Dagblaðið - 18.10.1977, Blaðsíða 15

DAC.BLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTÖBKR 1977.
„Kennarinn tók á móti okkur krökkunum með því að hefja raust sína á danskri tungu. Við skiidum auðvitað ekki orð af því sem hann sagði. Allar bækur eru á dönsku og
prófin líka. Þetta hefur sín áhrif, námsárangur verður ekki eins góður.“
vægar ðkvarðanir. Þegar at-
kvæðagreiðslan var um
inngöngu í Efnahagsbanda-
lagið, sýndu Grænlendingar
það svart a hvítu að þeir vilja
ekki iata náttúruauðlindir
sínar undir ókunna herra. Um
80% Grænlendinga greiddu at-
kvæði a móti inngöngu, en eins
og kunnugt er samþykktu
Danir aðild aðbandalaginu.Það
sem mér finnst ieiðinlegast,"
sagði Bendo og varð haifhnugg-
in a svip, „erað allir halda að
Grænlendingar gangi bara um
fullir daginn út og daginn inn.
Þeir hafi engar skoðanir a mai-
unum. Þetta er rangt, en auð-
vitað eigum við í vandræðum
vegna áfengisneyzlu, alveg eins
og þið hér a Islandi."
Bendo sagðist ekki skilja það
sjónarmið, sem sífellt væri
hamrað á í blöðum í Danmörku,
en þar eru langar greinar um
það hversu mikið Danir töpuðu
a því að hafa Grænland undir
sinni stjórn. „Þeir virðast nú
ekki vera á því að losa sig við
landið, vegna þess að þegar
ljóst var hve miklum náttúru-
auðlindum landið bjó yfir, þá
samþýkktu þeir á þingi, að
Grænland skyldi vera eilífur og
óaðskiljanlegur hluti af Dan-
mörku. En við eigum eftir að
sja hve lengi það stendur,"
sagði Bendo.
sögðu Danir um
r
Islendinga,
þegar þeir voru hér
herrar.
Nií hefur þessi
saga færzt yfirá
Grænlendinga
þúsund. Það eru Danirnir, sem
hafa peningana, þeir hafa ráð a
því að vera útúrdrukknir alla
daga. Þegar verið er að tala um
að Grænlendingar innbyrði svo
og svo mikið afengismagn, þá
ma alls ekki gleyma þessum
tólf þúsund sem tilheyra herra-
þjóðinni.
Mér finnst það hryllilegt,"
segir Guðmundur, „hvernig
heilu byggðirnar eru lagðar í
eyði, eða réttara sagt hvernig
fólkið er rifið upp með rótum.
Það er stefna Dana að ef ein-
hverjir bæir eða byggðakjarnar
eru óhagkvæmir, að þeirra
mati, þa eru þeir einfaldlega
lagðir niður. Fyrst er verzlunin
á Grænlandi. Það getur verið
sárt fyrir fólk sem hefur alið
allan aldur sinn þar, að flytja í
algjörlega ókunnugt um-
hverfi." Guðmundur sagði að
sér hefði liðið illa að sja þessar
dökku hliðar a mannlífinu á
Grænlandi. Afleiðingar þess að
fjölskyldum væri þvingað
svona burtu væru þær að los
kæmist a þær, börnin hættu ef
til vill í skólanum, þar sem lítið
aðhald er fyrir hendi hja for-
eldrum sem eru í framandi um-
hverfi. Afleiðingar flutning-
anna væru oft atvinnuleysi,
fólkið lifir a einhverjum styrkj-
um, og því miður fara þeir að
miklu leyti í afengiskaup hja
Nú er það grænlenzka stúlkan
sem er skækjan og grænlenzki
bóndinn sem fer f kaupstaðar-
ferðina. Þetta vitum við að er
bull, grænlenzka þjóðin
stendur a heilbrigðum merg og
þó ýmis vandamai séu þar til
staðar, þa er það eins og alltaf
lítill hluti þjóðarinnar sem á
við þau að stríða.“
„Svo talar kennarinn
dönsku og við skiljum
ekki neitt.“
Bendo var í menntaskóla í
Danmörku þegar hún kynntist
Guðmundi. Við vildum þvf
„Fólkið rifið upp
með róturn"
Guðmundur hefur lagt sig
mjög eftir að kynnast öllum
hattum og siðum Grænlendinga
sem bezt. Hann hefur auðvitað
margoft farið og heimsótt
tengdaforeldra sína til Græn-
lands. Þau hjónin bjuggu þar
um tfma og þá vann Guð-
mundur t.d. verkamannavinnu
og ók leigubíl. Það eru ekki
fagrar lýsingarnar sem hann
gefur okkur af þvf lffi sem
Danir, herraþjóðin, lifa f Græn-
landi. „Þeir ganga þarna um og
eiga bókstaflega allt, sem þeir
koma nálægt. Þegar ég vann
þarna, þa fékk ég sömu með-
ferð og Grænlendingar, t.d. var
mér borgað helmingi lægra
kaup en þeim Dönum sem ég
vann við hliðina a. Það var
farið með mig a sama hatt og
Grænlendingana, þeir fa einnig
helmingi lægra kaup en Danir,
þó þeir vinni sömu störf. Það
var ömurlegt að sætta sig við
þetta hlutskipti og þarna var ég
i sömu sporum og Grænlending-
ar standa f daglega frammi
fyrÍF-Dönum.
Þótt slfellt sé verið að benda
a það f blöðum, sem auðvitað
eru gefin út f Danmörku, að
Grænlendingar drekki eins og
svfn, þá vil ég minna fólk a, að f
iandinu eru 12 þúsund Danir,
en Grænlendingar eru um 40
Ég var í menntaskóla í Kaupmannahöfn, þegar ég kynntist manninum mínum.
flutt a brott og svo skólinn og
læknisþjónustan. Þa atvinnu-
tækin, ef þau eru einhver. Það
gefur auga leið að fólkinu er
ekki gefinn neinn kostur annar
en að flytjast a brott einnig.
Það er búið að leggja niður um
80 bæi og byggðakjarna frá
stríðslokum. Fólkið var neytt til
að flytja f stærri byggðakjarna,
smalað þar saman f einhverjar
blokkir. Við skulum bara stað-
færa þetta a t.d. einhvern bæ
hér á landi. Það þætti ekki
mönnum bjóðandi, ef yfirvöld
hættu að halda uppi samgöng-
um við staðinn og allri þjón-
ustu. Hvað ætli Vestmannaey-
ingar segðu, ef farið færi svona
með þá? Þeir hefðu verið
neyddir til að búa hér afram
uppi a Iandi eftir gosið. Stjórn-
völd hefðu bara lýst þvf yfir að
þar væri ekki búandi og allir
þyrftu að flytja upp f Breiðholt,
þar sem búið væri að byggja
yfir þa fimm stórar blokkir.
Svona afgreiða Danir byggða-
kjarna vfðs vegar um ströndina
þeim sem verst eru staddir, það
er eina leiðin til að flýja burt
frá þessu öllu saman.
Fylliraftar og skœkjur
voru vinsœlt söguefni
hjó Dönum um
íslendinga.
„Við skulum bara segja að nú
hafa Danir skipt a Grænlend-
ingum og Islendingum f sögur
sínar um fyllirafta og skækjur.
Áður fyrr voru sagðar sögur af
þvf f Danmörku, að a Islandi
væru stúlkur jómfrúr, þar til
þær áttu sjöunda barnið f lausa-
leik. Þar í landi var lfka hlegið
heil ósköp að kotbændum fs-
lenzkum sem færu f kaupstaða-
ferðir, lúsugir og ógeðslegir og
kaupstaðarferðin endaði með
þvf að þeir lágu f drullunni a
götum Reykjavíkur, ,,dauðir“
af afengisneyzlu. Það er þvf
ekkert nýtt að Danir segi ógeðs-
legar sögur af nýlendum sfnum.
fræðast nanar um menntun,
svona almennt, í Grænlandi.
Við baðum hana þvf að segja
okkur fra þvf, þegar hún fór
fyrst í skólann heima hja sér í
Grænlandi.
„Eg atti heima rétt fyrir
utan Julianehaab. Pabbi minn
er bóndi þar. Við erum 14 syst-
kinin. Þegar við hófum skóla-
göngu, kunnum við auðvitað
enga dönsku. En kennarinn tók
a móti okkur með þvf að hefja
upp raust sfna a danskri tungu.
Við skildum auðvitað ekki orð
af þvf sem hann sagði. Það þarf
varla að taka það fram að allar
bækur eru á dönsku og prófin
líka. Eg tel að þetta dragi úr
námsárangri nemenda, þeir
detta út úr skóla, hætta þar við
fyrsta tækifæri." Guðmundur
kemur með smáinnskot:
„Hvernig ætli okkur fyndist
það ef allt væri kennt hér a
landi á ensku? Ég er hræddur
um að foreldrar væru heldur
óhressir með það, ef kennarinn
f skólanum tæki a móti þeim
með heilmikilli ræðu a ensku,
svo mundi hann útbýta enskum
bókum, sem nemendur ættu að
læra... Ætli okkur fyndist það
ekki óþolandi."
„Öll menntun er miðuð við að
aðeins sé hægt að ljúka skóla-
skyldunni f Grænlandi, til þess
að afla sér meiri menntunar,
sem er talin sjálfsögð mannrétt-
indi hér a Islandi, verður að
fara til Danmerkur,“ sagði
Bendo. Hún lagði leið sfna til
Kaupmannahafnar og var þar f
menntaskóla. Þegar hún svo
sótti um styrk til áframhald-
andi náms, fékk hún synjun á
þeirri forsendu, að pabbi
hennar væri of rfkur, hann
hefði of miklar tekjur. „Mér
fannst þetta ferlega skrýtið og
fór með henni til að athuga
hvort þetta væri nú ekki ein-
hver misskilningur,“ sagði Guð-
mundur. „Ég trúði þessu bara
ekki. En þetta var staðreynd,
hún fékk engan styrk til frek-
ara náms, svo það var úti um
það. Það er allt of dýrt fyrir
foreldra, sem eiga 14 börn, að
senda þau f skóla f Danmörku,
svo þá tók Bendo þá ákvörðun
að vinna f ár og safna sér fyrir
skólavist, en hún fór aldrei f
skólann, heldur til Islands með
mér,“ sagði Guðmundur.
„Ég skal segja þér, að nú sem
stendur eru aðeins 20 Græn-
lendingar f æðra námi, þ.e. f
mennta- eða haskóla. Ibúar
landsins eru um 40 þúsund og
eins og þú sérð þá eru þptta
afar fáir sem halda afram.
Enda er ástandið þannig að það
er alger skortur a menntuðum
Grænlendingum. Þú trúir þvf
kannski ekki, en það er enginn
grænlenzkur læknir til! öll
störf, sem krefjast menntunar,
t.d. tæknistörf og stjórnunar-
störf eru einokuð af Dönum.
Það eru þeir sem hafa þekking-
una. Vegna þessa hafa Græn-
lendingar misst trúna á sjálfa
sig. Þeir halda það að þeir geti
ekki gert hlutina. Þeir halda að
þeir geti ekki lært, en sem
betur fer er þetta mikiö að
breytast og yngra fólkið hefur
annan hugsanagang en t.d.
fólk a aldur við foreldra mfna.
Það fólk hefur sætt sig við að
Danir ráði öllu og traðki a
Grænlendingum. En unga
fólkið hugsar ekki svona. Það
getum við bezt séð a þeim mót-
tökum sem Anker Jörgensen
forsætisráðherra Dana fékk
þegar hann kom til Grænlands f
sumar. Hann er nú ekki vin-
sælli en það að hann var
grýttur af stórum hópi fólks og
þurfti að flýja f skip sitt. Það
var ekki eldra fólkið sem gerði
þetta, það var yngra fólkið."
Það er svo margt hægt að
segja frá Grænlandi, en ein-
hvers staðar verðum við að slá
botninn f. Litlu dætur þeirra
Guðmundar og Bendo voru lfka
löngu sofnaðar, en þær heita
Inga Dóra, 5 ara. og Súsan Vr, 4
ára. Blaðamaður þakkaði þvf
fyrir góðar veitingar og lagði af
stað út f myrkrið og rigninguna.
- KP