Dagblaðið - 31.05.1978, Qupperneq 11

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 31. MAÍ 1978
11
lan Smith forsætisráðherra stjórnar hvitra manna i Ródesiu.
bandarisku sáttasemjararnir koma við
í rikjunum sem eiga sameiginleg
landamæri með Ródesiu og einnig
Suður-Afriku. Ástæðan fyrir þvi að
stórveldin tvö senda fulltrúa sína núna
mun vera sú að gert er ráð fyrir að
svertingjar taki við stjórn Ródesíu um
næstu áramót. Er þá sama hvort
miðað er við tillögur Breta og Banda-
ríkjamanna til samkomulags eða þá
samninga, sem Ian Smith forsætis-
ráðherra hefur gert við þrjá foringja
svertingja. sem dveljast i Ródesiu, þá
Muzorewa biskup og höfðingjana
Sithole og Chirau. Er þá ætlunin að
Ródesiunafnið verði lagt niður en upp
verði tekið Zimbabwe.
Þegar Smith forsætisráðherra
komst að samkomulagi við svertingja-
höfðingjana þrjá lýstu Bretar yfir
ánægju sinni og sögðu samkomuiagið
stórtskrefframávið.
Sú skoðun er þó rikjandi nú, að
samkomulagið ha.fi náð of skammt og
verið gert of seint til að búast megi við
raunhæfum árangri á grundvelli þess.
Er þetta samdóma álit samnings-
aðilanna i Salisbury höfuðborg
Ródesiu, þó svo að samkomulagið sé
ekki alltaf jafngott.
Foringjar þeirra frelsisbaráttu-
hreyfinga svertingja sem dveljast utan
Ródesiu, hafa ekki viljað fallast á
samninga Smith við svertingja-
leiðtogana þrjá.
Talið er að Bretar og Bandaríkja-
Tienn stefni að þvi að fá alla aðila
málsins til að ganga að samninga-
borðinu og komast að samkomulagi.
Sumir telja þó ekki ólíklegt að þeir
verði að láta sér nægja að ná til fund-
arins fulltrúum stjórnar hvitra manna
i Ródesiu, ásamt þremenningunum
sem sömdu við Smith, auk þess
fulltrúa frá öðrum helmingi frelsis-
Murorewa biskupi fagnað, þegar hann kemur aftur til Ródesiu ettir að hann halði
verið í útlegð í tneira en eitt ár.
sveitanna, sem dveljast utan Ródesiu.
Við ákvörðun um hugsanlegar
viðræður þarf einnig að hafa i huga að
þau ríki sem landamæri eiga að
Ródesiu geti sætt sig við ákvarðanir
sem teknar yrðu á fundi deiluaðila i
Ródesíu. Eru það ríkin Angola,
Botswana. Zambia, Mozambique og
Tanzania. Nauðsynlegt er að fullvissa
sé fyrir samþykki þeirra og einnig
verða þau að komast að sameiginlegu
samkomulagi um afstöðuna til Rode-ut
og hugsanlegan stuðning við sjáll
stæðissveitir svertingja þar. Er talið að
það geti orðið nokkuð erfitt. Bæði séu
stjórnendur rikjanna með ntargar og
mismunandi skoðanir um Ródesiu
deiluna og samstaða gæti liklega
aðeins verið huganleg ef friðar-
sveitirnar sem starfa utan Ródesiu
standi santan. Litlar líkur eru taldar á
þvi.
Nokkru eftir að skoðanakönnun sú,
sem auglýst var í ágúst-mánuði sl.
sumar undir nafninu Landmálasam-
tökin Sterk stjórn, hófst, vatt sér að
mér niðri við pósthús í Reykjavik góð-
ur kunningi minn, sem um margra ára
skeið hefur tekið virkan þátt í stjórn-
málum og setið um tíma á Alþingi.
Hann spurði um gang mála i skoðana-
könnuninni og svaraði ég því til, sem
satt var, að undirtektir væru mjög
góðar. Sagðist hann þá ekki efast um
það, en hitt væri annað mál, að þegar
að kosningum drægi, myndu kjósend-
ur flykkja sér í sömu dilka og áður og
kjósa þá flokka, sem þeir væru vanir
að kjósa, hvað svo sem þeir segðu í
dag. Sú væri a.m.k. reynsla margra
undanfarinna kosninga.
Skoðun og mat þessa tiltölulega
reynda stjórnmálamanns á skynsemi
og pólitískum þroska íslenskra kjós-
„Vitlausa-
deildin"
Hér á landi er niðurrifinu (þeir kalla
það sjálfir „að brjóta niður”) stjórnað
af vitlausudeildinni i ráðuneyti Birgis.
Andri ísaksson sálspekingur skipu-
lagði hana og þegar hann gerðist sál-
fræðiprófessor við Háskólann og
hætti formlega i deildinni sem yfir-
maður hennar gekk hann aftur i
deildinni og gerðist nú ráðgjafi vit-
lausudeildarinnar. Þannig hélt hann
óskertum völdum í deildinni þótt hann
væri farinn þaðan. Sálspekingur þessi
á sér átrúnaðargoð. Það er spekingur-
inn Piaget og ekkert er gott nema það
sé í anda guðsins. Yfir vitlausudeildina
var svo settur undirsáti sem er í beinu
sambandi við Andra. Þótt ekki sé að
tilhlutan vitlausudeildarinnar hefur
Reykjavík verið skipt niður í sálfræði-
hverfi og eru þau orðin 3—5 og fer
fjölgandi. Hverfunum er stjórnað af
sálfræðideildum og eru i hverju sál-
fræðihreiðri sálspekingur, félagsráð-
gjafi, ritari og e.t.v. fleira starfslið. I
svo til eða öllum skólum eru sálfræði-
stíur og viðtalskompur.
Sjálfur hefi ég vísað nemendum til
þessara sálspekinga en þegar aldrei var
neitt gagn af því hætti ég því, enda
með öllu tilgangslaust. Frægt varð er
Matthías Jónasson og Kristinn Björns-
son sálfræðingar rannsökuðu á árun-
um 1951—2 hvort börn bílstjóra og
verkamanna og fleiri stétta væru ekki
treggáfaðri en t.d. börn kennara. Ef ég
man rétt vakti Vilhjálmur S. Vil-
hjálmsson máls á sérkennilegum rann-
sóknum þessara sérkennilegu manna.
Nú virðist engu barni vera ætlað að
verða að manni nema það njóti leið-
sagnar sálfræði- og uppeldisfræðinga
meðan það vex úr grasi. En hvernig
má það vera að hinn íslenzki almúga-
maöur, snauður af speki þessara fræð-
inga, gat komið börnum sinum til
manns án ráðlegginga þessara uppeld-
enda er á svo lágu plani og svo litils-
virðandi að furðu sætir. Raunar má til
sanns vegar færa, að gömlu flokkarnir
vinna allir eftir þeirri linu að véla ungl-
inga og börn á fermingaraldri inn í
ungmennasamtök sin stundum á sama
hátt og með sömu aðferð og ofsatrúar-
menn hinna ýmsu sértrúarflokka gera.
Þetta er staðreynd, sem flestir menn
þekkja, og það er einmitt þetta, sem
kunningi minn, sem vitnað var til í
upphafi þessarar greinar, átti við. Rétt
er að þetta hefur gömlu flokkunum
tekist að miklu leyti í undanförnum
kosningum. Spurningin er bara,
hversu lengi þeir geta notfært sér
þessa hvimleiðu kosningabrellu.
Þegar ráðandi stjórnmálamenn líta
á kjörfylgi sitt þeim augum, að litlu
skipti, hvernig þeir hegða sér, eða
hvernig stjórnun þjóðarinnar tekst til
hverju sinni, — að samt sem áður
Kjallarinn
Hilmar Jónsson
isfræðinga? Hvernig gátu foreldrar
Vilhjálms ráðherra alið hann upp án
aðstoðar uppeldisfræðinganna?
„Rotnandi
skóla-
stofnanir"
Þetta dæmi er aðeins um gagnslaus-
an fræðingaskara sem safnazt hefur
utan um kennarastólana sem rottur
utan um rotnandi skólastofnanir. Ég
fullyrði að sálspekingar þessir og ráð-
gjafaskari hefur reynzt skólanum jafn-
hættulegur og þurrafúi í skipum er sjó-
mönnum sem verða hans ekki varir
fyrr en um seinan. Fróðlegt væri að at-
huga aðra þætti skólamálanna, t.d. at-
hvörfin, 5 og 6 ára bekkina og fíeira og
fleira. Allt er þetta einber sýndar-
mennska en fagurt á að lita fyrir ó-
kunnuga, séð úr fjarlægð. Þannig er
einnig um sérkennsluna. tóm blekk-
ing, og mundi endasl i margar bækur.
Kristján Friðriksson hefur ritað gagn-
merka bók um skólamál, þótt ekki sé
ég honum sammála um að loka börnin
Kjallarinn
ÓlafurE. Einarsson
inni i skólanum á sumrin. Athyglisvert
er að bók þessi er óvíða eða alls ekki til
á skólabókasöfnum en hins vegar eru
rit Matthíasar Jónassonar og Summer-
hill-skólinn til i fleiru en einu eintaki.
Um bókmenntalegan einstefnuakstur
kommaklíkunnar í menntakerfinu má
nefna mörg dæmi: Nýlega sendi vit-
lausadeildin í menntamálaráðuneyt-
inu registur í skólana yfir þá höfunda
sem hún hafði velþóknun á. Ætlunin
væri að velja efni i nýjar lestrarbækur
fyrir grunnskólann og skyldu skól-
arnir senda vitlausudeildinni (Indriði
G. kallar hana svo) umsögn um
skrána. Þar var Vilborgu Dagbjarts-
dóttur -haldið á lofti en Jenna og
Hreiðar ekki nefnd, enda falla þau
ekki inn í klikuna.
Annar verðlaunahafi fyrir barna-
bækur, Þorvaldur Sæmundsson,
komst heldur ekki á blað. Hins vegar
var verðlaunabók hans tætt í sundur
og gagnrýnd uppi i Háskóla lið fyrir
lið. Var það gert að fyrirlagi kommún-
istakellingarinnar Silju Aðalsteinsdótt-
ur og unnu nemendur hennar böðuls-
verkið að skipan hennar. Þér er sjálf-
sagt kunn sagan eftir Svövu Jakobs-
dóttur um börnin sem slátra mömmu
sinni í eldhúsinu og gerðu að henni.
Hún hefur verið lesin tvisvar i útvarp
og kennari einn i Keflavík lét nemend-
ur sina kaupa söguna til lestrar i bók-
menntatimum fyrir nokkrum árum.
Ef til vill er alvarlegast við skóla-
málin sú staðreynd að öllu námi fer sí-
hrakandi í skólunum. Lestrarkunn-
áttu, sem er undirstaða alls náms, fer
síhrakandi og er það ekki bara mín
skoðun. Ráðið til að fela þetta er að
létta prófin og gefa einnig fyrir eitt-
hvað annað en lestrargetu. Þá sést
þetta ekki á einkunnunum og skýrsl-
unum. Tölurnar halda sér en kunnátt-
an ekki. Þeir kennarar sem fylgja ný-
skólastefnunni eru upp til hópa hættir
að láta börn læra kvæði, alveg stein-
hættir þvi. Þegar ég var i barnaskóla
muni obbinn af kjörfylgi þeirra skipa
sér i sama dilk og áður og kjósa sömu
menn og sama flokk, eins og kurtningi
minn orðaði það, — þá er mikil veila
komin i lýðræðishugsjónina. Þvi verð-
ur ekki mótmælt, að það er undirstaða
lýðræðisins, að kjósendum sé gefinn
kostur á að velja og hafna.
Þegar hæfir menn eru í forystu og
vel tekst til um stjórnunina, er rétt að
verðlauna þá með auknu kjörfylgi. En
ef illa tekst til og vafasamir menn
skipa forystuna, er rétt að kjósandinn
liti um öxl og greiði siðan þeim lista at-
kvæði sitt, sem skipaður er þeim
mönnum, sem hann telur hæfa til að
ná fram þeim stefnumálum, sem hann
álitur til bóta fyrir þjóðfélagið.
Sú skoðun stjórnmálamanna, að
hægt sé að reka íslenska kjósendur á
kjörstað eins og sauðfé, er viðurstyggi-
leg og ég mótmæli að slíkt sé lengur
lærðu börnin um öll Evrópulöndin,
Asíu og Afríku og Ameríku. Nú er
ekki farið út fyrir Evrópu i bamaskóla.
Þrátt fyrir stöðugt léttara námsefni og
léttari próf í stærðfræði en áður voru
og síminnkandi kröfur til stærðfræði-
getu var útkoman á fyrsta grunnskóla-
prófinu i 9. bekk 1977 hreint hneyksli
og kom þá árangurinn af mengjavit-
leysunni berlega í Ijós. Þannig mætti
lengi telja.
#f1. maí — kröfur
framtíðarinnar"
Kennsluleiðbeiningar fyrir hverja
bók eru orðnar fyrirferðarmeiri en
sjálfar námsbækurnar og aðaláherzlan
lögð á kennsluaðferðirnar en ekki
sjálft námsefnið. Eitt allrasérkennileg-
ast fyrirbæri í skólunum er hin svo-
nefnda „dramikk” eða mímuleikur en
það orð má ekki nota. Þykir ófínt,
virðist vera gert ráð fvrir að nemendur
verði allir mállausir og heyrnarlausir
innan skamms. Þá eru auglýst hin sér-
kennilegustu námskeið fyrir kennara:
Þannig auglýsti Geir sálfræðingur
námskeið í „sálvexti og sálarsamein-
ingu” fyrir kennara. í kennaraháskóla
er beinlinis sagt við kennaranema:
Leggið allt kapp á að mennta hugfatl-
aða og andlega bæklaða aumingja en
látið vel gefna nemendur eiga sig, þeir
sjá uni sig.
Grunnskólalögin eða reglugerðin
banna að skólastjórar fari viðurkenn-
ingarorðum um góðan árangur ein-
stakra nemenda og verðlaun fyrir
góða frammistöðu eru bönnuð. Með
slíku væri letinni eða aumingjaskapn-
um engin virðing sýnd. Alkunna er
hvílikur þyrnir öll próf eru i augum
vitlausudeildarinnar, þau vill hún af-
nenia. í staðinn gætu komið geðþótta-
umsagnir einstakra kennara. Nú er I.
mai nýliðinn. verða kröfurnar þann
dag að liðnum nokkrum árum ekki
citthvaðá þessa leið:
I. Komið verði upp fleiri opnum
hægt. Islenska þjóðin ergreind, íslensk
æska hefur aldrei verið gjörvulegri og
betur í stakk búin en nú og menntun
er hér á háu stigi. Bóka- og blaðakost-
ur er hér mikill, fréttaþjónusta góð, og
þvi hin ágætustu skilyrði fyrir þjóðfé-
lagsþegnana að fylgjast meö fram-
vindu mála á sviði stjórnmála.
En þar sem fullkomið frjálsræði rik-
ir í fréttaflutningi, getur alltaf sú
hætta legið i leyni, að menn verði fyrir
áhrifum af skaðlegum áróðri, en slikt
getur gerst þar sem rit- og málfrelsi er
fullkomið. 1 því sambandi verður að
sjálfsögðu að treysta á dómgreind
manna. Smölunaraðferð gömlu fiokk-
anna i kosningum bendir eindregið til
þess, að þeir hópar manna, sem láta
teyma sig eða reknir eru á kjörstað af
gömlum vana, hljóta að verulegu leyti
að vera i ætt við „Séraguðmundarkyn-
ið”. Ólafúr E. Einarsson
skólum. Nemendur i hverjum sal
skulu ekki vera fieiri en 200. Sætaskíp-
an skal vera með kaffihúsasniði og
kennaramir stimamjúkir borðþjónar.
Aðaláherzla skal lögð á sviðbrigða-
fræði, dramikk og mimikk. Detli þeini
i hug að kenna eitthvað að ráði skal
kennarinn heilaþveginn af gömlum
hugmyndum og arfi forfeðranna og
siðan endurmenntaður.
2. Efid ráðgjafarþjónusta fyrir
krakka i uppvexti.
3. Fleiri athvörf fyrir krakkana til
að draga þá út af heimilunum. I'leiri
æskulýðsráð, fieiri uppeldisfulltrúa.
Fleiri athvarfsiðjukennara.
4. Efld ráðgjafarþjónusta nemcnda
við kennara og skólastjóra samkv. 22.
gr. grunnskólalaga. Nemendur opni
skrifstofur í skólanum og auglýsi við-
talstíma fyrir kennarana og skólastjór-
ana.
5. Nemendavemdarráðin (orðið er á
plaggi frá fræðsluskrifstofu) fái
skrifstofur og starfslið i skólunum. Sál
fræðingurinn tali við félagsráðgjaf-
ann, félagsráðgjafinn við nemenda-
verndarráðið. nemendaverndarráðið
við nemendaráðið, nemendaráðið við
kennararáðið, kennararáðið (það er
launað) við yfirkennarann, yfirkennar-
inn við skólastjórann. skólastjórinn
við sérkennarann, sérkennarinn við at-
hvarfsiðjukennarann, athvarfsiðju-
kennarinn við vitlausudeildina og vit-
lausadeildin við Birgi og Birgir við ráð-
gjafa ráðuneytisins, hann Andra.
6. Fleiri sálfræðistíur í skólana, fleiri
sálfræðideildir, fieiri viðtalsknmnur
fyrir félagsfræðingana. Fleiri va ida-
málasérfræðinga.
Homsteinar þjóðfélagsins, kirkja,
heimili og skóli, hafa nú verið holaðir
innan. skólinn er ekkert orðinn nema
nafnið, heimilin eru auð og yfirgefin
og kirkjurnar galtómar.”
Hilmar Jónsson
bókavörður.

✓
/