Dagblaðið - 21.03.1977, Blaðsíða 11

Dagblaðið - 21.03.1977, Blaðsíða 11
DAGBLAÐIÐ. MANUDAGUR 21. MARZ 1977. 11 A HANABJALKA MEÐ ERRÓ Myndlist AÐALSTEINN INGÓLFSSON Svæöió í kringum St. Ger- main kirkjuna í París hefur ávallt verið tengt listum. Þar bjuggu og störfuðu margir helstu sporgöngumenn í nú- tímalistum, þar búa listamenn enn og mýgrútur af litlum sýningarstöðum og notalegum smáverslunum fyllir upp í myndina. Þar hefur Guð- mundur Erró einnig haft vinnustofu sína í mörg ár, ekki auðfundna. Undirritaður vafraði upp á rnargar hæðir og inn í mörg sund áður en at- hvarfið fannst. ,,Þú hefur villst,“ sagði Erró glettnislega þegar ég loks stóð lafmóður á þröskuldinum hjá honum. Ég vissi sem var að hann opnaði ekki fyrir fólki nema hringt hefði verið áður og hafði ég náð í hann nýkominn frá Thailandi. „Það er svo mikið af fólki hér sem hefur ekki annað að gera en að ganga um og sníkja af listamönnum," sagði Erró, — „ég er alveg hættur að opna dyrnar þegar bankað er óvænt." Hann talar enn ágæta íslenzku, en bætir gjarnan við setningar hinu franska „hein?“. „Eiturlyf“...... Vinnustofan er lítil og þrí- skipt, hvítmáluð og málar Erró í stærsta herberginu við dags- ljós. Þar standa nú raðir af strigum sem hann var að koma með frá Thailandi þar sem hann á hús og vinnustofu og dvelst nokkra mánuði á ári. „Ég verð að mála á litla stríga þar, annars get ég ekki tekið þá með mér í flugvélinni, — tollurinn heldur alltaf að ég sé með birgðir af eiturlyfjum...“ Erró skellihlær. Eg spyr hvort hann hafi meira gaman af að mála á stóra fleti. „Tvímælalaust. Áhrifin verða sterkari, hein? Sjáðu þessa.“ Hann sviptir dúk af 2x4 metra málverki sem hangir á veggnum. „Þetta er eitt verk úr myndröð til heiðurs nær óþekktum málara sem Napóleon lét lífláta og við erum nokkrir málarar að vinna að myndum sem eru tilbrigði um einu myndina sem til er eftir hann. Frummyndin og til- brigðin verða svo sýnd saman bráðlega.“ í myndinni teflir Erró saman tilvitnun í bardaga- senu frummyndarinnar, nú- tíma bardaga úr stríðsblöðum, ásamt svipmyndum úr kvik- mynd Kubricks 2001, lesnum afturábak. Hvað snart þig við ævi þessa óþekkta málara? spyr ég. „Örlög hans. Hann var fórnardýr valds, — eins og margir eru í myndum mínum.“ Eitt vex af öðru Hvað ræður samsetningun- um í myndunum? „Blessaður vertu, þetta vex eitt af öðru, — ein tilvitnun getur af sér aðra. Yfirleitt gengur þetta mjög vel. Ég ætla að sýna þér fleiri myndir." Og Erró hefst handa við að draga fram nýlegar myndir úr mörgum nálægum stöflum og segist vera nýbyrjaður að nota olíuliti aftur eftir langt hlé, en segist oftast nota lakk sem skapi sterkari andstæður. Rétt er það, olíumyndir Errós eru mýkri og skil milli hluta ekki eins skörp. Flestar eru þær sambland geimvísindatilvitn- ana og búta úr málverkum Ingres, — geimvélin andspænis lungamjúku holdi. Ég spurði hvernig hann færi að því að ná í allar þessar myndir úr geimvís- indum. „Ég á vini allstaðar. í Bandaríkjunum var ég með passa upp á það að ég mætti heimsækja NASA (Geimvís- indastofnun USA) og skoðaði þar hvern krók og kima.“ Ég spyr hvort hann noti mynd- varpa við gerð mynda sinna. „Nei. Eg teikna og mála allt fríhendis á strigann." Hvað hefði stóra myndin hér að fram- an tekið langan tíma. „Tja, — mánuð líklega. Annars hefði mátt gera hana á styttri tíma.“ Hlutverk grafíkur Ur málverkunum förum við yfir i grafíkmyndirnar. Eg segi Erró frá sýningu þeirriá grafík- myndum hans sem haldin var að Kjarvalsstöðum á síðasta ári. „Hneykslaði japanska serían nokkra?" spyr hann og glotti við tönn. Ég hélt ekki. „Sjáðu muninn á þeim og sambærileg- um myndum frá Indlandi. Sko, þeir ýkja ekki limina eins mikið og japanarnir. Þetta eru einhverjir komplexar í þeim“. Eg spyr hvaða hlutverki grafík in gegni í starfi hans. „Eg hef mun meira gaman af því að mála, — grafík geri ég aðeins þegar ég er beðinn um það og þá vinn ég mjög náið með prenturunum. En ég fæ sjálfur mun meira út úr málverkinu, tilfinningalega." Við skoðum nýjar bækur um Erró sem voru að koma á markaðinn og er hann sérlega ánægður með eina eftir Pierre Tilmann sem hann hælir á hvert reipi fyrir innsýn og skýra hugsun. „Margir þess- ir ungu skriffinnar um list. Þeir eru stórkostlegir, þeir skrifa svo vel.“ Vinnuþjarkur Auðsætt er að Erró hefur eins og aðrir ánægju af því þegar list hans er veitt athygli, en hann er algjörlega laus við sjálfumgleði. Ennþá meiri nautn hefur hann af handverk- inu sjálfu, gllmunni við að koma saman málverki og hefur hann orð á sér fyrir að vera mikill vinnuþjarkur. Hann hefur ekki síður ánægju af handverkum annarra og er óspar á hól þegar hann rekst á eitthvað sem honum fellur í geð. Hann sýnir mér teikningar með súrrealísku yfirbragði eftir thailenskan listamann sem hann ætlar að koma á framfæri í París og notar sterk lýsingarorð um nokkra unga listamenn sem hið þýska gallerí hans, Buchholz í Miinchen, hefur tekið upp á arma sér. Talið berst að hinum norsk- sænska listamanni Öyvind Fahlström sem nú er nýlátinn. „Það var gríðarlegt áfall. Hann var einn besti vinur minn og einhver mest lifandi persónu- leiki sem ég hef þekkt. 48 ára gamall var hann, fór úr krabba." Ég spyr hann um aðra listamenn sem honum finnst hann eiga eitthvað sameigin- legt með. Vinir og kunningjar Erró hlær. „Eg veit ekki hvað skal segja. Við sýndum oft saman, Fahlström, ég, Baru- chello og Liebig. En þeir eru margir sem ég hef dálæti á.“ Má segja að þið fjórir opnið allir verk ykkar fyrir fjölda- mörgum möguleikum og tengið saman marga myndheima? spyr ég. „Ekki fjarri lagi.“ Ég spyr hvort hann hafi séð eitthvað af nýlegri íslenskri list. Erró segir að allar fréttir frá Islandi séu heldur slitróttar, en segist þó hafa verið hrifinn af því sem hann hefur séð eftir Gunnar örn Gunnarsson sem heimsótti Erró fyrir ári. í tilefni af yfirlitssýningunni sem nú stendur yfir í nýju lista miðstöðinni Pompidounauti spurði ég Erró um kynni hans af Marcel Duchamp. „Ég þekkti hann vel í mörg ár, hann kom m.a. fram í kvikmynd minni „Grimaces" árið 1964 og ég hitti hann oft eítir það. Hann var ..-.kulegur maður.“ Hafði Duchamp áhrif á málverk hans? „Áreiðanlega. Allavega kímnigáfa hans.“ Brosandi land Ég spyr um veru hans í Thai- landi. „Fólkið þar er alveg ein- stakt, með afbrigðum alúðlegt, ávallt brosandi, — og meinar það. Þar hef ég aðallega sam- band við þá sem gera risaskiltin fyrir kvikmyndahúsin, ég hef gaman af vinnu þeirra, — hef notað tilvitnanir frá þeim. Nú, svo hafa þeir fengið lánaða hluta úr mínum málverkum fyrir bíóauglýsingar og hæla mér fyrir hversu gott sé að stela frá mér...“ Við hlæjum báðir. Ég spyr um hvort hætta sé á því að Thailand fari sömu leið og Víetnam. „Ekki í bráð. En það tekur svona tíu ár. Skæruliðar hafa starfað þar lengi." Verður þá breyting til hins verra? spyr ég. „Ég held ekki. Bændurnir munu þá alla- vega hafa í sig og á. Verst ef kommúnistarnir uppræta þjóð- sögur Thailendinga og galdra- trú sem eru hreinasta gull- náma. Þetta er yndislegt land.“ Við ræðum fyrirhugaða sýn- ingu Errós á Listahátíð 1978 og hann er sneisafullur af hug- myndum sem tengja mætti henni. Síðan hringja amerískir kunningjar og stefna honum til miðnæturveislu. Okkur er ekki til setunnar boðið og Erró fylgir mér að næsta neðan- jarðarsporvagni. Við tökum þó á okkur krók til að skoða hús það sem Píkassó bjó 1 meðan hann dvaldi í París, og Erró reytir af sér brandara um þær gömlu listamennakempur sem sjá má á þessum slóðum. „Skilaðu kveðju til allra heima,“ segir hann og er horfinn eins og eldibrandur fyrir næsta horn í kvöldnepj- unni. Orkunýting Stór hluti íslendinga er farinn að viðurkenna nauðsyn þess að hraðað verði eins og framast er kostur uppbyggingu iðnaðar í landinu. Sérstaklega er þetta aðkallandi í þeim landshlutum sem sjá fram á fólksfækkun vegna fábreytni í atvinnulífinu. Aukinn iðnaður (stór og smár) þarf mikla orku og af henni höfum við nóg. Við þurfum aðeins að hafa nægar birgðir af henni tiltækar svo að við getum dregið sem mest úr notkun rándýrrar (og brátt ófáanlegrar) olíu. Það er stór- furðulegt að til skuli vera sprenglærðir áhrifamenn (t.d. þingmenn og verkfræðingar) sem virðast næstum tapa vitglórunni, þegar um er að ræða nauðsynlegar fjárveiting- ar til orkuvirkjana, en halda öllum sönsum þegar geysi- miklu fjármagni er dælt i ríkis báknið sem er á góðri leið með að éta þjóðina út á gaddinn. Andólfsliðið gegn virkjunum vill ekki láta framleiða inn- lenda orku til vara gegn margs konar óhöppum en það er ekk- ert séð athugavert við það að kaupa og reka svo tugum skiptir dísilstöðvar, sérstakdega vestan-, norðan-og austanlands, og milljarða niðurgreiðslur vegna húsahitunar þykja bara sjálfsagðar. Við verðum að finna allar hugsanlegar leiðir til að nýta sem bezt og víðast innlendu orkuna. Eg hef oft bent á það að fram ætti að fara athugun á þvi að reka samgöngutæki í þéttbýli og milli stærstu þétt- býlisstaða með innlendri orku. Það hefur verið daufheyrzt við þessu og hafa þá oft verið skipaðar.nefndir fyrir minna en hér er í húfi. Það er talið af þeim, sem bezt vita, að litil sem engin olía verði eftir í heiminum eftir 20-30 ár. Þess vegna er orðið fyllilega tímabært að fara að athuga hvernig við.gerum hagkvæmast notað okkar innlendu orku á sem flestum sviðum, þar á meðal til samgangna. Það er fullvíst að þeir ungu menn, sem nú eru að byrja að aka bíl, verða að nota aðra orku en olíu, þegar starfsaldur þeirra er hálfnaður, því að þá veröur olía ófáanleg eða svo dýr að lair geta keypt hana. Vonandi verður þá orðið auðvelt að nota innlenda orku i staóinn. Bílaþvagan hér í Reykjávík á mesta annatímanum er að verða hrein vitfirring. Mér er tjáð af kunnugum að slysatíðni sé hér mun meiri en til dæmis í Kaupmannahöfn. Þessi mikli slysafjöldi veldur gífurlegum tryggingagjöldum bílaeigenda, stórkostlegum útgjöldum þjóðarinnar í heild og mjög miklu óbætanlegu líkams- og sálartjóni sem hin alltof mikla bílaumferð veldur. Það er engu líkara en enginn nenni að ganga smáspotta, frekar er ekið í bílum þótt það taki lengri tíma en að ganga. Milljónum króna er puðrað út í loftið í algeru tilgangsleysi með óþörfum bilaakstri, sérstaklega er það yngra fólkið sem þetta gerir. Ég held að þeir, sem stjórna skipulags- og samgöngumálum hér í R.vík, séu tæpast með á nótunum hvað snertir aug- ljóst breytt viðhorf í orku- og samgöngumálum á komandi tímum. Það er t.d. ekki gert ráð fyrir nægum brautum fyrir hjólreiðar en þær gætu verið stór liður í olíusparnaði og heilsubót. Líka þarf að gera ráð fyrir rafmagnsbrautum milli helztu hverfa á öllu svæðinu Mosfellssveit—Hafnarfjörður. Ef til vill væri hagkvæmt að leggja járnbraut milli Reykja- víkur og Akureyrar yfir hálendi landins og líka væri athugandi aó leggja „hund“ um leið. örugglega yrði ekki mikið álag á honum á þessari leið. 1 Bandaríkjunum er verið að kanna ýmsar leiðir til full- komnunar járnbrauta. Mig minnir að þær geti náð 3-400 km hraða á klukkustund. Allir flutningar innanlands eru nú orðnir óhóflega kostnaðarsamir, bæði vegna strjálbýlis og hins mikla oliu- og viðhaldskostnaðar þunga- flutningatækja. Það er orðin brýn nauðsyn að bæði yfirvöld og almenningur geri sér grein fyrir hinum breyttu viðhorfum, sem blasa við í orku- og sam- göngumálum. Viðhaldskostnaður vega- kerfisins, bæði í þéttbýli og strjálbýli, verður alltaf geysi- þungur á þjóðinni ef bifreiðar verða eingöngu notaðar á veg- um landsins, jafnvel þótt aðal- vegir'nir verði malbikaðir eða steyptir. Hinn mikli viðhalds- kostnaður gatna hér í Reykja- vík sannar þetta ljóslega. Kjallarinn Ingjaldur Tómasson Framtíðarsýn Tækniframfarir munu verða mjög miklar í orkumálum á komandi árum. Talað er um að brátt megi senda orkuna þráðlaust með aðstoð gervihnatta landa á milli og ekki er ólíklegt að áður en langt um líður megi senda orkuna þráðlaust til hvers notanda alls staðar á landinu, þar meó talið bílar og skip. Það má segja að björt framtíð blasi við íslendingum hvert sem litið er. Viðeigumeitthvert orkuríkasta land heimsins. Við getum ræktað mestallt landið „allt frá grasi upp í skóg“ í allt að 600 metra hæð. Við eigum möguleika á að nýta ein gífur- legustu og víðáttumestu fiski- mið í heimi. Ekkert af þessu verður þó veruleiki nema þjóðin og forystumenn hennar „þekki sinn vitjunartíma" og hagi störfum og stefnu sam- kvæmt kröfum nýs tíma. Það hefur komið til tals að senda orkuna með aðstoð gervi- hnatta beint frá orkuverum hér til annarra landa. Ég tel að það væri mikið glapræði, ekki ólíkt þVÍ að senda hráefni óunnið út úr landinu. Islendingar eiga að nýta orkuna sjálfir, bæði til uppbyggingar, bættra kjara og til gjaldeyrisöflunar til tryggingar efnahagslegu sjálf- stæði þjóðarinnar. Við verðum að hafa það hugfast að þjóðinni fjölgar ört og allar vinnandi hendur þurfa ætíð að hafa næg arðbær verkefni og góða lífsaf- komu. Vonandi verður framtíðarsýn fyrsta ráðherra Islands, Hannesar Hafsteins, orðin að veruleika um næstu aldamót. Að lokum tvö erindi úr Alda- mótaljóðum. Sé ég í anda knörr og vagna knúða krafti sem vannst úr fossa þinna skrúða, stritandi vélar, starfsmenn glaða og prúða, stjórnfrjálsa þjóð með verzlun eigin búða. Þá mun sá guð. sem veitti frægð til forna, fósturjörð vora reisa endurborna. Þá munu bætast harmasár þess horfna, hugsjónir rætast, þá mun aftur morgna. Ingjaldur Tómasson verkamaður.

x

Dagblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið
https://timarit.is/publication/260

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.