Dagblaðið - 29.04.1978, Síða 11

DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 29. APRlL 1978.
I
V
sígarettu, einungis af þvi að hann þarf
að fylla upp i gat i handritinu, geta
milljónir manna óafvitað orðið fyrir
áhrifum af gerðum hans og kveikt sér
einnig i sigarettu.
Hið sama gildir um það ef leikarinn
fær sér i glas. Þá er ekki siður eftir-
tektarvert að hundar forðast sjón-
varpstæki á meðan þau eru í gangi.
Þeir gera það vegna þess að þeir greina
hátiðnitóna frá tækinu sem manns-
eyrað greinir ekki. En þótt manns-
eyrað greini þá tóna ekki geta þeir
samt sem áður haft áhrif á viðkvæmt
taugakerfi manna.
Ef þú vilt sofa verður þú að taka
upp meinlætalif, samkvæmt kenning-
um þessa höfundar. Þá verður þú
einnig að sleppa þvi að lesa biblíuna
eða sakamálasögur rétt fyrir svefninn.
Eigi menn í erfiðleikum með svefn og
vilji lesa bók fyrir svefninn, er betra að
sú bók sé skemmtileg og að hægt sé að
hætta lestrinum þegar svefn sækir á.
Heppilegar bækur i þessu skyni eru
ferðabækur, ævisögur.og önnur þvílík
lesning.
Með því að lesa slíkar bækur, sem
eru afslappandi, hverfa áhyggjur dags-
ins og sama tilgangi þjóna róandi sam-
fremur komið þvi orði á að hann væri
ekki með öllum mjalla. Eða kvað ekki
Bólu-Hjálmar:
Heimspekingur hér kom einn
á húsgangsklæðum.
Með gleraugu hann gekk á skíðum
Gæfuleysið féll að siðum.
Raunar helvíti myndrænt hjá
karlinum. Enda Hjálmar viðurkennd-
ur myndskurðarmeistari.
Um Sigurð málara gegnir öðru máli.
Aldrei vissi ég til að þessi fyrsti
leikijaldamálari íslands væri álitinn
neitt geðsturlaður, síst þó af öllu
vegna áráttu sinnar til málaralistar.
Alhæfing Björns útfrá dæmi hans
gengur því ekki upp.
Skagfirskir bændur (með allan sinn
þrúgandi bókmenntaarf) skutu raunar
saman til að Sigurður Guðmundsson
(1833-1874) gæti komist á Aka-
demiuna í Kaupinhafn, og bæði þeir
ogaðrir landsmenn voru stolúr af þvi
þegar Sigurður vann þar medaliu.
Hann málaði aldrei í óþökk islendinga
— eða hefur nokkur kollega hans í
stétt leikijaldamálara fengið
djúpstæðari undirtektir en hann fékk
fyrir tjöldin i Útilegumönnunum á
sínum tíma. Þau voru svo eðlileg og
höfðu svo sannfærandi áhrif að
skömmu seinna birtist, í Reykjavíkur-
Þorgeir Þorgeirsson
blaði, auglýsing þar sem vaskir piltar
voru beðnir að gefa sig fram til að fara
á fjöll og lumbra á útilegumönnum.
Sigurður var lika portretmálari.
Ekki er mér kunnugt um að neinn
hafi legið honum á hálsi fyrir það.
Hinsvegar varð hann snemma að
leggja portretið á hilluna fyrir sam-
keppni frá Ijósmyndinni (Sigfús
Eymundsson). Eftir það leið nokkur
timi þartil sá þráður var aftur upp
tekinn. Þetta minnir raunar ögn á það
Hvernig geta
foreldrar hjálpað?
Foreldrar geta hjálpað börnum
sínum helzt, ef þeir skilja þá og
þekkja vel, en það verður ekki, nema
um verulegt samneyti sé að ræða. Það
þekkir enginn þann, sem hann ekki
umgengst, — og hvað skilninginn
varðar, þá er hægt að öðlast hann.
Foreldrar kynnast börnunum sínum
bezt og læra að skilja þau, ef þeir tala
mikið við þau, reyna að kynn-
ast sjónarmiðum þeirra, skoðunum,
óskum og vilja. En til þess að það
geti orðið, þarf tíma til, — foreldr-
ar verða að gefa sér tíma til að vera
með börnunum sínum, hvað sem
það kostar. — Á íslandi fer veru-
legur timi fólks i að vinna fyrir
eigin húsnæði, og auðvitað eiga allir
að eiga sitt eigið þak yfir höfuðið, en
þegar um er að ræða að velja á'milli,
þess að hafa tíma fyrir börnin sin og
fjölskyldu og hins vegar að verja öllum
tómstundum í vinnu vegna hússins, þá
er fyrri kosturinn sá rétti. Það'hlýtur
að vera betra að eiga glöð börn og vera
Steinunn Ólafsdóttir
meðlimur í fjölskyldu, sem er sam-
stillt, vegna þess að fólkið hefur mátt
vera að því að vera saman, en að eiga
hús og börn, sem eru vansæl, vegna
þess að þörfum þeirra fyrir mannlegt
töl. Það gildir raunar hið sama við að
horfa á sjónvarp, að menn gleyma
áhyggjum dagsins, en þegar slökkt er á
tækinu verður tómleikinn svo yfir-
þyrmandi að veldur þunglyndi.
Svefninn
er eins og dúfa
Bætist það síðan vjð sjónvarpsgláp-
ið að makinn hrjóti þá vandast málið.
Hrotur stafa af djúpum svefni þegar
menn liggja á bakinu. Kjálkinn sigur
niður og tungan sigur aftur i kokið og
á þann hátt myndast hin hvimleiðu
hljóð. Þegar „hrjótandinn” vaknar er
það ekki eingöngu af hávaðanum, sem
hann orasakar, heldur einnig af súr-
efnisleysi og öndunarerfiðleikum.
Koma má í veg fyrir hrotur með því
að liggja á hliðinni. Mönnum ætti að
takast að liggja þannig ef þeir einbeita
sér að þvi með því að endurtaka i
sífellu áður en þeir sofna: „Ég ligg á
hliðinni, ég ligg á hliðinni.”
Dr. Langen mælir ekki með pillum.
Hann segir að svefninn sé eins og
dúfa. Ef maður réttir höndina rólega i
átt til dúfunnar er hún kyrr en ætli
maður að gripa hana snöggt flýgur
hún.

hvernig samkeppni sjónvarpsins varð
til að drepa niður um sinn viðleitni til
innlendrar kvikmyndagerðar, sem
vonandi nær sér á strik aftur ekki
síður en málverkið á sínum tíma.
Útfrá þessu mætti alhæfa, þó það
verði ekki gert hér.
En þá snéri Sigurður, trúlaus
maðurinn, sér bara að þvi að mála
altaristöflur eftir fyrirmyndum
(Rembrandt, Dúrer, Van Dyke). Ekki
fæ ég séð neitt vanmat hinna bók-
menntasinnuðu islendinga á því starfi
heldur. Dagbækur Sigurðar sýna að
þær greiðslur sem hann fékk fyrir
þessar töflur voru nánast svimandi há-
ar. Reiknað (með samanburði á
verðlagi nauðsynjavöru nú og þá) til
nútimagengis sýnist mér hann hafa
fengið sem svarar 2 til 3 miljónum
króna fyrir eina slika töflu. Semsagt
altað þrefalda þá upphæð sem
Menntamálaráð ætlar öllum íslensk-
umn kvikmyndagerðarmönnum yfir
árið 1977.
Af þessu fæ ég heldur ekki séð að
Sigurður Guðmundsson málari og
örlög hans geti orðið dæmi um illa
meðferð landans á myndlistarfólki.
Sigurður dó, liklega úr bráðatæringu,
tiltölulega ungur maður en var þó
alveg sæmilega stöndugur. Það kom
eftir hann ríflega húsverð þegar dánar-
búið var uppgert. Þess má geta hér til
gamans, að þetta dánarbú greiddi þó
legstein Sigurðar Breiðfjörð, sem
„hnoðaði saman stökum" eins og
Björn mundi segja, en átti samt ekki
fyrir útförinni sinni þegar hanndó.
Þannig verður dæmi þess Sigurðar
heldur ekki notað til sönnunar á
kenningunni um ofmat íslendinga á
skáldum.
Ætli sé bara ekki ráð að hætta
alhæfingum á því sviði þangaðtil þetta
hefur verið kannað?
En var þá Sigurður Guðmundsson
alsekki álitinn klikkaður?
Einhverra hluta vegna hefur nú i
heila öld staðið sú fullyrðing, og hver
hefur étið útúr öðrum, að samfélagið
hafi drepið þetta séní úr hungri. Mér
er það mikil ráðgáta hversvegna sam-
félagið hefur svona dyggilega játað á
sig morðið á Sigurði málara. Svörin
við þeirri gátu eru fleiri og flóknari en
svo að þau verði reifuð í stuttri
blaðagrein. Þau bíða þvi betri tíma.
En það var spursmálið hvort hann
varálitinn klikkaður.
Hafi Reykvikingum þótt eitthvað
undarlegt í hugmyndafari Sigurðar
málara þá var það ekki málaralistin,
ekki þjóðminjasöfnunin þó hún
gengi illa á köflum. heldur fram-
kvæmdahugurinn: Reykvikingum
þótti það skrítinn maður sem vildi
reisa styttu af Ingólfi Arnarsyni á
Arnarhól, gera sundlaug i Laugardal
og trjágarð lika, einnig mikla íþrótta-
höll skreytta með lágntyndum og stytt-
um af heiðnum guðum og öðru efni úr
Eddunum.
Og hann vildi stofna Eimskipafélag
íslands.
En að þeim þætti þetta svo skrítið
að þeir teldu liann genginn af vitinu.
Það tel ég af og frá.
Ég vil því helst ekki þurfa að sjá
gegnan leiktjaldamálara nota nafn
síns fyrsta kollega hérlendis til sönn-
unar á því hvað islendingar beri litiö
skynámyndlist.
Það má vel vera að útrýming
islenskrar tungu sé forscnda fyrir kvik-
myndagerð á íslandi. Það er ekki min
deild einsog ég sagði.
En leiktjaldamálarar ættu að virða,
meta og kynna sér fordæmi fyrsta
leiktjaldamálarans og fyrsta leik-
stjórans á íslandi — Sigurðar
Guðmundssonar. Það gæfi þeim sjálfs-
traust, vonandi svo mikið sjálfstraust
að þeir færu ofanaf hugmyndinni um
útrýmingu íslenskrar tungu til að gefa
myndlistum pláss. Máski er pláss fyrir
þetta hvortveggja i okkar stóra landi,
framvegis einsog hingaðtil.
Þorgeir Þorgeirsson
rithöfundur.

samneyti hefur ekki verið fullnægt.
Slík börn læra ekki eðlilegar um-
gengnisvenjur ög liða fyrir það alla
ævi. Það á þvi að vera krafa foreldra
og þess þjóðfélags, sem vill kalla sig
heilbrigt, að unnt sé að gera hvort
tveggja. Hafa tíma fyrir börnin sin
með eðlilegri vinnu og eignast heimili
öðru vísi en með þjófnaði eða óeðli-
legri yfirvinnu og sliti. Þetta dæmi um
að eignast húsnæði er aðeins eitt af
fleiri hliðstæðum. Stundum er ungu
fólki gefið heimilið af þeim, sem eldri
eru og eiga fjármuni aflögu, en þá fer
ekki alltaf svo, að umframtími frá eðli-
legri vinnu fari í það að vera með
börnunum. Timanum er stundum
varið i það að eignast enn meiri pen-
inga, svona eins og til að gera eitthvað,
en það hefur vist enginn ennþá getað
búið i fleiri en einu húsi í einu, — eða
þá til tómstundaiðkana, sem börnin
njóta ekki góðs af.
Um að umgangast
börn
Það er ekki alltaf skemmtilegt eða
auðvelt að umgangast börn. Það er oft
erfitt og getur verið þrautleiðinlegt, af
þvi að þroski hinna fullorðnu er annar
en barnsins. Hinn fullorðni verður að
fara inn á svið barnsins, ræða um það,
sem barnið skilur og þekkir, og hann
sjálfur hefur kannski ekki alltaf áhuga
á. En þetta verður að gera, ef vel á að
takast til í uppeldinu, og það getur
útheimt fómir af hálfu þeirra full-
orðnu. Eða ætlast nokkur til, að
barnið geti farið yfir á þroskastig
hinna fullorðnu. Það þarf að ræða við
börnin um það lif, sem þau lifa og hafa
áhuga á. En það þýðir ekki, að börn
hafi ekki áhuga á lifi foreldranna. Þau
hafa oftast mikinn áhuga á að þekkja
skoðanir foreldranna og afstöðu, vita
hvað foreldrarnir eru að gera á daginn,
hverja þeir umgangast og hvað þeim
-finnst yfirleitt um menn og málefni. —
En það gleymist bara svo oft að ræða
við börnin, og fórnin er í því fólgin að
gera það, þó manni þyki þaðekki alltaf
skemmtilegt og vilji heldur tala við
fullorðna, eða gera eitthvað annað. —
Það er hægt að þegja börn I „hel” eins
og fullorðna. Það eru ekki allir full-
orðnir, sem láta þegja sig i „hel” en
börnin hafa i þvi efni litið sjálfs-
bjargarviðnám. Þeirra svar við þögn-
inni og afskiptaleysinu verður oft að
„brúka kjaft” i þeirri von að fá eitt
hvert svar. Reyndar reyna fullorðnir
líka oft að bjarga sér með þeirri
þrautalendingu, þegar afskiptaleysi og
þögn samborgaranna nær hámarki. —
1 kjölfarið koma svo hegðunarerfið-
leikar og stundum afbrot.
Lausnin við óhamingju barna er því
oft mjög einföld. Þ.e. tómstundirnar
fyrir börnin, nokkur fórn, sem getur
borið rikulegan ávöxt, einlægni í um-
gengni og tali. Mörgu fólki finnst
mesta hamingja lifsins vera fólgin í
einlægri vináttu, og því skyldi það
sama ekki gilda um börn. Hverjir eiga
þá að vera vinir barnanna, ef ekki for-
eldrarnir. Vinátta barna og foreldra er
oftast trygging fyriröruggri hamingju,
og þar 'sem þegnarnir móta jú einu
sinni þjóðfélagið, þá hljóta hamingju-
samir þegnar að móta gæfuríkt sam-
félag.
Steinunn Ólafsdóttir
uppeldisfræðingur