kinverskri
blaöagrein um þetta, „fóru
margir karlar og konur Ut með
öllum fjölskyldum sinum og
söfnuðust saman á torgi. Fyrsta
kvikmyndin var varla á enda,
þegar mikill jarðskjálfti, 7,3 stig
á Richterskvarða dundi yfir.
Mikill dynur eins og þruma
heyrðist frá iðrum jarðar. Mörg
hús hrundu þegar i stað. Af tvö
þúsund IbUum i hreppnum
særðust eða létust aðeins „þeir
þrjózku” I þessum jarðskjálfta,
þeir sem hunzuðu aðvörunina.
Allir aðrir voru heilir og ósárir,
og ekki einn einasti gripur fórst
hjá þeim, sem hlýddu.”
,,Kannski á
morgun”
Kinverjar munu hafa spáð
rétt um tiu jarðskjálfta siðustu
árin. Af tilkynningunni, sem
lesin var fólki i framangreindu
tilviki, sést hve öruggir visinda-
menn þeirra eru i sinni sök. Og
Bandarlkjamenn og Sovétmenn
ætla ekki að láta Kinverja
skjóta sér ref fyrir rass i þessu
kanna málið. Leiðangursmenn
dvöldust þar árum saman, en
timanum var vel varið. Sovét-
menn tilkynntu á alþjóðaráð-
stefnu árið 1971, að þeir hefðu
náð takmarkinu og fundið að-
ferðir til að þekkja merki um
yfirvofandi jarðskjálfta.
Visindamenn fara eftir ýms-
um fræðilegum merkjum um
þessiefni sem ekki verður farið
Ut i hér. Kinverjar leggja jafn-
framt áherzlu á annað, svo sem
einkennilega hegðun dýra, áður
en jarðskjálftar verða. Svanir
flýðu burt frá vötnum, tigrisdýr
hætti að æða um búrið og hestar
hegöuðu sér einkennilega áður
en jarðskjálftinn I Hollister
dundi yfir.
Þannig virðast dýrin finna á
sér, að eitthvað ógurlegt sé i
vændum, meðan maðurinn veit
Jarðskjálftinn mikli I San Francisco 1906.
Agnar Guðnason.
-
Einkennileg hegðun
dýra fyrir skjálfta
Sovétmenn voru majina
fyrstir til að leggja áherzlu á leit
að góöri forspá um jarðskjálfta.
Það var 1949, þegar jarð-
skjálftar i Siberíu ollu skriðum,
sem grófu þorpið Khait og
deyddu 12 þúsund manns. Þetta
olli skelfingu i Sovétrikjunum,
og leiðangur var gerður Ut til að
frekar en öðru. Bandarikja-
menn stæra sig af réttri spá um
jarðskjálfta, sem varð i fyrra-
vetur f bænum Hollister.
Frá stöðvum með fram San
Andreassprungunni i Kaliforniu
tæpir 4000litrar, var framlegðin
á árskúna kr. 53.333,-.
Með þessum samanburði vildi
ég benda á það, að þýðingar-
mesta verkefni leiðbeininga-
þjónustunnar I samvinnu við
bændur er að auka arð af hverj-
um grip, það gefur bóndanum
meiri tekjur og samkvæmt regl-
unni ódýrari matvæli á borð
neytandans.
Miklar framfarir hafa orðið á
sviði búfjárræktar á undanförn-
um árum, meðalnyt kúa hefur
hækkað um 50 litra á ári. Þar
sem bændur hafa tekið þátt i
starfsemi sauðfjárræktarfélaga
hefur kjötmagn eftir hverja *
kind einnig aukizt verulega.
Starfsemi búf járræktar-
félaganna þarf að efla og fá sem
flesta bændur til virkrar þátt-
töku i þeim. Bætt ræktun, betri
heyverkun, aukin arðsemi bU-
fjárins, er mun vænlegri til að
stuðla að hagkvæmri fram-
leiðslu en einhliða fjölgun
gripa.
Vonandi láta bændur ekki
leiða sig Ut i ógöngur með öllum
áróðri sem rekinn er fyrir
stækkun búanna, þeir verða
sjálfir að finna hvaða bústærð
hentar hverjum einum og hvað
landið þolir, sem þeir hafa yfir
að ráða. í þessu óhóflega kapp-
hlaupi að öðlast einhver lifs-
gæði, sem flestir álita að felist i
seðlabúntum, vill gleymast að
lifa lifinu i sátt og samlyndi við
sjálfan sig og umhverfi sitt.
Í
„VarÓveitiö
augnablikió
Eftirárerhún
eínu ári eldri -
og þá er þaó of seint
aó taka „5 ára mynd“....
Bari\a __ Cokxircvtrtf’hoto
Tánínga - /TS 1
Brúóhjóna - l
Fjölskyldu - l^lj
Ferminga - yr J
Portrett - -----------------
MATSWIBELUND

LITMYNDIR