Dagblaðið - 11.04.1980, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 11. APRlL 1980.
Khomeini í augum teiknara bandaríska blaðsins Chicago Sun-Times. Grimmur og
skuggalegur karl. Hann er sagður hataðasti maðurinn 1 Bandarikjunum um þess-
ar mundir og það skin rækilega i gegnum túlkun myndlistarmannanna á persónu
hans.
íranir teikna leiðtoga sinn nánast sem
guð. í Bandarikjunum er karlinn
teiknaður sem handlangari skrattans.
Höfuðborgin Teheran er þakin
veggblöðum með alls kyns áletrun
um, myndum og vígorðum. Þar mi
sjá fin prentuð veggblöð í öllum regn
bogans litum, krot á umbúðapappii
og allt þar á milli. Stjórnmál eru við
fangsefnin á yfirleitt öllum veggblöð-
unum og áhorfendur fá á tilfinning-
una að hver einasti irani hafi fengið
útrás i kroti og pári á veggina.
Keisarinn fyrrverandi og Carter
Bandaríkjaforseti eru fyrirsætur
langflestra myndlistarmannanna.
Þeir eru gjarnan í djöfulslíki og
dimmt í kring um þá á myndunum.
Khomeini trúarleiðtogi er hins vegar i
birtunni. Hann er gjarnan teiknaður
með grátandi börn í fanginu, tákn
fyrir undirokaðan lýð. Annars staðar
er hann í bænarstellingu og alltaf al-
varlegur á svip.
í öllum verzlunum hangir lítil
mynd af Khomeini. A sumum þeirra
er hann með Bani-Sadr forseta eða
klerknum Taleghani sem er látinn.
Póstkort eru líka skreytt myndum af
Khomeini leiðtoga. Áður voru póst-
kort í íran gjarnan með mynd af keis-
aranum, keisarafjölskyldunni, krýn-
ingu keisarans o.s.frv. Nú eru þau
bönnuð með öllu og þegar keisaran-
um bregður fyrir á póstkortunt er
hann teiknaður sem sigraður maður
og að honum sækja drekar og
ófreskjur.
FYRSTU
SPORIN
Nú hefur nýja rikisstjórnin stigið
sín fyrstu spor. Fjárlögin eru komin
og skattar í ýmsum myndum. Kjara-
samningum miðar hins vegar hægt
áfram. Einhvern veginn finnst mér
það liggja í loftinu, að félagsmála-
pakkar eigi að duga sem kjarabætur
nema ef vera skyldi til lifeyrisþega.
Vissulega eru þeir verst settir og ekki
nema gott eitt um það að segja, að
þeir hafi forgang, því að fyrir þeim er
illa séð. En mér finnst of rík tilhneig-
ing til að telja þá eina til þeirra lægst-
launuðu. Því ntiður eru fleiri, sem
þurfa að fá laun sin leiðrétt, og ekki
síður nú þegar hækkanir dynja yfir
úr öllum áttum, og eru enn ýmsar
ókomnar. Hækkun á lífsnauðsynjum
og hvort sem er á beinum eða óbein-
um sköttum fer alltaf verst með þá,
sem af minnstu hafa að taka, og
hversu velviljuð sem verkalýðshreyf-
ingin vill vera einni rikisstjórn
verður hún að gæta hagsmuna félaga
sinna.
Launamisréttið
Mér finnst ganga illa að fá ráða-
nienn i þjóðfélaginu til að skilja, að
til er allstór hópur verkafólks, sem
ekki lifir á átta stunda vinnudegi,
hvernig sem að er farið. Ég kalla það
ekki að lifa að skrimta eins og
margur verður að gera. Og sjá svo
allt í kringum sig aðra, sem taka
margföld laun fyrir mun styttri
vinnudag.
L.aunamisréttið i þjóðfélaginu er
óþolandi. Það verður að ræða og
horfast í augu við, annars verður
ekki úr þvi bætt. Ég verð þess oft
vör, að því fólki, sem er að mati
verkafólks á háum launum, finnst
rangt að minnast á það, allt launa-
l'ólk sé í raun og veru á sama báti. Við
hin litum svo á, að mikill launamun-
ur og mismunandi réttindi sé þjóð-
félagslegt óréttlæti, sem eigi að
breyta. Það þýðir ekki að heimta
jöfnuð og bræðralag i orði kveðnu en
ætlazt til, að þeir sjálfir hljóti sjálf-
sögð forréttindi ævina út, af þvi að
þeir bera ekki stöðuheitið verka-
ntaður.
Kjallarinn
Aðalheiður
Bjamfreðsdóttir
Réttindamálin
Ég held, að nú standi ýmsir i þeim
sporum, að þeir þurfi að gæta að sér.
Fólk er ekki eins auðlrúa og áður.
Félagsmálapakkar eru góðra gjalda
verðir, en flesl þau réttindi, sem við
höfunt nú i sjónmáli, hafa grann-
þjóðir okkar haft árum saman, og er
þá ntál til komið, að við hljótum þau.
Aukinn réttur verkafólks í veikind-
um er mikils virði. Ef fæðingaror-
lofið kemst í gegn á þann hátt, sent
verkalýðshreyfingin óskar, er það
mjög mikils virði. Öfremdarástand-
ið í dagvistunarmálum er slikl, að
það verður að bæta með sameigin-
legu átaki. Allt tal urn, að mæður
skuli vera heima hjá börnunt sinum,
eru ónterk orð, nteðan laun verka-
fólks eru jafnlág og þau eru i dag.
Húsnæðismál hljóta að verða i
brennidepli. Þar eru að minu áliti
tveir llokkar verst settir'. Annars
vegar eldra fólk, sem ekki hefur
gelað eignazt ibúð, og satt að segja
ofbýður ntér, hvað við bjóðunt þvi
upp á, og svo unga fólkið, sent er að
stofna heimili. Ef það á ekki kost á
öðru en ibúðum á frjálsunt markaði,
þá er aðstaða þess mjög erfið, og
fýrir verkafólk nánast óvinnandi. Og
ntig langar að spyrja: Eru engin lak-
ntörk fyrir því verði, sem má setja á
gamlar og illa útlítandi og ntér liggur
við að segja hálfónýtar íhúðir? Er
frjálsræðið algjört á þeint markaði?
Og í leiðinni: Af hverju standa ibúðir
i Brciðholti, sem reistar eru á félags-
legum grundvelli, auðar? Fr það
vcgna þess að þar vanti umsækjendur
eða hvað?
Að þvi er mér er sagt hefur félags-
málastofnun borgarinnar yfir allt of
litlu húsnæði að ráða. Þangað leitar
fólk mánuðum og jafnvel árum
santan án þess að fá úrlausn. Helur
sú ágivta stolnun látið lara fram
alhugun á, hve mikið slendur ónolað
og autt af íbúðarhúsnæði i borginni
og vakið um leið athygli á vandræð-
utn þeirra, sem til hennar leita? Það
væri athugandi, að einhverjir beittu
sér lyrir hagsnuinasamtökum fólks,
sem þannig er ástatt tim, þvi að
vandrtvði þess eru mikil. Húsnæðis-
málalögin, sem síðasta stjórn sendi
Irá sér, ciga að bæta úr húsnæðis-
vandræðunum, þcgar Iram liða
stundir, en einhverjar úrbætur þarf
að gera strax.
En hvað sent liður lelagsmála-
pökkunum, biður láglaunafólk eftir,
að fyrirheit séu,efnd tim launabælur
handa þeim lægst launuðu. Atvinnu-
rekendur eiga ekkert svar annað en
nei og afttir nei. Ekkert svigrúm til
kauphækkana, segja sijórnmála-
menn. Eigum við að samþykkja, að
allir hafi jafnmikla þörf fyr;r kaup-
hækkanir? Eigum við enn að sam-
þykkja, að hluti af þjóðinni verði nð
stynja undir þrældómsoki til að hafa
að éla? Verkalýðshreyfingin verður
fyrst að beina þeirri spurningu að
sjálfri sér. Hún verður sjnlf að meta
þá mest, sent minnst hafa, ef hún vill
verða lekin alvarlega. Og í ölluni
bænum: Förtim að hefjasl handa.
Aðgcrðaleysi getur verið nteira þreyt-
andi en athafnascmi. Og enn vil ég
'árétta það, sem ég hef áður sagl:
Emföldum samninga. Hættum hrá-
skinnaleiknum. (ierum samninga
þannig, að þeir vcrði öllunt
auðskiljanlegir. Þaðværi mikil fram-
för.
Aðalheiður Bjarnfreðsdóltir
formaðiir Sóknar.
A „Eigum viö enn aö samþykkja að hluti
þjóðarinnar verði að stynja undir þræl-
dómsoki til að hafa að éta?”
Félagsmálapakkar þeir sem ríkis-
stjórnin hyggst veita ýmsum þaul-
setnum þrýstihópum munu ekki fá
hlýlegar viðtökur hjá meirihluta
landsmanna vegna þeirrar einföldu
staðreyndar, að slikir „pakkar” eru
ekki veittir, nema með nýrri skatt-
lagningu á launþegana.
Eini Ijósi bletturinn i tilvist núver-
andi ríkisstjómar er sá, að hún hefst
ekki að meðan á páskafríi stendur og
fólk fær ekki fréttir um aukna skatta
á meðan. En strax og þing kemur
saman að nýju mun óttinn og óvissan
gripa um sig i þjóðfélaginu. Svo
mikil þjóðarskelfing er sú rikisstjórn
i reynd, sem mynduð var við fagn-
aðarlæli þeirra nytsömu sakleysingja
sem átöldu að stærsti stjórnmála-
fiokkur landsins gengi ekki á mála
hjá þeim mönnum, sem hafa það á
stefnuskrá að knésetja lýðræðið í
landinu fyrir fullt ogallt.
Langlundargeð
er þrotið
Það má glöggt finna á ummælum
og viðtölum við fólk víðs vegar um
land að langlundargeð þess gagnvart
núverandi ríkisstjórn er nú þegar
þrotið. Og þetta vita ráðherrar rikis-
stjórnarinnar fullvel. Þeir hafa
skirrzt við að taka afstöðu til hækk-
unar á bensinverði t.d., vegna þeirrar
einföldu ástæðu að almenningur mun
ekki una slikri hækkun og mun því
mæta henni með róttækum aðgerð-
um, sem munu hafa þær afleiðingar
að hið opinbera mun ekki fá þær við-
Kjallarinn
Geir Andersen
bótartekjur sem það ætlar almenn-
ingi að greiða möglunarlaus.
Komi þessar hækkanir hins vegar
til framkvæmda, mun fólk vafalaust
taka til sinna ráða með þeim aðgerð-
um einum sem duga, þ.e. að kaupa
ekki þessa nauðsynjavöru nema til
brýnustu þarfa og einungis minnsta
mögulega magn i einu. — Slíkar
gagnráðstafanir eru þær einu sem
fólk getur beitt en þær munu lika
duga til þess að kenna ósvífnum skatt-
heimtukóngum, að ekki þýðir lengur
að blekkja hinn almenna borgara
með þvi að halda því fram að skattar
á bensini fari til viðhalds eða upp-
byggingar vegakerfisins. Það hafa
þeir aldrei gert enda vegakerfið al-
mennt í rúst.
En langlundargeð almennings er
þrotið á fleiri sviðum en snýr að vega-
kerfinu og skattheimtu rikisins á
bensini og öðrum olíuvörum. Þáttur
ríkisvaldsins í atvinnurekstri lands-
manna er ömurlegur og i engu sam-
ræmi við það er gerist meðal sið-
menntaðra þjóða i nágrenni við
okkur.
Fólk er löngu uppgefið á því að
heyra um hækkanir á hitaveitu og
rafmagni í landi sem á óþrjótandi
auðlindir i hita og fallvötnum, en
hafa ekki verið nýttar vegna þess
eins, að minnimáttarkennd nokkurra
sjálfskipaðra og hrokafullra „hugs-
uða” um „sérstöðu” landsins kemur
í veg fyrir að við gerum samninga við
erlenda aðila um stórátak í virkjunar-
framkvæmdum úr fallvötnum og
jarðhita, sem myndi gjörbreyta at-
vinnuháttum og efnahagsstöðu
landsmanna.
Þessa leið hafa fjölmörg riki
Vestur-Evrópu farið, t.d. Sviss,
l.uxemburg, Holland, Vestur-Þýzka-
land, Belgía og jafnvel Spánn, öll
með góðum árangri. Hvergi gætir hjá
þessum löndum neins ótta við að
hinir erlendu aðilar nái einhverjum
„yfirtökum” á þjóðlífi eða menn-
ingu, hvað þá að þeir hagnist umfram
viðkomandi heimaríki. Þvert á móti
hefur efnahagslíf þessara landa
blómgazt vegna þessara samskipta og
þátttöku hinna erlendu aðila.
Bæði S\ iss og l.uxemburg eru
dæmigerð lönd fyrir það, að erlendir
aðilar hafa þar bækistöðvar fyrir
framleiðslu sina í ýmsu formi og gerir
gjaldmiðil þessara þjóða sterkan og
eftirsóttan. Gegnum þessi lönd bæði
lara milljónir ferðamanna ár hvert,
en þar talar enginn um „mengun” af
þeirra völdum, og þar talar enginn
um að landsmálið, tungan, sé í hættu
af samskiptum við útlcndinga. Þessar
þjóðir liafa heldur enga sjálfumglaða
„menningarfrömuði” sem hafa
minnimáttarkennd gagnvart eigin
menningu. — Ýmis teikn eru nú á
lofti hér, um að langlundargeð lands-
manna sé á þrotum gagnvart þessum
sérvitringum lika.
En hverjir
ríða á vaðið?
Á íslandi eru félagasamtök og
hópar sennilega flest, miðað við
fólksfjölda. Hér eru Lions-félög,
Rotary-félög, Kiwanis-klúbbar,
Junior Chamber, Round Table
klúbbar og önnur óteljandi, sem
kenna sig við uppruna sinn erlendan.
— í mörgum þessara félaga eru ungir
menn að meirihluta til. F.n fyrir
hverju berjast þessi félög? Kannski
eru það bara vikulegu fundirnir sem
slikir sem halda þeim saman.
Fr ekki sanngjarnt að ætja, að ein-
milt slík lclög séu vettvangur fyrir
andstöðu gegn slöðnun þjóðfclags-
ins, fyrir framfarir, læknilegar og
cfnahagslegar? Er ósanngjarnt að
treysla unguni og væntanlega fram-
larasinnuðum félagsmönnum slíkra
samtaka til þess að riða á vaðið og
lýsa vantrausti á úrclta kerfiskarla,
sem i raun hafa glatað trúnni á fram-
tið lands og manns? Eða styðja i raun
allir skuldasöfnun í stil við stjórnina,
og setja traust sitt á erlenda lánar-
drottna, fremur en gera við þá samn-
inga um uppbyggingu með þátttöku
þeirra?
Slík nauðsyn er á að eitthvað-vcrði
nðhafzt i þá á|t, sem leiðir þessa
skuldum hrjáðu þjoð og skattpindu
til nútímalegri hátta varðandi upp-
byggingu atvinnulifs, að það er bein-
linis skylda hverra þeirra samlaka
eða félaga, þótt ópólitisk séu, að
leggja til atlögu við staðnað kerfi.
Geir R. Andersen.
„Það er beinlínis skylda hverra þeirra
samtaka eða félaga, þótt ópólitísk séu, að
leggja til atlögu við staðnað kerfi.”