Dagblaðið - 01.03.1977, Síða 9

9
DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 1. MARZ 1977 _
r
Sveitastjórnarmenn fullglaðir ídráttarvaxtaálögum?
Dráttarvaxtavextir þeirra
stangast á við hæstaréttardóm
Seðlabankinn og Gjaldheimtan íReykjavík viðurkenna ekki þær álögur
Svo virðist sem flest sveitar-
félög landsins leggi dráttar-
vaxtavexti á gjaldfallin útsvör
og fasteignagjöld þrátt fyrir að
það samræmist ekki hæstarétt-
ardómi frá 1974.
Magnús E. Guðjónsson, fram-
kvæmdastjóri Sambands ís-
lenzkra sveitarfélaga, sagði í
viðtali við DB í gær að það væri
löngu orðin hefð að sveitarfélög
legðu saman viðkomandi skuld
og áfallna dráttarvexti einu
sinni á ári. Eftir þessa sámlagn-
ingu eru dráttarvextir svo
reiknaðir af öllu þannig að
reiknaðir eru dráttarvextir of-
an á eldri dráttarvexti.
Páll Þorsteinsson deildar-
stjóri í Gjaldheimtunni í
Reykjavík sagði að þetta væri
ekki gert þar, enda kynni það
að reynast ólöglegt. Árið 1974‘
kvað Hæstiréttur upp dóm
vegna nokkurra ára gamallar
skuldar manns eins við Gjald-
heimtuna í Reykjavík. Var
manninum gert að greiða upp-
haflega skuld auk 1% dráttar-
vaxta á mánuði allan tímarin.
Voru það venjulegir dráttar-
vextir þá. Engar samlagningar
voru tilgreindar þar um ára-
mót, eða einu sinni á ári, sem
virkað hefðu til hækkunar end-
anlegrar upphæðar.
I lögum um tekjustofna sveit-
arfélaga segir að dráttarvextir
af gjalddföllnum útsvörum og
fleiri gjöldum skuli reiknast
með sama hætti og Seðlabank-
inn segir bönkunum fyrir lög-
um samkvæmt.
I lögfræðingadeild Lands-
banka tslands var blaðinu tjáð
að samlagningar, eins og sveit-
arfélögin virtust tíðka, skv. frá-
sögn blaðsins, tíðkuðust ekki
þar. Dráttarvextir væru alltaf
reiknaðir jafnháir af skuldar-
upphæðinni óbreyttri, henni og
samanlögðum dráttarvöxtum
væri aldrei slengt saman til að
geta lagt hærri dráttarvexti á á
eftir.
Lögfræðingar Seðlabank-
ans, Sveinbjörn Hafliðason og
Sigfús Gauti Þórðarson, sögðu
báðir hina almennu túlkun þá
að dráttarvextir væru alltaf
reiknaðir á sama höfuðstól.
Þeir reiknuðust 2,5% í upphafi
hvers skuldamánaðar, fjöldi
mánaða skipti þar engu máli.
í viðtali við gjaldheimtu-
stjóra ónefnds sveitarfélags í
gær vildi hann ekki kalla þetta
c jglegt, þetta væri frekast gert
ul að hvetja fólk til að greiða.
Er hann var spurður hvort
þetta væri þá ekki eins hægt
mánaðarlega til enn frekari
hvatningar gaf hann ekkert út
á hvort það væri mögulegt lög-
um samkvæmt en sagði einfald-
lega: „við viljum ekki gera
það“.
Ef einstaklingur skuldar
sveitarfélagi 100 þús. kr. í þrjú
ár þarf hann að greiða 219 þús.
kr. til að gera málið upp, en
skuldi hann banka sömu upp-
hæð þarf hann að greiða 190
þús. Munurinn er tæplega 30
þús. krónur.
-G.S.
MINNING ÁSTU
Þessi mynd Astu Sigurðardóttur er máluð skömmu eftir 1950. DB-mynd Bjarnleifur.
Kynferðisfasisminn gengur
sinn gang. Skrýtið var það, til
dæmis, á hinni fögru vefnaðar-
sýningu á Kjarvalsstöðum á
dögunum, að þar skyldu lang-
flestir gestnr vera kvenfólk.
Þannig var að minnsta kosti þá
dagstund sem ég var þar, þótt
það hafi kannski verið tilvilj-
um. Eða höfðu einhver leynileg
boð gengið um bæinn að vefn-
aður væri nú einu sinni
kvennaverk og ekkert fyrir
karlmenn?
Á sunnudag þyrptist múgur
og margmenni í Norræna húsið
að hlýða á kynningu á verkum
Ástu Sigurðardóttur. Sama sag-
an þar: kvenfólk í miklum
meirihluta á meðal áheyrenda.
Stafar þá áhugi manna á mynd-
list og bókmenntum einkanlega
af kynferðis-ástæðum, eða er að
minnsta kosti á einhvern hátt
kynferðislega skilyrtur, eða
stafaði aðsókn að Norræna hús-
inu og Kjarvalsstöðum af ein-
hverju öðru en áhuga á bók-
menntum og myndlist?
Skrýtnast af öllu er þó ef
áhugi er að vakna upp á nýtt á
Ástu Sigurðardóttur og verkum
hennar vegna þess að þar sé
mál flutt í nútíma-
kvenfrelsisbaráttu, gegn kúgun
kvenna í borgaralegu sam-
félagi, eða slíkt. En það var
ekki að skilja á Bergljótu Krist-
jánsdóttur sem á sunnudaginn
flutti skörulega ræðu um Ástu
og sögur hennar. Sjálfsagt má
nú nota sér og leggja út af
sögunum í umræðu um slík og
þvílík efni, og hafa um Ástu
þau hversdagslegu sannindi að
ævi, verk og örlög hennar hafi í
ríkum mæli ráðist af félagsleg-
um aðstæðum og ástæðum, þar
á meðal kynferðislegum, sem
henni voru óviöráðanlegar og
þar með um megn að rísa gegn
þeim. En vísvituðum kven-
frelsisboðskap eða félagslegri
ádeilu er varla fyrir að fara í
þessum sögum: áhugi þeirra
beinist yfirleitt ekki að sam-
félagi heldur að lýsingu ein-
staklings í sjónarmiðju sagn-
anna, og að vísu í vaxandi mæli
að þjáningu einstaklinga í
seinni sögunum. En er það þá
endanleg skýring eða ráðning á
sögum Ástu Sigurðardóttur að
þær lýsi draum um frelsi sem
enginn vegur var að rættist í
borgaralegu samfélagi hennar
tima, vonleysi og þjáningu þess
sem þráir og keppir að raun-
verulegu frelsi i slíku sam-
félagi sem sögurnar líka lýsa?
Það má svo sem vera að slíka
skýringu megi hafa við sögurn-
ar, og í þá átt heyrðist mér
Bergljót vera að fara á sunnu-
daginn. En varla er hún einhlít.
Ekki veit ég hvaða heimildir
Bergljót Kristjánsdóttir hafði
um ofboð mikið og hneykslun
sem farið hafi um borgaraskap-
inn í bænum þegar fyrstu sögur
Ástu Sigurðardóttur birtust.
Vísast er að svo hafi verið. Eg
man að vísu sjálfur fullvel þeg-
ar þessar sögur komu út í tíma-
ritinu Lífi og list, og það sem ég
man frá þeirri tíð er ekki
gremja, heift eða hneyksli held-
ur þvert á móti hrifning og
aðdáun á þessum sögum, frá-
sagnaefni og frásagnarhætti
þeirra, á höfundinum fyrir
dirfsku og einlægni hennar, á
þeirri nýju persónu sem sög-
urnar leiddu í ljós. Það var
dauður maður sem ekki fann að
nú var eitthvað nýtt að ske. Og
þessi fyrstu áhrif hafa orðið svo
varanleg að um helgina varð
maður hálf-hvumsa að frétta að
nú væri verið að „uppgötva"
sögur Ástu upp á nýtt og ætti að
fara að „kynna“ hana fyrir les-
endum, og þurfti að hugsa sig
um til að muna að aldarfjórð-
ungur er liðinn síðan þetta var
og heil kynslóð lesenda komin
til sem varla hefur haft mikið
af þessum sögum að segja.
Fyrstu sögur Ástu Sigurðar-
dóttur birtust í Lífi og list 1951.
Tíu árum síðar kom út kennar
eina bók, tíu sögur, með nafni
hennar fyrstu ' og frægustu
sögu, Sunnudagskvöld til
mánudagsmorguns. Á sunnu-
dag var að vísu lesin áður
óprentuð saga, Kona Símonar
frá Kýrene, sem mun vera frá
seinni árum hennar, og flutt
ljóð sem ekki hafa áður birst,
og gefið til kynna að til væri
meira óþekkt efni eftir höfund-
inn. Hvað um það: það er í
krafti hennar fyrstu sagna sem
nafn Ástu hefurorðið varanlegt
og þeirra vegna á hún sinn sér-
staka stað í samtíðarbókmennt-
unum. Og það var vel og ræki-
lega rifjað upp á sunnudaginn.
Það hefur oft verið sagt um
Ástu Sigurðardóttur að allar
sögur hennar sem máli skipta
snúist um hana sjálfa, enda hét
söguhetjan Ásta i fyrstu sög-
unni. Áreiðanlega átti þessi
hiklausa samsömun höfundar
og söguhetju sinn ríka þátt í
þeirri dirfsku, einlægni sem
menn fundu í sögunum. Samt
er óvarlegt að taka höfundinn
alveg á orðinu í þessu efni og
líta þar með á sögurnar fyrst og
fremst sem persónulegar heim-
ildir eða skilríki: það er að
minnsta kosti ekki þess vegna
sem þær eiga svo sterkt líf enn í
dag. En líka má segja um Ástu,
og er oft sagt, að hún hafi
aldrei „staðið við“ fyrirheit
sinna fyrstu sagna. Skýringar á
því er þá að leita í sögunum
sjálfum, andstæðum sem þær
lýsa og auðnaðist ekki að sætta
né samsama. Þær eru að vísu
auðfundnar. Þar er þá annars-
vegar krafa fyrstu sagnanna,
götustelpunnar í Sunnudags-
kvöld til mánudagsmorguns og
Gatan í rigningu um skefja-
laust frelsi, óheft líf. Og hins
vegar í sögum eins og Draumur-
inn, I hvaða vagni, Páskaliljur
hugsýn eða þrá eða draumur
um miklu venjulegri farsæld,
barnsfæðingu og móðurást, hjú-
skap og búskap. Þetta eru
skautin tvö, andstæðurnar í
þeirri kvenlýsingu sem beztu
sögur Ástu snúast um. Og þær
rúmuðust ekki saman í skáld-
skap né veruleika.
Fróðlegt var að heyra á
sunnudaginn frásögn Oddnýjar
Sigurðardóttur, systur Ástu, af
bernsku þeirra systra i af-
skekktri sveit á Snæfellsnesi,
við lífshætti og búskaparlag lið-
innar tíðar. Samt væri Asta Sig-
urðardóttir enn ekki orðin
fimmtug að aldri ef hún hefði
lifað. Frá hinum forna sveitasið
berast þær systur um ferming-
araldur beint inn í nútíma að
verða til, Reykjavík stríðsloka
og eftirstríðsára þar sem sögur
Ástu áttu eftir að eiga sér stað.
Svona stutt er á milli gamalla
tíma og nýrra. En ef þessar
sögur þiggja líf af andstæðum
sem þær lýsa stafar það
kannski af andstæðum tímanna
sjálfra þegar þær urðu til og
gerast og vitna síðan um.
En taka má eftir því að efni-
við sinna síðustu verka, mann-
spilanna sem hún var að teikna
á sínum síðustu árum, og sýnd
eru ásamt fleiri myndum Astu i
Norræna húsinu, og sögunnar
um Konu Símonar frá Kýrene,
sótti hún aftur til bernskuár-
anna, í þjóðsögurnar og biblíu-
sögurnar.
ÓLAFUR
JÓNSSON
Bók
menntir