Dagblaðið - 11.04.1980, Blaðsíða 10

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 11. APRtL 1980.
msBum
fijálst, áháð dagblað
Útgefandi: Dagblaðiö hf.
Framkvœmdastjórí: Sveinn R. EyjóHsson. Ritstjórí: Jónas Kristjónsson.
Ritstjómarfulltrúi: Haukur Helgason. Fróttastjórí: Ómar Valdimarsson.
Skrífstofustjórí rítstjómar. Jóhannes Reykdal.
íþróttir Hallur Símonarson. Menning: AÖalsteinn Ingólfsson. Aðstoðarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrímur PólssOn. Hönnun: Hilmar Karisson.
Blaðamenn: Anna Bjamason, Atii Rúnar Halldórsson, Atii Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi
Sigurðsson, Dóra Stofónsdóttir, Elin Albertsdóttir, Ema V. Ingólfsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson,
Ólafur Geirsson, Sigurður Sverrisson.
Ljósmyndir Ámi Póll Jóhannsson, Bjornlorfur Bjamlerfsson, Hörður Vilhjólmsson, Ragnar Th. Sigurðs
son, Sveinn Þormóðsson. Safn: Jón Sœvar Baldvinsson.
Skrífstofustjórí: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkeri: Þróinn Þoríeifsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. Droifing
arstjórí: Mór E.M. Halldórsson.
Ritstjóm Síðumúla 12. Afgreiðsla, óskríftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aðalsimi blaðsins er 27022 (10 línur).
Setning og umbrot Dagblaðið hf., Siðumúla 12. Mynda- og plötugerð: Hilmir hf., Siðumúla 12. Prentun
Árvakur hf., SkeHunni 10.
Áskríftarverð á mánuði kr. 4800. Verð (lausasölu kr. 240 eintakið.
Aðvörun Hayeks
Okkur er hollt að hugleiða aðvör-
unarorð nóbelsverðlaunahafans Fried-
rich A. Hayek, sem dvaldist hér í boði
Félags frjálshyggjumanna.
Hayek heldur því fram, að frelsi ein-
staklingsins glatist við skipulagningu at-
vinnulífsins. Hætt sé við, að við séum á
,,leið til ánauðar” með vaxandi tilhneigingu til skipu-
lagningar. Jafnvel hægri flokkar á Vesturlöndum hafi
tileinkað sér kenningar sósíalista og sameinazt þeim í
„hrærigraut miðjunnar”. Afleiðingar þess megi meðal
annars sjá í hnignun efnahags Bretlands og fleiri ríkja.
Hayek hefur ekki trú á því „blandaða hagkerfi”,
sem þessi „hrærigrautur” skapar. Hann segir: ,,Bæði
samkeppni og skipulagning eru illfærar leiðir, ef ekki
er gengið á leiðarenda. Þetta eru tvær lausnir sama
vandans. ,,Blanda” þeirra felur það í sér, að hvorug
kemur að fullum notum. Árangurinn verður verri en
með því að fara aðra hvora leiðina.”
Hayek segir, að til séu aðeins tveir kostir. Annað-
hvort ráði óbein lögmál markaðarins eða beinar til-
skipanir frá einhvérjum einstökum mönnum. Þeir, sem
reyni að taka markaðslögmálin úr sambandi, séu að
reisa tilskipanakerfi, hvort sem þeir vita af því eða
ekki.
Frjálshyggjan er ekki kyrrstöðukenning, segir
Hayek. í henni sé ekkert rígneglt niður. Meginkenning-
in sé, að menn eigi að velja leið frjálsra samtaka og
samvinnu í samskiptum sínum eins oft og hægt er og
leið nauðungar eins sjaldan og hægt er. Hann segir, að
munurinn á réttarreglum annars vegar og tilskipunum
hins vegar sé hinn sami og á umferðarreglum og tilskip-
unum til manna um það, hvert þeir eigi að fara.
Hayek vill hverfa af leið ,,hrærigrauts miðjunnar”
og endurreisa frjálshyggjuna, jafnvel vill hann ganga
svo langt að taka af ríkisvaldinu einkaréttinn á útgáfu
peninga og innleiða frjálsa samkeppni í peningaútgáf-
unni. Ríkisstjórnir vestrænna ríkja hafi eyðilagt skil-
yrðin fyrir einkarekstri meðal annars vegna þess að
þær hafi farið illa með þetta vald.
Flestum mun þykja þessi tillaga ganga of langt. En
margt í kenningum Hayeks á erindi til okkar.
Við þekkjum til dæmis hér á landi, hvernig hægri
flokkurinn, Sjálfstæðisflokkurinn, hefur gerzt kerfis-
flokkur og átt mikinn þátt í óhóflegum vexti ríkis-
báknsins. Hann hefur að því leyti lent í sama ,,hræri-
graut miðjunnar” og aðrir flokkar.
Ríkisafskipti og skattheimta hefur undir stjórn
kerfisflokkanna farið úr böndunum og hindrað nauð-
synlegar framfarir í atvinnulífinu. Fjármunum, sem
ríkið aflar, er á mörgum sviðum illa varið, svo sem í
landbúnaðarmálum. Arðsemissjónarmið hafi verið lát-
in lönd og leið. Þótt ekki sé ástæða til að fylgja frjáls-
hyggjumönnum alla leiðina, er augljóst, að hin frjálsu
markaðsöfl þarf að stórefla hér á landi, ef atvinnulífið
á að skila þeim lífskjörum, sem við getum bezt hlotið.
Hayek lýsti einnig athyglisverðum skoðunum á því,
hvernig snúast ætti við verðbólguvandanum. Þar
dygðu engar smáskammtalækningar. Aðgerðin gegn
verðbólgunni yrði svo sár, að engin ríkisstjórn gæti
staðizt í kosningum, ef hún gerði það, sem gera þyrfti.
Með þessu mælir Hayek með eins konar ,,leiftursókn”
gegn verðbólgu. Hann hefur margt til síns máls.
„Leiftursókn” þarf þó að verða miklu betur undirbúin
og grundvölluð en „leiftursókn” sjálfstæðismanna var
fyrir síðustu kosningar.
r
Karlinn Khomeini er hálfguð á myndum íranskra mynd -
listarmanna en íaugum þeirra bandarísku
„Khomeini, leiðtogi múhameðs-
trúarmanna heimsins”. Þannig
hljóðar áletrun á póstkorti, útgefnu i
íran. Á myndinni stendur trúarleið-
toginn vígreifur á jarðarkúlunni og
baðar út höndum.
Byltingin i íran fyrir ári sem hrakti
keisarann úr landi og kom Khomeini
til valda hefur orðið ótalmörgum efni
til að túlka með myndum. Frétta-
myndir frá íran eru sendar út og
suður um heimsbyggðina. Drátthagir
Khomeini og grátandi drengur. Ein eftirsóttasta myndin af trúarleiðtoganum I íran. Svona mynd hangir uppi í verzlunum,
skrifstofum og öðrum vinnustöðum f landinu.
Skuldasöfnun
í stfl við
stjómina
Skuldasöfnun rikisins á (vessu ári
mun ekki verða undir 115 milljörðum
króna. Mestur hluti hessarar skulda-
söfnunar byggist á erlendum lánum.
Talið er, að skuldirnar við útlönd
aukist nú um 98% eða verði nær tvö-
t'aldar miðað við árið i fyrra.
Þegar þetta er upplýst hefur núver-
andi rikisstjórn svikið allt sem hún
setti fram i stjórnarsáltmálanum,
sem nú er orðinn marklaust plagg.
Þar var sagt að gengisskráningu yrði
haldið stöðugri, erlendar lántökur
takmarkaðar eins og kostur væri.
skattar ekki hækkaðir umfram það
sem verið hefði, o.s.frv., o.s.frv. —
Hn svik ríkisstjórnarinnar eru ein-
faldlega í stil við þá menn er hana
skipa. — Allt eru það dæmigerðir
kerfiskallar, sem aldrei hafa haft
rekstur með höndum af neinu tagi,
allra siz.t á eigin ábyrgð, og hal'a alið
manninn með kerfið, rikisbáknið, að
bakhjarli i starfi og leik.
Ótti og óvissa
Það mun nú koma berlega í ljós
eftir páskana, að flest það sem rikis-
stjórnin hefur flumbrað af fyrir
hátiðina með aðstoð naums meiri-
hlula á Alþingi er þess eðlis, að upp-
lausn mun verða algjör í atvinnu- og
efnahagslifi fólks um allt land.
Verkföll og verkbönn munu bráð-
lega skiptast á vegna „fyrirheita”
ríkisstjórnarinnar um að aðilar
vinnumarkaðarins eigi sjálftr að
„eigast við” á þeim markaði, og fólk
mun komast i sjálfheldu vegna
hinnar auknu skattbyrði sem ríkis-
stjórnin hefur ætlað almenningi að
bera — í rýrðum kaupmætti.