Dagblaðið - 15.03.1978, Síða 11

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 15. MARZ 1978.
..
II
STRANGAR ÆFINGAR
GEIMFARA
Vladimir Remek og aðrir
geimfarar frá A-Þýzkalandi, og
væntanlega Póllandi, hófu nám
við þjálfunarstöðina snemma i
desember 1976. Fyrsti hluti
námsins fólst í fræðilegu námi
samfara þotuflugi, líkamsþjálf-
un, undirbúningi undir flug í
þyngdarleysi, æfingum í að
stökkva úr þýrlu til jarðar yfir
frumskógi og fjöllum o.fl.
Geimfaraefnin verða að
gangast undir erfiðar æfingar
til þess að læra að nota lítinn
neyðarskammt af vatni, fatnaði
og matvælum, sem hafður er
um borð i geimförunum. Þá
verða þeir að dveljast i nokkra
daga á túndrum að vetrarlagi
eða i vatnslausri eyðimörk,
eftir lendingu fjarri fyrirhug-
uðum lendingarstað.
Þá læra hinir nýju geimfarar
undirstöðuatriði aflfræðigeint-
flugs, stærðfræði og siglingar-
útreikninga, undirstöðuatriði
hönnunar geimfarartækja,
stjarnfræði, geintsiglingarfræði
og notkun tölva. Kennsla þessi
er öll á háskólastigi.
Annar þáttur þjálfunarinnar
hófst í ágúst sl. Hún náði til
stjórnunar Sojus geimfara og
undirbúnings væntanlegrar
heimsóknar í Salyut geimstöð-
ina.
MIKIÐ STARF
FRAMUNDAN
Ljóst er að framvegis verður
meiri sérhæfing innan hinnar
fámennu stéttar geimfara. 1
framtiðinni verða smíðaðar
stórar byggingar í geimnum,
sólknúnar orkustöðvar, út-
varpsbylgjusjónaukar, auk þess
sem stöðvar verða byggðar, það-
an sem rannsóknarleiðangrar
til annarra hnatta verða
sendir. Það verður því að þjálfa
geimfara, sent eru sérfræðingar
i bygginga- og samsetningar-
störfum. stjarneðlisfræði og
jarðfræðirannsóknum.
Yfirborð og undirdjúp
VESTANGULPUR GARRÓ.
Almenna bókafólagið. Reykjavik 1977. 259
bls.
1 ritaskrá Guðmundar Daní-
elssonar er þessi bók hin þrí-
tugasta og níunda í röðinni.
Ekki man ég til að skáldsaga
eftir Guðmund hafi fyrr verið
nefnd sakamálasaga, eða
krimmi sem orðhagir menn
kalla nú svo, en þannig er
Vestangúlpur garró skilgreind-
ur á kápubaki. Hinn fjölvirki
höfundur er því að hasla sér
völl á nýjum vettvangi. En
reynist þó sjálfum sér líkur
sem vænta má.
Nú skal ekki spillt
fyrir væntanlegum lesendum
með því að rekja efni sögunnar.
Aðeins er rétt að geta þess að
hún gerist á kreppuárum, að
mestu á útgerðarstað nokkrum
sem í sögunni nefnist Her-
borgarstaðahverfi. Aðalpersón-
an er piltur undan Fjöllum,
Vitkor Hallsson að nafni. Fyrri
hluti, Forsagan, segir af upp-
vexti Viktors og kynnum hans
af kommum í kreppúnni, en
sagan sjálf greinir frá því
hversu pilturinn kemst i tæri
við brall nokkurt sem dregur á
eftir sér langan slóða og ófagr-
an áður en lýkur.
SAGAN OG ÞAÐ
SEMBAKVIDBÝR '
Ferill Guðmundar Daníels-
sonar er á margan hátt athyglis-
verður. Eins og allir vita sem
lesið hafa, hefur hann til
brunns að hera mikla sögu-
mannsgáfu og segir frá oft af
ærnum þrótti. Vestangúlpur
garró er vafalaust betra dæmi
þessarar gáfu en flestar aðrar
sögur Guðmundar frá seinni ár-
um. En sagan er einnig til
marks unt annað sem lesendur
Guðmundar þekkja vel frá fyrri
tíð. Af stflshætti hans og frá-
sagnarsniði er einatt sá keimur
sem gerir lesandanum örðugt
að taka verkið alvarlega. Höf-
undur blandar í mjöðinn efnum
sem ekki samlagast honum til
fullnustu. Og þess vegna finnst
lesandanum oft sem verið sé að
byrla sér annað en til stendur,
— þótt að visu sé fráleitt að tala
hér um eiturveigar.
Hvernig á góð saga að vera.
— í þessu tilviki sakamálasaga?
Slíkri spurningu verður að
leiða hest sinn hjá að sinni.
enda hafa flestir gert það. En
ætli megi ekki ætlast til þess að
höfundur kunni að spinna sögu-
þráð greitt og lipurlega, og
lialdi athygli lesandans vak-
andi, eftirvæntingu hans hvað
gerist næst: bindi og leysi
hnúta sína af hagleik. Þetta eru
ærnar kröfur, enda gengur
ýmsum illa að uppfylla þær. En
þótt Guðmundur Daníelsson sé
betur ,,í stakk búinn" til þess,
svo að gripið sé til tízkuorðtaks,
en flestir aðrir höfundar sem
nú eru á dögum vor á meðal, þá
nægir honum það ekki. Endi-
lega þarf hann að setja inn í
Bók
menntir
verk sitt eitthvert ,,innra
óveður“ sem helzt á að skaka
sögufólkið til grunna. Fyrir það
á að bera einhverja stórfellda
andlega reynslu, og lesandinn
þarf að komast á snoðir um
hana með einhverju móti. Fyrir
þvi verða persónurnar gjarnan
svo yfirvættis íbyggnar og
hátiðlegar að lesandinn er
eiginlega búinn að fá sig full-
saddan af þeim löngu áður en
bók lýkur.
HEILOG GEGGJUN
Viktor Hallsson frá Brik er
einn þessara „dularfullu“
manna i sögum Guðmundar
Daníelssonar. Og ekki að furða:
Hann er skáld. Þess vegna
þræðir hugsun hans ekki al-
faraleiðir:
„Ég er enn skrifaður í Brík
undir Fjöllum, það nægir. Að
öðru leyti á ég heima hjá sjálf-
um mér — í líkama mínum og
hugsun, ef þú skilur hvað ég á
við.“
GUNNAR \
STEFÁNSSO
Guðmundur Danielsson.
„Néi, skolla kornið,“ sagði
Billi Billa, „ég er ekki viss um
ég skilji þig.““ Og lái honum
hver sem vill.
Kannski er betra að skilja
þessa ræðu: annað mál hversu
trúverðug hún er í munni
manns sem spjallar við vinnu-
félaga sinn: „Hylting er verkn-
aður, en ekki orð,“ sagði piltur-
inn um leið og hann greip nýj-
an fisk úr kösinni og skar af
honum hausinn. „Eða kannski
eru byltingar fyrst og fremst
náttúruhamfarir, — öflugur
iarðskjálfti í þjóðlífinu. Það
myndast spenna í djúpinu, og
loksins springur jarðhellan, og
það sem var uppi þrýstist niður.
Eftir hamfarirnar er kannski
hægt að byggja nýjan heim, þar
fyrir er ekki víst hann verði
betri en sá gamli. Bylting er
ekki ræðuvaðal! eða kvæði,
heldur náttúrulögmál og blind
miskunnarlaus athöfn. Ef
maður bjargar sér ekki sjálfur,
þá bjargar manni enginn.“ —
Þetta held ég að sé vondur texti
i sögu. Og enn eitt dæmi um
„gáfulegt" tal Viktors Hallssón-
ar. i þetta sinn við matmóður
sína? „Ég hef góða matarlyst.
en öngvan ákveðinn smekk.
Einhvur spámaður heilagrar
ritningar liföi vikum saman á
stórum útlendum flugum, sem
nefnast engisprettur, og varð
ekki meint af. í staðinn fyrir
hangiketsflot hellti hann út á
pöddustöppuna seigfljótandi
býflugnahráka. sem oftast er
nefndur hunang. Eg treysti
mér til að leika þetta eftir spá-
manninum, og reyndar öfunda
ég hann, — ekki þó af fæðinu,
heldur heilagri geggjun hans,
sem er himinhá eins og pól-
stjarnan í samanburði við þetta
sem alme’nningur talar um með
búpeningslegum spekingssvip
og kallar heilbrigða skynsemi.“
SAMBREISKINGUR
Nú mun nóg komið af tilvitn-
unum. En þessar línur benda
að ég hygg á sérkenni, eða
veilu, sem setur mark á alla
sagnagerð Guðmundar Daníels-
sonar. Og raunar má finna skýr-
ingar ef litið er til sögulegrar
stöðu höfundar. Hann mótast af
sosialrealisma sem ráðandi er í
íslenzkum prósaskáldskap við
upphaf ferils hans. En Guð-
mundur aðlagast aldrei þeirri
tízku, samþýðist henni ekki, og
virðist ekki vilja það. Hugur
hans stendur til stílfærðíar
,,feikna“, djúpsærrar sálkönn-
unar. En þess konar hæfir
honum ekki. Hann er beztur
sem sögumaður þótt hann láti
sér ekki nægja þann hlut. Fyrir
bragðið klofna sögur hans flest-
ar sundur, þótt þær hafi ýmsa
kosti. Sá klofningur verður því
augljósari sem höfundur kostar
meiru til, spennir boga hátíð-
leikans með meiri tilþrifum og
kafar af meira kappi í hvatalíf
fólks. Og það hefur Guðmundur
raunar gert meira áður en í
þessari sögu: hún er til að
mynda laus mestan part við
kynóra þá sem sett hafa svip
sinn á síðustu bækur höfundar.
Vestangúlpur garró gefur
ýmsar vísbendingar um afstöðu
höfundar til bókmennta og
stjórnmála á mótunarskeiði, ef
gera má ráð fvrir að skáldið
Viktor Hallsson tali máli hans.
Annað mál er hitt hvort sagan
er l.vkilróman, eins og spurt er
á kápubaki. Þeir sem vilja geta
reynt sig við það dæmi. En hvað
jsem því liður verður þjóðfélags-
jmvnd kreppuáranna heldur
djarflega máluð i sögunni og
yfirborðsleg. Heimildagildi
verksins er þvi lítið, enda ber
að sama brunni: Hiifundur
hefur meiri áhuga á öðrum
hlutum. En hitt mun öllu vafa-
samara. hvort honum lánast að
halda áhuga lesandans vakandi,
annaðhvort á Viktori Hallss.vni
eða afbrotamáli því sem hann
hefur kynni af. Bregðist hvort
tveggja er til litils skrifað.

Þessar fullvrðingar munu vera
fram settar vegna þeirra
greiðslna, sem þingntenn fá
vegna húsaleigu, dvalarkostn-
aðar, ferðakostnaðar í kjör-
dæmi og bifreiðastyrks til
ferðalaga innan kjördæmis.
Að því er þessar greiðslur
varðar þá er það þingfarar-
kaupsnefnd, sem kosin er af
Alþingi og í eiga sæti fulltrúar
allra þingflokka nema Samtak-
anna, sem ákvarðar þessar
greiðslur hverju sinni.
Það mun hins vegar vera
hefð, að því er fróðustu menn
telja, að greiðslur sem þessar
séu ekki taldar fram til skatts.
En hvað sem þvi líður þá er ég
sammála þeim, sem halda þvf
fram að éðlilegast sé að allar
þessar greiðslur komi fram á
skattframtali og alger óþarfi
hjá þingmönnum að vera í
þessu tilfelli að safna glóðum
elds að höfði sér, nóg er nú
samt.
Eg held hins vegar að hér sé
nánast um formsatriði að ræða,
frekar en fjárhagsspursmál.
því langsantlega stærsta hlut-
ann af þessum greiðslum
fengju þingmenn frádreginn,
eðli málsins samkvæmt, nema
að því er tekur-til útsvars, en
þar er um að ræða fremur bita-
mun en ekki fjár, og heima-
byggð síst of gott að njóta
þeirra aura, þ.e.a.s. að svo
miklu le.vti, sem það nú gerist,
því eins og kunnugt er þá eru
alltof margir þingmenn dreif-
býliskjördæma með lögheimili
á höfuðborgarsvæðinu, sem
nyti þar af leiðandi kannski
stærsta hlutans af þessu.
Kjallarinn
Karvel Pálmason
En eru þetta skattsvik eins
og með þetta hefur verið farið?
Ég vil ekkert þar um fullvrða
én bendi aðeins í þessu sam-
bandi á, að árið 1976 fékk
undirritaður tilkynningu frá
skattstjóra míns skattum-
dæmis, um viðbótartekjur mér
til handa vegna þessara
greiðslna. að visu áætlaðar. Að
sjálfsögðu grennslaðist ég f.vrir
um það með hvaða hætti á
þessu væri tekið í öðrum skatt-
umdæmum og kom í ljós, að
hvergi annars staðar en i skatt-
umdæmi Vestfjarða hafði þetta
gerst. Ég vildi að sjálfsögðu
láta á það revna hvort ég n.vti
sömu réttinda og a.m.k. aðrir
þingmenn Vestfjarða, þó
búsettir væru hér s.vðra og
kærði til rikisskattanefndar.
Urskurður hennar var að fella
bæri niður þær tekjur. sem við
hafði verið bætt vegna þessara
greiðslna. Eg vænti þess að
ríkisskattanefnd hafi í þessum
úrskurði sinum farið að lögum
og úr"skurðað í samræmi við lög
og reglur. Annað er varla
hugsanlegt. Þingmenn verða
því varla með neinum rétti
flokkaðir til skattsvikara eða
tugthúslima, þó að hitt skuli
enn undirstrikað að eðlilegast
er og raunar sjálfsagt að allar
slíkar greiðslur komi fram á
skattframtali.
HVERJUM ER ALVARA?
1 janúar sl. var birt í Morgun-
blaðinu athugasemd frá Sigur-
laugu Bjarnadóttur sem á sæti
á Alþingi og í þingfararkaups-
nefnd, og var athugasemdin
birt undir f.vrirsögninni: Er
okkur alvara?
Við yfirlestur þessarar at-
hugasentdar kemur manni í
hug að viðkomandi hljóti að
hafa verið andvíg þeim hækk-
unum. sem urðu á kjörum þing-
manna á sl. ári, og hafi þar af
leiðandi greitt atkvæði gegn
öllu |)essu á þeim vettvangi,
sem málið var ákvarðað, þ.e. í
þingfararkaupsnefnd. þar sem
hún á sæti. A einum stað í at-
hugasemdinni segir þing-
maðurinn: „Ég hefði talið eðli-
legt við ríkjandi aðstæður. að
alþingismenn sýndu þann
þroska umfram þá kröfuhörð-
ustu meðal ríkisstarfsmanna,
að þeir færu mun hóflegar i
sakirnar — hvað sem líður
lögum um þingfararkaup —
eða er okkur alvara um að nú sé
þörf aðhalds og gætni í launa-
málum?"
Getur það verið að ég sé einn
um að finnast það eitt sam-
rýmast þessum skrifum Sigur-
laugar, að hún hafi greitt at-
kvæði gegn þeim ákvörðunum
þingfararkaupsnefndar, að
hækka laun alþingismanna
mun meira en annarra stétta,
eins og hún segir hvað sem
líður lögunt um þingfararkaup.
Nei. ég held að allir sem lesa
þessar athugasemdir Sigur-
laugar séu mér sammála um, að
það eitt samrýmist þeim, að
hún hafi greitt atkvæði gegn
þessu i þingfararkaupsnefnd og
gerði hún það?
O. nei blessuð. Það verður
hvergi annað séð en að hún hafi
f.vllilega staðið að öllum þess-
um ákvörðunum, sem teknar
voru og beri á þeint fulla
áb.vrgð og er þá óskiljanlegt.
hvernig þetta tvennt fer saman
hjá henni.
En fleira markvert er i þess-
um athugasemdum Sigur-
laugar. Á einum stað segir:
„Mér blöskra einnig allar þær
aukagreiðslur og bitlingar til
margra einstaklinga innan
launakerfis ríkisins (væntan-
lega þingmanna líka), sem erú
á háum Iaunum fvrir. Þær ætti
í mörgum tilfellum að afnema
með öllu.“
Þessu er ég hjartanlega sam-
mála og í ljósi þess beitti ég
mér f.vrir því ásamt nokkrutn
öðrum þingmönnum, að
afnumdaV væru :!() % lauha-
greiðslur til þeirra þingntanna.
sem höfðu sinnt kennslustörf-
um áður en þeir tóku sæti á
Alþingi. en gátu ekki lengur
sinnt kennslustörfum að neinu
leyti eftir að þeir tóku sæti á
Alþingi, en fengu samt 30%
launa vegna kennslustarfa.
Eg var sjálfur einn af þeim,
sem þessara 30%-launa-
greiðslna hafði notið og þess
vegna beitti ég mér fvrir af-
námi þeirra. En ekki minnist ég
þess, að Sigurlaug hafi tekið
þátt i þvf að fá þetta afnumið,
en hún var einnig ein í hópi
þeirra, muni ég rétt, sem þess-
arar greiðslu naut.
Þetta fékkst afnumið árið
1975. þrátt fyrir það að lög geri
ráð fyrir. að þessar greiðslur
séu inntar af hendi.
Eg geri fastlega ráð fyrir því,
að þessar launagreiðslur hafi
verið afnumdar hjá öllum þing-
mönnum, sem þær tóku til,
einnig Sigurlaugar og á því
ekki von á að hún sé á neinum
30%-aukagreiðslum frekar
en við hinir, sem hlut áttum að
málinu, þó að hún hafi ekki
verið virkur aðili eða þátttak-
jandi i þvi aðfá þær afnumdar.
En þetta getur Sigurlaug
auðvitað upplýst, hvort um
nokkurar slíkar greiðslur henni
til handa er að ræða nú.
Ummæli þingmannsins varð-
andi aukagreiðslur og bitlinga
sem ég er sammála hljóta að
skiljast á þá leið, að um ekkert
slíkt sé að ræða.
Karvel Pálmason
alþingismaður